پی سازی:
کلیات:
قبل از اقدام به پی سازی ساختمان، باید اطمینان حاصل گردد که در طرح و محاسبات نکات زیر رعایت شده باشد:
الف- نشست زمین بر اثر تغییر سطح ایستایی
ب- نشست زمین ناشی از حرکت و لغزش کلی در زمینهای ناپایدار
پ- نشست ناشی از ناپایداری زمین براثر گود برداری خاکهای مجاور و حفر چاه
ت- نشست ناشی از ارتعاشات احتمالی که از تاسیسات خود ساختمان یا ابنیه مجاور آن ممکنست ایجاد شود.
تعیین تاب فشاری زمین
برای روشن کردن وضع زمین در عمق، باید چاه های آزمایشی ایجاد گردد. این چاه ها باید بعمق لازم و بتعداد کافی احداث گردد و تغییرات نوع خاک طبقات مختلف زمین بلافاصله مورد مطالعه قرار گیرد و نمونه های کافی جهت بررسی دقیق به آزمایشگاه فرستاده شود. برای بررسی و تعیین تاب فشاری زمین در مورد خاکهای چسبنده نمونه های دست نخورده جهت آزمایشهای لازم تهیه می گردد و برای خاکهای غیرچسبنده آزمایشهای تعیین دانه بندی و تعیین وزن مخصوص خاک و یا آزمایش بوسیله دستگاه ضربه ای در محل انجام میگیرد. در حین گمانه زنی باید تعیین کرد که آیا زمین محل ساختمان خاک دستی است یا طبیعی و تشخیص این امر حین عملیات خاکبرداری با مشاهده مواد متشکله جدار محل خاکبرداری و وجود سوراخها و مواد خارجی (نظیر آجر چوب و زباله و غیره) مشخص میشود.
چنانچه تشخیص داده شود زمین محل ساختمان خاک دستی است، باید عملیات احداث چاه از قشر خاک دستی عبور کرده و بزمین طبیعی برسد.
چنانچه زمین طبیعی قابل بارگذاری در عمقی بیش از آنچه که در نقشه پیش بینی شده است قرار گرفته باشد ، باید در محاسبات پی سازی تجدیدنظر شده و مشخصاتی متناسب با عمق و نوع و تاب زمین در نظر گرفته شود و هر گاه زمین طبیعی قابل بارگذاری عمق کم قرار گرفته باشد باید با رعایت حداقل عمق لازم بمنظور حفاظت پی از یخبندان و آبهای سطحی ، پی سازی ساختمان انجام گیرد.
در نقاطیکه دارای فصل یخبندان طولانی و شدید بوده و سطح آب زیر زمینی بالا باشد باید کف پی در عمق پائین تر از عمق یخبندان قرار گیرد و همچنین در ساختمان هائیکه دارای سردخانه بوده و سطح ایستابی بالا میباشد باید ترتیبی اده شود که زمین زیرپی از یخبندان مصنوعی نیز مصون باشد.
بمنظور تعیین تاب مجاز زمین میتوان از تجربیات محلی مشروط بر آنکه کافی بوده باشد استفاده کرد. ابعاد پی ساختمانهای ساخته شده قرینه ای برای تعیین تاب مجاز زمین خواهد بود.
هنگامیکه نتایج تجربی در دسترس نباشد و از طرفی تعیین دقیق تاب مجاز زمین با توجه به اهمیت ساختمان، مورد نیاز نباشد میتوان تاب مجاز را با تعیین نوع خاک توسط متخصص با استفاده از جداول شماره یک مندرج در بخش دوم آئین کاربرد مکانیک خاک شماره 2-19 ایران تعیین نمود.
قراردادن پی ساختمان روی خاکریزهائیکه دارای مقدار قابل توجهی مواد رسی بوده و یا بخوبی متراکم نشده باشد، صحیح نبوده و باید از آن خودداری کرد. در صورتیکه پی سازی در این نوع بعللی اجباری باشد باید نوع و جنس زمین مورد مطالعه و آزمایش قرار گرفته و سپس نسبت به پی سازی متناسب با این نوع زمین اقدام گردد.
بتن و بتن آرمه
مصالح
سیمان: سیمان پرتلند مورد مصرف در بتن باید مطابق ویژگیهای استانداردهای زیر باشد:
الف- سیمان پرتلند، قسمت اول تعیین ویژگیها، شماره 389 ایران
ب- سیمان پرتلند، قسمت دوم تعیین نرمی، شماره 390 ایران
پ- سیمان پرتلند، قسمت سوم تعیین انبساط، شماره 391 ایران
ت- سیمان پرتلند، قسمت چهارم تعیین زمان گیرش، شماره 392 ایران
ث- سیمان پرتلند، قسمت پنجم تعیین تاب فشاری و تاب خمشی شماره 393 ایران.
ج- سیمان پرتلند، قسمت ششم تعیین ئیدراتاسیون، شماره 394 ایران
سیمان مصرفی باید فاسد نبوده و درکیسه های سالم و در سیلوویا محلی محفوظ از بارندگی و رطوبت نگهداری شود. سیمانی که بواسطه عدم دقت در نگهداری و یا هر علت دیگر فاسد شده باشد باید فورا از محوطه کارگاه خارج شود.
مدت سفت شدن سیمان پرتلند خالص در شرایط متعارف جوی باید از 45 دقیقه زودتر و سفت شدن نهایی آن از 12 ساعت دیرتر نباشد. در انبار کردن کیسه های سیمان باید مراقبت شود که کیسه های سیمان طبقات تحتانی فشار زیاد کیسه هائیکه روی آن قرار گرفته است واقع نشود. درنقاط خشک قرار دادن کیسه ها روی یکدیگرنباید از ده ردیف و در نقاط مرطوب حداکثر از 4 ردیف بیشتر باشد محل نگهداری سیمان باید کاملاً خشک باشد تا رطوبت به آن نفوذ ننماید.
شن و ماسه: شن و ماسه باید از سنگهای سخت مانند گرانیک- سیلیس و غیره باشد. بکار بردن آهکی سست ممنوع است. ویژگهایی شن و ماسه مصرفی باید مطابق با استانداردهای زیر باشد:
الف- استاندارد شن برای بتن و بتن مسلح شماره 302 ایران
ب- استاندارد مصالح سنگی ریزدانه برای بتن و بتن مسلح شماره 300 ایران
مصالح سنگی بتن را میتوان از شن و ماسه طبیعی و رودخانه ای تهیه نمود بجز در مواردیکه در آن صورت باید مصالح شکسته مصرف گردد:
در مواردیکه بکار بردن مصالح شکسته طبق نقشه و مشخصات ویا دستور دستگاه نظارت خواسته شده باشد.
هر گاه مصالح طبیعی و یا رودخانه ای طبق مشخصات نبوده و یا مقاومت مورد نیاز را دارا نباشد.
در صورتیکه بتن از نوع مارک 350 و یا بالاتر باشد.
چنانچه مخلوط دانه بندی شده با ویژگیهای استاندارد مطابقت نکند ولی بتن ساخته شده با آن دارای مشخصات مورد لزوم از قبیل تاب- وزن مخصوص و غیره باشد، دستگاه نظارت میتواند با مصرف بتن مزبور موافقت نماید.
شن و ماسه باید تمیز بوده و دانه های آن پهن و نازک و یا دراز نباشد. مقاومت سنگهائیکه برای تهیه شن و ماسه شکسته مورد استفاده قرار می گیرند نباید دارای مقاومت فشاری کمتر از 300 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد.
دانه بندی ماسه باید طبق اصولی فنی باشد. ماسه ایکه برای کارهای بتن مسلح بکار می رود نود و پنج درصد آن باید از الک 76/4 میلیمتر عبور کند و تمام دانه های ماسه باید از سرندی که قطر سوراخهای آن 5/0 میلیمتر است عبور نماید.
دانه بندی ماسه برای بتن و بتن مسلح باید طبق جودل شماره یک باشد.
جدول شماره 1: باقیمانده مصالح بین هر دو الک متوالی جدول فوق نباید بیش از 45 درصد وزن کل نمونه باشد.
حداکثر لای و ذرات ریز در ماسه نباید از مقادیرز زیر تجاوز نماید:
الف- در ماسه طبیعی و یا ماسه بدست آمده از شن طبیعی 3 درصد حجم
ب- در ماسه تهیه شده از سنگ شکسته 10 درصد حجم
برای کنترل ارقام فوق باید آزمایش زیر در محل انجام گیرد. در یک استوانه شیشه ای مدرج به گنجایش 200 سانتیمتر مکعب، مقدار 100 سانتیمتر مکعب ماسه ریخته و سپس آب تمیز به آن اضافه کنید تا مجموع حجم به 150 سانتیمتر مکعب برسد بعد آنرا بشدت تکان داده و برای سه ساعت بحال خود باقی گذارید پس از 3 ساعت ارتفاع ذرات ریز که بر روی ماسه ته نشین شده و بخوبی از آن مقادیر است از روی درجات خواند میشود و بر حسب درصد ارتفاع ماسه در استوانه محاسبه می گردد. درصد رس ولای و ذرات ریز که بدین ترتیب بدست میآید نباید از مقادیر مشخص شده در بالا تجاوز نماید.
مصرف شن و ماسه ایکه از خرد کردن سنگهای مرغوب و سخت در کارخانه بدست می آید، مشروط بر آنکه ابعاد دانه های آنها در جدول دانه بندی فوق قرار گرفته باشد، نسبت به شن و ماسه طبیعی ارجحیت دارد.
شن و ماسه بصورت حجمی و یا وزنی با پیمانه ها و یا ترازوهائیکه بدینمنظور تهیه شده اندزه میشوند. مقدار شن و ماسه مصرفی در بتن در جدولی که بعدا خواهد آمد مشخص شده است. ابعاد شن مصرفی برای بتن باید طوری باشد که 90 درصد دانه های آن بر روی الک 76/4 میلی متری باقی بماند.
انبار کردن شن و ماسه باید بنحوی باشد که مواد خارجی و زیان آور به آنها نفوذ نکنند. مصالح سنگی باید برحسب اندازه دانه ها تهیه و در محلهای مختلف انباشته شوند. مصالح درشت دانه (شن) باید حداقل در دو اندازه جداگانه تهیه و انباشته گردد. مصالحی که دانه بندی آنها حدودا بین 76/4 تا 1/38 میلیمتر است باید از مرز دانه های 05/19 میلیمتری و مصالحی که دانه بندی آناه بین 76/4 تا 8/50 یا 5/64 میلیمتر است باید از مرز دانه های 4/25 میلیمتری به دو گروه تقسمی گردند.
آب: آب مصرفی بتن باید تمیز و عاری از روغن و اسید و قلیائی ها و املاح و مواد قندی و آلی و یامواد دیگری که برای بتن و فولاد زیان بخش است، باشد. منبع تأمین آب باید بتائید دستگاه نظارت برسد. آب مورد مصرف باید درمخازنی نگهداری شوند که از آلودگی با مواد مضر محافظت گردد.
حداکثرمقدار مواد خارجی موجود در آب بشرح زیر است:
الف- حداکثر مواد اسیدی موجود در آب باید باندازه ای باشد که 50 میلیمتر مترمکعب سود سوزآور دسی نرمال بتواند یک سانتیمتر مکعب آب را خنثی کند.
ب- حداکثر مواد قلیائی موجود در آب باید باندازه ای باشد که 50 میلیمتر مکعب اسید کلریدریک دسی نرمال بتواند یک سانتیمتر مکعب آبرا خنثی کند.
پ- درصد مواد موجود در آب نباید از مقادیر زیر تجاوز کند:
مواد آلی - دو دهم در هزار
مواد معدنی- سه در هزار
مواد قلیائی- یک در هزار
سولفاتها- نیم در هزار
درحالتی که کیفیت آب مصرفی مورد تردید باشد در صورتی میتوان از آن استفاده نمود که تاب فشاری بتن نمونه ساخته شده با این آب حداقل 90 درصد تاب فشاری بتن نمونه ساخته شده با آب مقطر باشد. بطور کلی مصرف آبهای آشامیدنی تصفیه شده برای ساختن بتن بلامانع است.
فولاد (آرماتور): آرماتور تمیز و عاری از پوسته های زنگ- روغن- گرد و خاک و یا هر نوع پوشش خارجی دیگرباشد. آرماتور معمولی باید از فولاد با مقطع دایره و یکنواخت بوده و در هیچ مقطعی بواسطه عواملی از قبیل زدگی تضعیف شده و خواص مکانیکی آن مطابق جدول شماره (3-1-4) باشد. آرماتور باید درنقاط خشک و عاری از رطوبت نگهداری شوند تا از نفوذ رطوبت و در نتیجه زنگ زدگی مصون بمانند.
(اداامه متن در فایل اصلی)
کارهای فلزی
کلیات
مشخصات فولاد: محاسبات فولادی در ساختمان در صورتیکه در نقشه ها و مشخصات مشخص نشده باشد، براساس مقاطع تیرهای آهن ساخت کارخانه ذوب اهن ایران NP و یا تیرهای آهنی آلمانی- بلژیکی یا مشابه و از نوع فولاد ST. 37 که ضریب ارتجاعی آن 2100000 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و مقاومت ارتجاعی آن 2400 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و ازدیاد طول نسبی آن در حد گسیختگی بیست درصد می باشد، انجام میگیرد ولی در حال اجرا کننده کار موظف است بمنظور حصول اطمینان کامل، نوع و مقطع و مقاومت تیرهای اهنی مصرفی را قبلا بتائید دستگاه نظارت برساند و نتیجه آزمایشات انجام شده را ادامه نماید.
قطعات فولادی باید از معایبی که بمقاومت و یا شکل ظاهری آن لطمه میزند عاری باشد. بکار بردن آهنهای مصرف شده بطور کلی ممنوع است مگر در موارد خاصی که درنقشه و مشخصات اولیه پیش بینی و بررسی گردیده باشد. تیرها و ستونها باید حتی الامکان یک پارچه بوده و از وصله کردن قطعات کوتاه خودداری شود.
در صورتیکه نوع و محل کاربرد آهن آلات در ساختمان ایجاب کند که فولاد با ویژگیهای فیزیکی و شیمیائی مخصوص مصرف گردد باید آهن مصرفی دارای گواهی آزمایشهای مختلف ازآزمایشگاههای ذیصلاح واجد شرایط بوده و مشخصات آن قبلا بتصویب دستگاه نظارت رسیده باشد.
هر گاه دستگاه نظارت بمنظور حصول اطمینان از خواص آهنهای وارد شده بکارگاه و آهنهائیکه در ساختمان مصرف شده ولی بعلت مرور زمان و تاثیر عوامل جوی ممکن است خواص خود را از دست داده باشد و همچنین مصالح فولادی پای کار که بعلل مختلف مدتی درفضای باز باقیمانده است و نظائر آن کنترل مشخصات آهنهای مورد مصرف را ضروری تشخیص دهد میتواند از هر 10 تن آهن بتعداد کافی نمونه انتخاب و انجام و آزمایشهای زیر ار در مورد آنها تقاضا نماید.
آزمایش مقاومت کششی و ازدیاد طول
آزمایش خمشی سرد
آزمایش خمشی براثر ضربه
آزمایش ترکیبات شیمیائی
مصرف قطعات فولادی مرمت شده در قسمتهای اصلی ساختمان که تحت فشار و در نتیجه در معرض خطر کمانش قرار می گیرند فقط در صورت حصولا اطمینان مبنی بر وجود مقاومت کافی در منطقه ترمیم شده، مجاز میباشد و چنانه این اطمینان حاصل نشده باشد در آنصورت باید قطعات مورد نظر کاملاً تعویض گردند و یا آنکه در صورت امکان با تقویت کافی فولاد در قمست مرمت شده طبق نظر دستگاه نظارت آنرا مصرف نمود.
پیچ و مهره: پیچ و مهره های معمولی باید شش گوش و فولادی طبق مشخصات یکی از استانداردهای بین المللی باشد.
بین مهره و صفحه اتصالباید واشر فولادی قرار گیرد مگر درنقشه جنس و یا نوع دیگری پیش بینی شده باشد.
درصورت احتمال شل شدن پیچ براثر ارتعاش باید بجای واشر معمولی واشر فنری بکار برد و یا از پیچ و مهره های اشپیل دار استفاده نمود.
الکترود های جوشکاری: الکترودهای جوشکاری باید از بهترین نوع الکترود بوده و متناسب با جوشکاری و نوع فلزی باشد که بهم جوش میشوند و برای بکار بردن در محلهای مختلف (جوشکاری افقی، عمودی، بالاسری و غیره) نیزمتناسب باشد. الکترود باید بمنظور جلوگیری از ضایع شدن، در انبارهای غیرمرطوب که دارای تهویه کافی است و یا مرتبا گرم نگهداشته میشود نگهداری گردد. الکترودهایئکه پوشش آن بعلت رطوبت و یا عوامل دیگرضایع شده است نباید بکار برده شود.
اجرای کارهای فولادی
کلیات: قبل ازشروع بساختن و نصب قطعات باید ابعاد مندرج در نقشه بمنظور تطبیق کامل در موقع نصب بدقت کنترل گردیده و هر قطعه پس از آنکه باندازه ها و شکل مشخص شده ساخته شد، شماره داده و علامت گذاری شود. جوشکاری ومتصل کردن قطعات بیکدیگر باید تا حد امکان قبل ازنصب در کارگاه مجهزی توسط کارگران ماهر و زیر نظر متخصصین فن انجام گیرد.
کلیه کارها باید طبق نقشه بقدت و بطور کامل اجرا شود.
بریدن و سوراخ کردن : ابتداقطعات باید با ابعاد و اشکال لازم بدقت بریده شده و در محلهای لازم سوراخ گردد.
درصورتیکه با موافقت دستگاه نظارت بریدن با جوش انجام شود، در محلهائیکه جوش در معرض دید قرار میگیرد باید آنها سنگ زده شده و کاملاً صاف گردد. همچنین در محل اتصال قطعات به یکدیگر بمنظور اتصال بهتر باید کلیه ناصافیهائیکه بر اثر بریدن با جوش بعمل میآید با سنگ زدن برطرف شود.
صفحات زیرسری و روسری ستونها و همچنین سطح مقطع ستون در محل اتصال باید کاملاً صاف و مسطح باشد. غیر از مواردیکه اتصال دارای تماس مستقیم است بین دو قطعه درزی بفاصله حداکثر 5 میلیمتر بمنظور سهولت نصب مجاز میباشد.
سوراخهای پیچ باید در محل دقیق خو دبقطر 5/1 میلیمتر بزرگتر از قطر پیچ یا پرچ بوسیله مته و یا منگنه تعبیه شود.
سوراخ کردن با روش منگنه درصورت مجاز خواهد بود که ضخامت فلز از قطرپیچ باضافه سه میلیمتر تجاوز ننماید. سوراخ کردن قطعات بجز با مته یا منگنه با وسیله دیگری مجاز نمی باشد. قطعاتیکه بهم پیچ میشوند در صورت امکان باید پس از علامت گذاری توسط خال جوش بهم متصل شده و با هم سوراخ شوند که هنگام نصب، سوراخها کاملاً برهم منطق باشند.
ساختن و آماده کردن قطعات قبل از نصب: قطعات فولادی باید طوری ساخته شود که هیچ نوع تغییر شکلی غیر از آنچه در نقشه مشخص شده (اعم از پیچش و یا خمش) در آنها بوجود نیاید. انحناء و تغییر شکلهائیکه طبق نقشه و یا دستور دستگاه نظارت لازم باشد باید هنگام ساختن انجام گیرد. قطعاتیکه در نقشه یک تکه مشخص شده است نباید از اتصال دو یا چند قطعه ساخته شوند مگر با موافقت دستگاه نظارت. نحوه وصله کردن و ابعاد صفحات اتصال باید طبق جداول نقشه های مربوطه انجام گیرد. از وصله نمودن بیش از حد باید خودداری گردد.
اتصالات با پیچ و مهره: چنانچه برای اتصال از پیچ و مهره استفاده گردد باید بین مهره و صفحه اتصال واشر فولادی بکار برده شود. طول پیچ و تعداد دندانه های آن باید بطوری باشد که بتوان مهره را بوسیله آچار کاملاً به صفحه محکم نموده و در خاتمه باندازه حداقل 4 دنده انتهای پیچ از مهره بیرون باشد. در محل تکیه گاههای ساده که قطعات باید نسبت به تکیه گاه حرکت داشته باشند مهره را نباید کاملاً به صفحه سفت نمود و بمنظور جلوگیری از شل شدن و افتادن باید پیچ و مهره های اشپیل دار استفاده شود. بطور کلی نوع و جنس و نحوه استفاده از پیچ و مهره ها باید با یکی از استانداردهای معتبر کشورهای صنعتی تطبیق نماید.
اتصالات با جوشکاری
الف- جوشکاری باید طبق نقشه و کاملاً مطابق با ابعاد مشخص شده توسط جوشکاران ماهر انجام گردد و چنانچه دستگاه نظارت لازم بداند باید جوشکاری دارای گواهینامه جوشکاری مورد نظر بوده و یا قبل از انجام کار توسط دستگاه نظارت آزمایش لازم از وی بعمل آیدو
ب- قبل از جوشکاری باید سطوح مورد نظر از مواد زائد (گرد وخاک، زنگ زدگی، رنگ و غیره) کاملاً پاک شود.
پ- جوشکاری بطور کلی در درجات حرارت زیر صفر سانتیگراد خصوصا در جریان باد ممنوع است. در صورتیکه جریان هوا یکنواخت و ثابت بوده و بتوان سطوح مجاور محل جوشکاری را بشعاع حداقل ده سانتیمتر با وسائل مناسب بنحوی گرک کرد که با دست کاملاً محسوس باشد و این درجه حرارت در تمام مدت جوشکاری حفظ شود میتوان در هوای تا 5 درجه زیر صفر جوشکاری کرد و در صورتیکه بتوان این شرایط را در هوای پائین تر از 5 درجه زیر صفرتامین و حفظ نمود، میتوان در هوای تا 18 درجه زیر صفر با احتیاط بجوش کاری ادامه داد ولی در درجات حرارت پائین تر از 18 درجه زیر صفر سانتیگراد جوشکاری مطلقا ممنوع است.
ت- جوشکاری نباید بیش از آنچه در نقشه ذکر شده و یا دستگاه نظارت دستور داده است انجام شود.