تحقیق مقاله نحوه اجرای پی و اسکلت فلزی ساختمان

پی سازی:

کلیات:

قبل از اقدام به پی سازی ساختمان، باید اطمینان حاصل گردد که در طرح و محاسبات نکات زیر رعایت شده باشد:

الف- نشست زمین بر اثر تغییر سطح ایستایی

ب- نشست زمین ناشی از حرکت و لغزش کلی در زمینهای ناپایدار

پ- نشست ناشی از ناپایداری زمین براثر گودبرداری خاکهای مجاور و حفر چاه

ت- نشست ناشی از ارتعاشات احتمالی که از تاسیسات خود ساختمان یا ابنیه مجاور آن ممکنست ایجاد شود.

تعیین تاب فشاری زمین

برای روشن کردن وضع زمین در عمق، باید چاه های آزمایشی ایجاد گردد. این چاه ها باید بعمق لازم و بتعداد کافی احداث گردد و تغییرات نوع خاک طبقات مختلف زمین بلافاصله مورد مطالعه قرار گیرد و نمونه های کافی جهت بررسی دقیق به آزمایشگاه فرستاده شود. برای بررسی و تعیین تاب فشاری زمین در مورد خاکهای چسبنده نمونه های دست نخورده جهت آزمایشهای لازم تهیه می گردد و برای خاکهای غیرچسبنده آزمایشهای تعیین دانه بندی و تعیین وزن مخصوص خاک و یا آزمایش بوسیله دستگاه ضربه ای در محل انجام می‎گیرد. در حین گمانه زنی باید تعیین کرد که آیا زمین محل ساختمان خاک دستی است یا طبیعی و تشخیص این امر حین عملیات خاکبرداری با مشاهده مواد متشکله جدار محل خاکبرداری و وجود سوراخها و مواد خارجی (نظیر آجر چوب و زباله و غیره) مشخص می‎شود.

چنانچه تشخیص داده شود زمین محل ساختمان خاک دستی است، باید عملیات احداث چاه از قشر خاک دستی عبور کرده و بزمین طبیعی برسد.

چنانچه زمین طبیعی قابل بارگذاری در عمقی بیش از آنچه که در نقشه پیش بینی شده است قرار گرفته باشد ، باید در محاسبات پی سازی تجدیدنظر شده و مشخصاتی متناسب با عمق و نوع و تاب زمین در نظر گرفته شود و هر گاه زمین طبیعی قابل بارگذاری عمق کم قرار گرفته باشد باید با رعایت حداقل عمق لازم بمنظور حفاظت پی از یخبندان و آبهای سطحی ، پی سازی ساختمان انجام گیرد.

در نقاطیکه دارای فصل یخبندان طولانی و شدید بوده و سطح آب زیر زمینی بالا باشد باید کف پی در عمق پائین تر از عمق یخبندان قرار گیرد و همچنین در ساختمان هائیکه دارای سردخانه بوده و سطح ایستابی بالا می‎باشد باید ترتیبی اده شود که زمین زیرپی از یخبندان مصنوعی نیز مصون باشد.

بمنظور تعیین تاب مجاز زمین می‎توان از تجربیات محلی مشروط بر آنکه کافی بوده باشد استفاده کرد. ابعاد پی ساختمانهای ساخته شده قرینه ای برای تعیین تاب مجاز زمین خواهد بود.

هنگامیکه نتایج تجربی در دسترس نباشد و از طرفی تعیین دقیق تاب مجاز زمین با توجه به اهمیت ساختمان، مورد نیاز نباشد میتوان تاب مجاز را با تعیین نوع خاک توسط متخصص با استفاده از جداول شماره یک مندرج در بخش دوم آئین کاربرد مکانیک خاک شماره 2-19 ایران تعیین نمود.

قراردادن پی ساختمان روی خاکریزهائیکه دارای مقدار قابل توجهی مواد رسی بوده و یا بخوبی متراکم نشده باشد، صحیح نبوده و باید از آن خودداری کرد. در صورتیکه پی سازی در این نوع بعللی اجباری باشد باید نوع و جنس زمین مورد مطالعه و آزمایش قرار گرفته و سپس نسبت به پی سازی متناسب با این نوع زمین اقدام گردد.

بتن و بتن آرمه

مصالح

سیمان: سیمان پرتلند مورد مصرف در بتن باید مطابق ویژگیهای استانداردهای زیر باشد:

الف- سیمان پرتلند، قسمت اول تعیین ویژگیها، شماره 389 ایران

ب- سیمان پرتلند، قسمت دوم تعیین نرمی، شماره 390 ایران

پ- سیمان پرتلند، قسمت سوم تعیین انبساط، شماره 391 ایران

ت- سیمان پرتلند، قسمت چهارم تعیین زمان گیرش، شماره 392 ایران

ث- سیمان پرتلند، قسمت پنجم تعیین تاب فشاری و تاب خمشی شماره 393 ایران.

ج- سیمان پرتلند، قسمت ششم تعیین ئیدراتاسیون، شماره 394 ایران 

سیمان مصرفی باید فاسد نبوده و درکیسه های سالم و در سیلوویا محلی محفوظ از بارندگی و رطوبت نگهداری شود. سیمانی که بواسطه عدم دقت در نگهداری و یا هر علت دیگر فاسد شده باشد باید فورا از محوطه کارگاه خارج شود.

مدت سفت شدن سیمان پرتلند خالص در شرایط متعارف جوی باید از 45 دقیقه زودتر و سفت شدن نهایی آن از 12 ساعت دیرتر نباشد. در انبار کردن کیسه های سیمان باید مراقبت شود که کیسه های سیمان طبقات تحتانی فشار زیاد کیسه هائیکه روی آن قرار گرفته است واقع نشود. درنقاط خشک قرار دادن کیسه ها روی یکدیگرنباید از ده ردیف و در نقاط مرطوب حداکثر از 4 ردیف بیشتر باشد محل نگهداری سیمان باید کاملاً خشک باشد تا رطوبت به آن نفوذ ننماید.

شن و ماسه: شن و ماسه باید از سنگهای سخت مانند گرانیک- سیلیس و غیره باشد. بکار بردن آهکی سست ممنوع است. ویژگهایی شن و ماسه مصرفی باید مطابق با استانداردهای زیر باشد:

الف- استاندارد شن برای بتن و بتن مسلح شماره 302 ایران

ب- استاندارد مصالح سنگی ریزدانه برای بتن و بتن مسلح شماره 300 ایران

مصالح سنگی بتن را می‎توان از شن و ماسه طبیعی و رودخانه ای تهیه نمود بجز در مواردیکه در آن صورت باید مصالح شکسته مصرف گردد:

در مواردیکه بکار بردن مصالح شکسته طبق نقشه و مشخصات ویا دستور دستگاه نظارت خواسته شده باشد.

هر گاه مصالح طبیعی و یا رودخانه ای طبق مشخصات نبوده و یا مقاومت مورد نیاز را دارا نباشد.

در صورتیکه بتن از نوع مارک 350 و یا بالاتر باشد.

چنانچه مخلوط دانه بندی شده با ویژگیهای استاندارد مطابقت نکند ولی بتن ساخته شده با آن دارای مشخصات مورد لزوم از قبیل تاب- وزن مخصوص و غیره باشد، دستگاه نظارت می‎تواند با مصرف بتن مزبور موافقت نماید.

شن و ماسه باید تمیز بوده و دانه های آن پهن و نازک و یا دراز نباشد. مقاومت سنگهائیکه برای تهیه شن و ماسه شکسته مورد استفاده قرار می گیرند نباید دارای مقاومت فشاری کمتر از 300 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد.

دانه بندی ماسه باید طبق اصولی فنی باشد. ماسه ایکه برای کارهای بتن مسلح بکار می رود نود و پنج درصد آن باید از الک 76/4 میلیمتر عبور کند و تمام دانه های ماسه باید از سرندی که قطر سوراخهای آن 5/0 میلیمتر است عبور نماید.

دانه بندی ماسه برای بتن و بتن مسلح باید طبق جودل شماره یک باشد.

جدول شماره 1: باقیمانده مصالح بین هر دو الک متوالی جدول فوق نباید بیش از 45 درصد وزن کل نمونه باشد.

حداکثر لای و ذرات ریز در ماسه نباید از مقادیرز زیر تجاوز نماید:

الف- در ماسه طبیعی و یا ماسه بدست آمده از شن طبیعی  3 درصد حجم

ب- در ماسه تهیه شده از سنگ شکسته                     10 درصد حجم

برای کنترل ارقام فوق باید آزمایش زیر در محل انجام گیرد. در یک استوانه شیشه ای مدرج به گنجایش 200 سانتیمتر مکعب، مقدار 100 سانتیمتر مکعب ماسه ریخته و سپس آب تمیز به آن اضافه کنید تا مجموع حجم به 150 سانتیمتر مکعب برسد بعد آنرا بشدت تکان داده و برای سه ساعت بحال خود باقی گذارید پس  از 3 ساعت ارتفاع ذرات ریز که بر روی ماسه ته نشین شده و بخوبی از آن مقادیر است از روی درجات خواند میشود و بر حسب درصد ارتفاع ماسه در استوانه محاسبه می گردد. درصد رس ولای و ذرات ریز که بدین ترتیب بدست می‎آید نباید از مقادیر مشخص شده در بالا تجاوز نماید.

مصرف شن و ماسه ایکه از خرد کردن سنگهای مرغوب و سخت در کارخانه بدست می آید، مشروط بر آنکه ابعاد دانه های آنها در جدول دانه بندی فوق قرار گرفته باشد، نسبت به شن و ماسه طبیعی ارجحیت دارد.

شن و ماسه بصورت حجمی و یا وزنی با پیمانه ها و یا ترازوهائیکه بدینمنظور تهیه شده اندزه می‎شوند. مقدار شن و ماسه مصرفی در بتن در جدولی که بعدا خواهد آمد مشخص شده است. ابعاد شن مصرفی برای بتن باید طوری باشد که 90 درصد دانه های آن بر روی الک 76/4 میلی متری باقی بماند.

انبار کردن شن و ماسه باید بنحوی باشد که مواد خارجی و زیان آور به آنها نفوذ نکنند. مصالح سنگی باید برحسب اندازه دانه ها تهیه و در محلهای مختلف انباشته شوند. مصالح درشت دانه (شن) باید حداقل در دو اندازه جداگانه تهیه و انباشته گردد. مصالحی که دانه بندی آنها حدودا بین 76/4 تا 1/38 میلیمتر است باید از مرز دانه های 05/19 میلیمتری و مصالحی که دانه بندی آناه بین 76/4 تا 8/50 یا 5/64 میلیمتر است باید از مرز دانه های 4/25 میلیمتری به دو گروه تقسمی گردند.

آب: آب مصرفی بتن باید تمیز و عاری از روغن و اسید و قلیائی ها و املاح و مواد قندی و آلی و یامواد دیگری که برای بتن و فولاد زیان بخش است، باشد. منبع تأمین آب باید بتائید دستگاه نظارت برسد. آب مورد مصرف باید درمخازنی نگهداری شوند که از آلودگی با مواد مضر محافظت گردد.

حداکثرمقدار مواد خارجی موجود در آب بشرح زیر است:

الف- حداکثر مواد اسیدی موجود در آب باید باندازه ای باشد که 50 میلیمتر مترمکعب سود  سوزآور دسی نرمال بتواند یک سانتیمتر مکعب آب را خنثی کند.

ب- حداکثر مواد قلیائی موجود در آب باید باندازه ای باشد که 50 میلیمتر مکعب اسید کلریدریک دسی نرمال بتواند یک سانتیمتر مکعب آبرا خنثی کند.

پ- درصد مواد موجود در آب نباید از مقادیر زیر تجاوز کند:

مواد آلی - دو دهم در هزار

مواد معدنی- سه در هزار

مواد قلیائی- یک در هزار

سولفاتها- نیم در هزار

درحالتی که کیفیت آب مصرفی مورد تردید باشد در صورتی میتوان از آن استفاده نمود که تاب فشاری بتن نمونه ساخته شده با این آب حداقل 90 درصد تاب فشاری بتن نمونه ساخته شده با آب مقطر باشد. بطور کلی مصرف آبهای آشامیدنی تصفیه شده برای ساختن بتن بلامانع است.

فولاد (آرماتور): آرماتور تمیز و عاری از پوسته های زنگ- روغن- گرد و خاک و یا هر نوع پوشش خارجی دیگرباشد. آرماتور معمولی باید از فولاد با مقطع دایره و یکنواخت بوده و در هیچ مقطعی بواسطه عواملی از قبیل زدگی تضعیف شده و خواص مکانیکی آن مطابق جدول شماره (3-1-4) باشد. آرماتور باید درنقاط خشک و عاری از رطوبت نگهداری شوند تا از نفوذ رطوبت و  در نتیجه زنگ زدگی مصون بمانند.

          آزمایش ازدیاد طول نسبی بر روی 20 سانتیمتر ازطول آرماتور آزمایش میشود. منظور از فولاد اصلاح شده فولادی است که بوسیله عملیات مکانیکی مخصوص از قبیل پیچاندن یا از حدیده گذراندن و یا ضربه زدن حد ارتجاعی آنرا بالا برده باشند.

علاوه برخواص مندرج در جدول شماره (4-1-4) آرماتور مورد مصرف در بتن مسلح باید در حرارت معمولی قابلیت تغییر شکل کافی داشته باشد بنحوی که اگر قطعه ای از میله گرد را بزاویه 180 درجه در حالت سرد خم بنمائیم (بطوریکه دهانه انحناء آن دو برابرقطر میله می‎باشد) هیچگونه ترکی در قسمتهای کششی آن ایجاد نشود.

میله گرد نباید به گل یا هر گونه مواد دیگری که تقلیل دهنده یا از بین برنده چسبندگی بین بتن و میله گرد است آغشته شده باشند بشرطی مجاز است که اولا زنگ زدگی و پوسته های آن با برس زدن کاملاً برطرف گردند و ثانیا ضخامت میله گرد پس از برس زدن و تمیز کردن بیش از 5/0 میلیمتر (نیم میلیمتر) کاسته نگردد.

در انبار کردن میله گرد ها باید دقت شود که آنها در مقابل هر گونه آسیبی، چه عمقی و چه سطحی و هر گونه زنگ زدگی و یا زیانهای دیگر محافظت گردند.

آزمایش فولاد: انجام آزمایشهای کنترل بعد از تحویل فولاد به کارگاه اجباری است و فقط در صورتیکه وزن کل آرماتور مصرفی در کارگاه از 50 تن کمتر باشد میتوان به تشخیص دستگاه نظارت از انجام این آزمایشها صرف نظر کرد.

برای کنترل حد جاری شدن و تاب کششی در حد گسیختگی و ازدیاد طول نسبی باید از فولادهائیکه بدفعات مختلف وارد کارگاه شده است نمونه برداری کرده و بآزمایشگاه فرستاد و چنانچه طبق تشخیص دستگاه نظارت آزمایشهای دیگری ضروری باشد (مانند آزمایش تاشدگی) این آزمایشها نیز برای روشن کردن بیشتر مشخصات فولاد باید انجام گیرد. اگر ضمن آزمایش فولاد نقطه جاری شدن مشخصی بدست نیاید (مانند فولاد گروههای b) باید تنش نظیر ازدیاد طول نسبی دائمی 2 در هزار را بعنوان حد جاری شدن اختیار نمود. در صورتیکه شرایط دیگری پیش بینی نشده باشد و تعداد نمونه برای هر پنجاه تن فولاد و برای هریک از قطرهای مورد استفاده 5 عدد می‎باشد.

بطور کلی آهنهای گرد مخصوص بتن مسلح باید از فولاد نرم بوده و دارای مشخصات زیر باشد:

الف- مدول ارتجای آهن برابر 2.100.000 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع

ب- حد مقاومت ارتجاعی برابر 2400 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع

پ- مقاومت گسیختگی باربر 3600 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع

ت- ازدیاد طول نسبی در موقع گسیختگی برابر 20 درصد

ث- تنش مجاز برابر 1400 کیلوگرم بر سانتیمنتر مربع

در مواردیکه در نقشه های اجرائی آهن آج دار پیش بینی شده باشد باید از آهن آج دار مارپیچ (توراستیل )42 استفاده شود که مشخصات آن بشرح زیر است:

مدول ارتجاعی برابر 2.100.000 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و مقاومت ارتجاعی برابر 4200 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و مقاومت گسیختگی برابر 5000 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و ازدیاد طول نسبی آن  در موقع گسیختن برابر 8 درصد و تنش مجاز آن برابر 2400 کیلوگرم برسانتیمتر مربع خواهد بود.

مواد شیمیائی

مصرف  مواد شیمیائی در بتن باید طبق دستور دستگاه نظارت و از نوع و بمیزان خواسته شده باشد. مواد شیمیائی را باید در محلهای مناسبی نگهداری شوند بطوریکه از‌آلودگی، تبخیر، یخ زدگی و نیز تغییرات درجه حرارت زیاد و عوامل دیگری که باعث تغییرات در خواص شیمیائی میگردد، جلوگیری بعمل آید.

اجرای کارهای بتنی

کلیات: جهت اجرای کارهای بتنی باید علاوه بر استانداردهای موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران نکات زیر نیز رعایت شود: قبل از بتن ریزی باید کلیه وسائل مخلوط کردن و حمل بتن تمیز شوند. قالبها و محلهائیکه بتن در آنها ریخته می‎شود باید از مواد زائد و یخ پاک گردند. قالبها باید کاملاً مرطوب و یا روغن مالی شده باشند.

جایگزاری آرماتور، لوله، میله مهار و سایر قطعاتیکه در داخل بتن قرار میگیرند و همچنین سوراخها و فضاهای خالی که لازم است در داخل بتن تعیین شود باید قبلا به رویت و تصویب مهندس ناظربرسد. موادی که جهت سوراخها و فضاهای خالی در بتن قرارداده می‎شوند باید با موادی که بتوان آنها را بآسانی خارج نمود آغشته شوند.

سطوحی که با بتن در تماس است و قابلیت جذب آب دارد باید کاملاً مرطوب شود.

چنانچه در محلی که باید بتن ریخته شود آب وجود داشته باشد باید قبلا آب را از آن محل خارج کرد. اینکار ممکنست با کمک پمپ یا هوای فشرده و یا بصورت دیگری که دستگاه نظارت مجاز بداند انجام گیرد. قبل از بتن روی بتن قبلی، شیره خشک شد و مواد زائید و دانه های لق باید از سطح بتن پاک شود.

بتن باید با بتونیرساخته شود و زمان اختلاط نباید از 5/2 دقیقه کمتر باشد. اختلاط با دست فقط با اجازه دستگاه نظارت در موارد استثنائی و کم اهمیت مجاز میباشد که دراین صورت لازم است نکات زیر رعایت گردد.

الف- ده درصد برمقدارسیمان مندرج در نقشه ها اضافه شود

ب- مواد متشکله بتن باید قبل ازاضافه نمودن آب روی سطح صاف و تمیز سه بار بخوبی با هم مخلوط شود.

پ- ضمن اضافه نمودن آب لازم مخلوط حداقل سه بار بخوبی زیر و رو شود.

ت- بتن بدست آمده باید ظرف نیم ساعت مصرف شود.

درصورتیکه بتن ساخته شده با ماشین بمحل حمل گردد، باید حمل در اسرع وقت صورت گرفته و روشی به کار رود که از آغشته شدن آن بمواد زائد و یا جدا شدن اجزاء بتن از یکدیگر جلوگیری بعمل آید و در هر حال زمان حمل نباید از سی دقیقه تجاوز کند. بتن باید قبل از شروع به سفت شدن، در محل مورد مصرف ریخته شده و از بهم خوردن و جابجا شدن بعدی آن جلوگیری شود. در مورد بتن آرمه تراکم باید با نهایت دقت صورت گیرد تا حفره های هوا کاملاً از بین برود. بطور کلی ارتفاع ریختن بتن نباید حداکثر از 2 متر بیشتر باشد. استفاده از پمپ جهت انتقال بتن فقط درصورت موافقت دستگاه نظارت مجاز می‎باشد. انتقال بتن حاوی مصالح سنگی بزرگتر از 75 میلیمتر با استفاده از پمپ مجاز نمی باشد. بر ای تراکم بتن آرمه باید از ویبراتور استفاده نمود. ویبراتور باید بفواصل 50 سانتیمتری داخل بتن شده و از تماس آن با آرماتور و قالب بندی جلوگیری بعمل آید. داخل و خارج نمودن ویبراتور باید در حین ویبره کردن بآرامی صورت گیرد. ویبراتور باید بین 5 تا 15 ثانیه دربتن باقی مانده  وقبل از ظاهر شدن دوغاب سیمان، از بتن خارج گردد. در بتن ریزی عمودی نظیر ستونها، تقویت قالب بندی برای تحمل اضافه فشار و ویبراتور ضروری نباشد برای تأمین تراکم لازم باید از تخماق دستی و کوبیدن با دست استفاده کرد) ویبراتورهای استوانه ای باید حتی المقدور در وضع قائم نگاه داشته شده و در امتداد محورشان جابجا شوند. استفاده از میزهای لرزان فقط برای بتن های با ضخامت حداکثر 20 سانتیمتر مجاز می‎باشد  و لرزاندن بیش از اندازه بتن خصوصا در مواردی که بتن روان باشد مجاز نیست. بتن ریزی باید تا کامل شدن قطعه مورد نظروتا رسدن بمحل مجاز توقف بتن ریزی، بطور مداوم ادامه یابد. از متوقف نمودن بتن ریزی باید حتی الامکان احتراز کرد. عمل قطع بتن ریزی باید در نقاط حداکقل لنگر خمشی صورت گیرد. بتن کلیه قسمتهای پردهانه یک دال و تیرهای مربوطه آن باید در یک نوبت ریخته شود. سطح مقطع بتن در محل قطع بتن ریزی باید حتی الامکان عمود برسطح بتن ریزی باشد و در موقع شروع مجدد، سطح اتصال با برس سیمی تمیز و سپس خیس شده با دوغاب سیمان آغشته گردد. ضخامت لایه های مختلف بتن در هنگام بتن ریزی نباید برای بتن مسلح از 35 سانتیمتر و برای بتن در حجم های زیاد از 45 سانتیمتر بیشترشود. قطعات وبست های غیرفلزی که برای تثبیت آرماتورها مورد استفاده قرار گرفته باید هنگامی که دیگر لزومی بوجود آنها نیست برداشته شوند. کلیه کارهای بتنی مورد ایراد باید تخریب و تجدید و یا بنحویکه مورد قبول دستگاه نظارت باشد ترمیم گردد. تخلخل زیاد در سطح بتن، بتن ریخته شده را غیرقابل قبول میکند ولی تخلخل جزئی سطح بتن باید با ملات ماسه سیمان پرو صاف شود. در کلیه موارد ذکر شده تشخیص دستگاه نظارت ملاک عمل خواهد بود.

شرایط بتن ریزی

بتن ریزی در هوای سرد: تهیه و ریختن بتن نباید در حرارت کمتر از 2 درجه سانتیگراد صورت گیرد. در هوای سرد (نزدیک به یخ بندان) برای تسریع در سفت شدن بتن باید از سیمانهای تندگیر استفاده شود و یا بسیمان پرتلند معمولی به نسبت حداکثر 2 درصد کلرورکلسیم یا مواد مشابه اضافه کرد.

مصالح یخ زده بهیچوجه نباید مصرف شوند و بتنی که بعلت یخ زدن ضایع شده باشد باید تخریب و مخلوط تازه بجای آن ریخته شود.

در صورتیکه بتن ریزی در هوای غیرمساعد اجباری باشد (از صفر تا منهای پنج درجه سانتیگراد) باید پیش بینی های احتیاطی بشرح زیر بعمل آید:

الف- گرم کردن دانه های سنگی و گرم کردن آب تا 60 درجه سانتیگراد قبل از ساخت (هنگام ساخت نباید این حرارت از 38 درجه بیشتر باشد)

ب- مصرف 350 تا 400 کیلوگرم سیمان در مترمکعب بتن

پ- احتراز از حمل طولانی

ت- حفاظت سطوح برهنه بتن بلافاصله پس از ختم بتن ریزی برای اینکه اطمینان حاصل شود که تا سخت شدن بتن درجه حرارت بتن بالاتر از 6 درجه باقی خواهد ماند. میتوان از کلرور کلسیم یا مواد مشابه دیگری برای اختلاط بتن استفاده کرد. مصروف کلرور کلسیم نباید بیش از 2 درصد وزن سیمان باشد.

بطور کلی بتن ریزی در حرارتهای پائین تر از منهای 5 درجه سانتی گراد باید تحت شرایط خاصی دیگر صورت گیرد.

بتن ریزی در هوای گرم: در صورتیکه درجه حرارت درسایه از 43 درجه سانتیگراد تجاوز نماید، نباید بتن ریزی انجام گیرد هنگامی که درجه حرارت از 32 درجه بیشتر باشد باید شن و ماسه را با پاشیدن آب خنک نگاه داشت بطوریکه حرارت آن هنگام ساخت بتن از 38 درجه بیشتر نباشد.

بدیهی است مقدار آب اضافه شده به شن و ماسه از مقدار کل آب مصرفی باید کسر گردد. حرارت آبی که جهت ساخت بتن مورد استفاده قرار میگیرد در هنگام ساخت نباید از 38 درجه تجاوز نماید.

درصورتیکه درجه حرارت هوا بالا باشد، باید اقدامات احتیاطی زیر صورت گیرد:

الف- متوقف کردن بتن ریزی در گرمترین ساعات روز

ب- حفاظت دانه های سنگی انبارشده از تابش آفتاب

پ- پوشاندن بتن در حین حمل از تابش آفتاب

ت- آبپاشی و مرطوب کردن سطوح خارجی قالبها قبل و بعد از بتن ریزی

ث- انجام عملیات بتن ریزی در کوتاهترین مدت پس از اختلاط

کلیه کارهای بتنی باید پس از ریختن و گرفتن بمدت حداقل 7 روز بوسیله حصیر- گونی- پارچه های ضخیم یا ماسه و نظایرآن در مقابل باد و تابش آفتاب محافظت شده و با آبپاشی همواره مرطوب نگاه داشته شود.

نسبت اختلاط و انتخاب نوع بتن

مقادیر و نسبتهای مربوط به سیمان، مصالح سنگی و آب و مواد شمیایی که در ساختن بتن بکار می رود باید آنچنان تعیین گردد که بتن تهیه شده مطابق کلیه مشخصات مندرج در نقشه ها، مشخصات فنی و یا دستور دستگاه نظارت بوده باشد. تعیین این مقادیر بطور کلی بر مبنای آزمایشات قبلی خواهد بود و چنانچه نسبتهای مخلوط بتن در نقشه ها و یا مشخصات ذکر نشده و یا بوسیله آزمایشگاه تعیین نگردیده باشد، می‎توان از ارقام مندرج در جدول شماره (4-2-3) استفاده نمود. مقدار ماسه داده شده در جدول شماره (4-2-3) بر ای ماسه خشک (رطوبت نسبی تا 2 درصد) می‎باشد و چنانچه ماسه مرطوب مورد استفاده قرار گیرد بایدمقدار آن تا 20 درصد(بسته به رطوبت نسبی ماسه) اضافه گردد.

چنانچه نوع بتن در نقشه و مشخصات و یا دستور کارها مشخص نشده باشد باید نکات زیر را در انتخاب نوع بتن رعایت نمود:

الف- بتن نوع B75 فقط برای پر کردن و تهیه سطح صاف (بتن نظافنی) بکار می رود.

ب- بتن مسلح نباید ضعیف تر از نوع B200 باشد.

پ- بتن قطعاتیکه دارای تکیه گاه سراسری نیستند مانند شاه تیرها، تیر ستون، دال و قسمتهای مشابه نباید ضعیف تر از نوع B250 باشد.

میزان اختلاط شن و ماسه و سیمان و آب برای تهیه یکمتر مکعب بتن آماده

یادآوری: مصرف سیمان بیش از 500 کیلوگرم در مترمکعب بتن مجاز نمی باشد و برای تهیه بتن B 400 و B 500 و B 600 تعیین نسبتهای اختلاط و تعیین طرح و کنترل کامل بتن در آزمایشگاه قبل از مصرف اجباری است.

میزان مصرف آب

نسبت آب به سیمان در بتن نباید از حد مجاز تجاوز کند. چنانچه مواد متشکله بتن خشک، مرطوب، خیس باشد میزان آب مورد نیاز تغییر خواهد کرد و در هر حال روانی بتن را با آزمایش مخصوص Slump test طبق استاندارد شماره 492 موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تعیین می نمایند. برای بتن پی و بتن نمایان Expesed cone نسبت وزنی آب به سیمان نباید از 55/0 تجاوز کند.

نمونه برداری و آزمایش بتن

قبل از ریختن باید از بتن تهیه شده بتعداد مورد نیاز نمونه برداری و در آزمایشگاهی که صلاحیت آن قبلا بتائید دستگاه نظارت رسیده است از جنبه های مختلف مورد  آزمایش قرار گیرد. نمونه برداری و انجام آزمایشات باید طبق استانداردهای موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران صورت گیرد.

چنانچه دستگاه نظارت علاوه بر آزمایشات فوق الذکر آزمایش بتن ریخته شده در محل را نیز ضروری بداند بایدآزمایشات محلی طبق روشی که دستگاه نظارت تعیین می نماید انجام گیرد (مانند آزمایش بارگذاری و غیره).

بتن لاغر

کف کلیه نقاط گود برداری جهت پی های بتن آرمه باید با یک قشر بتن لاغر که ضخامت آن از 5 سانتیمتر کمتر نباشد پوشیده و سطح صافی آماده گردد.

در مواردیکه عرض بتن لاغر و گودبرداری برابرباشد بخصوص در زمینهای رسی نیازی به قالب بندی نمی باشد. چنانچه طبق نظر دستگاه نظارت قالب بندی اجتناب ناپذیر باشد لازم است به مجرد برداشتن قالب فواصل قالب بندی تا دیواره گودبرداری با بتن لاغر پر شود.

بتن پیش ساخته

مشخصات بتن پیش ساخته برحسب نوع مصرف باید قبلا بوسیله دستگاه نظارت مشخص شده و تحت نظر همان دستگاه ساخته شود.

بتن پیش فشرده

نوع مخلوط بتن پیش فشرده و نوع آرماتور طریقه پیش فشرده کردن و سایر مشخصات و خصوصیات آن باید جداگانه تعیین و در اجرای آن دقت کافی بعمل آید.

بتن غیرقابل نفوذ

برای تهیه بتن غیرقابل نفوذ باید ماده غیرقابل نفوذ کننده ای طبق مشخصات و دستورالعمل کارخانه سازنده به مخلوط اضافه شود. نوع ترکیب روش استفاده از آن باید طبق نقشه و یا نظر دستگاه نظارت باشد.

بتن سبک

بتن سبک با مخلوط سیمان و پوکه معدنی و یا خرده آجر و موادشیمیایی مخصوص ساخته خواهد شد. برای تهیه بتن و پوکه معدنی نسبت اختلاط سیمان و پوکه معدنی بشرح زیر می‎باشد:

الف- سیمان                        150 کیلوگرم

ب- پوکه معدنی                    85/0 مترمکعب

پ- ماسه درشت          35/0 مترمکعب

ت- آب                              150 لیتر

بتن سبک نباید کوبیده شود و پس از ریختن درمحل باید بوسیله یک میله آهنی جابجا و تسطیح گردد. وزن یکمتر مکعب بتن سبک پس از اجرا (پس از خشک شدن) نباید از 1000 کیلوگرم تجاوز کند.

قالب بندی

کلیات: قالب در بتن ریزی بمنظور تأمین شکل قطعات بتنی و حصول اطمینان از تراکم مورد نیاز در بتن بکار می رود. قالب و پشت بند  و یا داربستی که به کار برده می‎شود باید مطمئن و محکم ساخته شده و تحمل بار وارده را داشته باشد.

ابعاد داخلی قالبها باید طبق نقشه و باندازه بتن ساخته شوند. قالبها باید باندازه کافی بهم پیوسته باشد و درزهای آن با وسائل مناسب مسدود گردند تا مانع از خروج شیره بتن شوند.

وزن قالب و بتن و فشارهای ناشی از آنها باید بوسیله شمع های کافی بسطح مقاومی منتقل گردد. این شمع ها باید بقدر کافی بیحرکت و انعطاف ناپذیر باشند. قالب بندی باید بنحوی انجام شود که عمل قالب برداری به سهولت میسر باشد. چوب قالب بتن آرمه بای داز نوع چوب صمغ دار(کاج و صنوبر) و یا جنگلی مشابه باشد. مصرف چوب سفید فقط برای قالب بندی پی ها مجاز است.

ساخت قالب: برای کارهای بتنی باید قالب از تخته سالم بدون گره بضخامت حداقل 5/2 سانتیمتر (باستثنای تخته کف تیرها که 3 سانتیمتر می‎باشد) از چوب مرغوب و یا قالب های فلزی صاف و یا مصالح دیگر مورد تایید دستگاه نظارت استفاده شود. از مصرف قالبی که الیاف تخته آن تابدارو پیچ خورده بوده و دارای پیچهای خم شده باشد با بدخودداری شود. درصورت لزوم باید کف قالب بندی دروسط تیرها و سقف کمی بطرف بالا انحنا داده شود تا پس از برداشتن سطح افقی لازم در پائین بدست آید.

کلیه قالب ها باید بدقت تمیز شده و در سطوحی که با بتن تماس خواهند داشت روغن کاری گردند.

داربست چوبی

کلیات: برای پایه های داربست باید حتی الامکان چوب راست و بدون ترک و یا پایه های فلزی بکار برد.در مورد چوب گرد قطر متوسط پایه نباید از 10 سانتیمتر در مورد چهارتراش کوچکترین بعد مقطع نباید از 8 سانتیمتر کمتر باشد. چوب پایه ها و پشت بندها را نیز می‎توان از چوب سفید خشک انتخاب کرد.پایه ها تا ارتفاع چهارمتر باید یکپارچه باشند و از چهار متر ببالا میتوان از دو اصله چوب استفاده کرد و در اینصورت تعداد پایه های وصله دار به تعداد کل پایه ها نباید از یک سوم تجاوز کند.

اتصال: اتصال دو قطعه چوب بهم چنانچه بوسیله لوله فلزی انجام گیرد در آنصورت قطر داخلی لوله فلزی باید معادل قطر چوب باضافه یک سانتیمتر و بطول 60 سانتیمتر بوده و نصف طول لوله روی هر قطعه قرار گیرد. اتصال دو قطعه چوب با لوله بوسیله چهار پیچ و مهره بقطر حداقل ده میلیمتر (2 پیچ روی هر قطعه) انجام می یابد.

اتصال دو اصله بهم ممکنست بوسیله اتصال برش نیم به نیم بکمک چهار میخ حداقل ده سانتیمتری بعمل آید. در اینصورت باید روی محل اتصال در پایه های با مقطع گرد سه وصله و در پایه های با مقطع چهارگوش چهار وصله بطول 70 سانتیمتر با میخ های لازم نصب گردد.

وصله نباید در وسط پایه قرار گیرد. پایه ها تا ارتفاع چهارمتر حداقل دریک ردیف باید بوسیله تسمه های چوبی بصورت چپ و راست بهم کلاف شوند.

از ارتفاع چهار متر ببالا بازاء هر دو متر اضافه یک ردیف کلاف اضافه ضروری است. فاصله پایه های زیر قالب دالها بستگی بمقاومت پشت بندها و تخته ها قالب داشته  ودر هر حال نباید از 80 سانتی متر تجاوز نماید.

 پایه های اطمینان: علاوه بر پایه های مذکور در داربست باید پایه هایی بنام پایه اطمینان پیش بینی کرد بطوریکه بتوان مدتی بعد از برداشتن قالب آنها را نگه داشت.

طرز قرار گرفته پایه های اطمینان باید طوری باشد که بتونا بقیه قالب و داربست را برداشت بدون آنکه مجبور به برداشتن پایه اطمینان باشند. برداشتن تمام پایه  ها و قراردادن مجدد آنها بعنوان پایه اطمینان مجاز نیست. محل پایه های اطمینان باید طوری انتخاب شوند که در طبقات مختلف حتی الامکان روی هم قرار گیرند. تعداد پایه اطمینان برای تیرهای بتنی با دهانه متعارف یکعدد در وسط می‎باشد. در تیرهای بادهانه بزرگتر باید تعداد بیشتری پایه اطمینان پیش بینی شود . در دالهای با دهانه بیش از سه متر باید در وسط دهانه پایه های اطمینان قرارداد بطوریکه پایه ها در جهت عبور بر دهنه دال از شش متر تجاوز نکند.

شالوده پایه ها: برای انتقال وزن قالب و بتن به زمین، پایه ها روی تعدادی تخته با ضخامت کافی بنام شالوده نصب می گردد. سطح شالوده باید به اندازه ای انتخاب شود که فشار وارده بر آن بر اثر بدترین حالت بارگذاری از یک کیلوگرم برسانتیمتر مربع تجاوز ننماید.

شالوده پایه ها نباید در معرض جریان آب و یخ بندان قرار گیرد و همچنین قرار دادن پایه ها روی آجر یا سنگ خشکه چین مجاز نمی باشد.

تنظیم قالب بندی: برای تنظیم قالب بندی و سهولت درقالب برداری در هر پایه حداکثر یک جفت گوه چوبی از چوب سخت (بلوط یا گردو ) قرارداده می‎شود. بعد از تنظیم قالب هر جفت گوه حداقل باید بوسیله یکعدد میخ 5/7 سانتیمتری تثبیت شوند. حداکثر شیب گوه یک به چهار بوده و حداقل ضخامت انتهای باریک آن باید یک سانتیمتر باشد. عرض گوه حداقل معادل قطر پایه خواهد بود. سطح اتکای پایه ها روی گوه ها باید کاملاً مسطح و عمود بر محور پایه ها باشد.

بستن قالب: قالببندی کلیه سطوح ستونها باید بعد از نصب آرماتور ستونها انجام شود و دارای پشت بندهائی از چهار تراش به فواصل حداکثر 80 سانتیمتر باشد. پشت بندهاباید بوسیله میله مهار و مهره بهم اتصال پیدا کنند. حداقل ضخامت تخته قالب ستونها 30 میلیمتر است و باید پای هر ستون سوراخی بابعاد 10*10سانتیمتر برای شستن و تمیز کردن کف آن از چوب و خاشاک تعبیه گردد. این دریچه در شروع بتن ریزی مسدود خواهد شد و در صورت لزوم باید درکف قالب تیرها و دالها نیز سوراخی پیش بینی شود. تثبیت موقعیت ستون باید تنها بوسیله تیرهای چوبی که در چهار جفت در پای ستون روی کف قرار داده شده انجام گیرد و ریختن بتن بابعاد ستون برای تثبیت آن بهیچوجه مجاز نمی باشد. قالب بندی باید مستقلا دارای ایستائی کافی باشد. تکیه دادن قالب بندی به ستون های بتن آرمه مجاز نیست. در قالب بندی تیرهائیکه دهانه آنها بیش از 4 متر است در وسط دهانه بازاء هر متر طول دهانه سه میلیمتر بطرف بالا خیز داده خواهد شد. از دهانه 10 متر ببالا مقدار خیز طبق بطرف بالا خیز داده خواهد شد. ازدهانه 10 متر ببالا مقدار  مقدار خیز طبق نقشه های اجرائی خواهد بود.

در قالب دالها که دارای دهانه بیش از 6 متر باشد باید در وسط سقف خیز داده شود. مقدار خیز 2 میلیمتر بازاء هر متر دهانه کوچک دال میباشد.

قالب برداری: قالب  برداری باید جزء به جزء و با کشیدن میخها انجام شود. ضربه زدن به قالب و برداشتن ناگهانی قالب بطوریکه آسیبی به بتن وارد سازد مجاز نیست. بطور کلی قسمتهائی ازقالب بندی که بار تحمل می کنند نباید قبل از اینکه بتن بحد کافی محکم شده باشد (حدود 70 درصد تاب فشاری 28 روزه) برداشته شود.

مدت نگهداری قالب بستگی بنوع بتن و شرایط محیط دارد. حداقل مدت نگهداری قالب درهوای مناسب که درجه حرارت آن 5 درجه سانتیگراد کمتر نباشد برای ساختمانهای معمولی و برای قسمتهای مختلف در صورتیکه سیمان مصرفی از نوع 275 باشد بقرار زیر است:

قالب گونه (سطوح جانبی) تیرها- دیوار و ستون (قالب عمودی) 3 روز

قالب دال های دو طرفه 8 روز

قالب دالهای یکطرفه و کف تیرهای کوچک و دالهای قارچی و تخت 16 روز

قالب کف تیرهای بزرگ وساه تیرهای بزرگ و دالهای زیاد 21 روز

پایه های اطمینان پس از برداشتن قالب 14 روز

چنانچه پس از ریختن بتن یخبندان شود باید مدت نگهداری قالب را حداقل باندازه مدت یخبندان اضافه کرد.