ولایت :
چهارمین اختر فروزنده آسمان ولایت در پنجم شعبان سال سی و هشت هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود . سرور شهیدان حضرت امام حسین(ع) پدر ایشان و شهربانو مادر گرامی اوست . تولد آن بزرگوار دو سال قبل از شهادت امیرمومنان علی(ع) بود و حدود 23 سال با پدر بزرگوار خویش زندگی کرد .
ویژگیهای اخلاقی :
امام سجاد(ع) نمونه کامل صفات بارز انسانیت و کمالات نفسانی بود در اخلاق و دستگیری از مستمندان و فقرا کسی به مرتبه ایشان نمی رسید .
عظمت امام سجاد(ع) :
شخصیت و عظمت آن حضرت به اندازه ای بود که دوست و دشمن را تحت تاثیر قرار داده بود . یزید بن معاویه پس از جریان ((حره)) دستور داد که کلیه اهالی مدینه باید با وی به عنوان بردگی بیعت کنند . تنها کسی که از این فرمان استثنا شده بود , علی بن الحسین(ع) بود .
امام سجاد و پیام عاشورا :
حضرت سجاد(ع) که تنها فرزند پسر باقیمانده امام حسین(ع) پس از حادثه کربلا بود . پس از شهادت پدر گرانقدر خود در روز دهم محرم سال شصت و یک هجری , عهده دار مسئولیت امامت و ولایت گردید . و تا روز شهادت با زمامدارانی چون : یزید بن معاویه , معاویه بن یزید , مروان بن حکم , عبدالملک بن مروان و ولید بن عبدالملک معاصر بود .
روش امام سجاد(ع) در مدت امامت خویش را می توان به دو بخش تقسیم کرد :
الف ) دوران اسارت
ب ) پس از اسارت و بازگشت به مدینه
دوران اسارت :
امام سجاد(ع) در واقعه جانگداز کربلا همراه پدر بزرگوار خود بود و لطف خدا او را از گزند دشمن حفظ کرد ولی پس از شهادت پدر به اسارت درآمد و همراه دیگر اسرا به کوفه و آنگاه به شام برده شد . بدون شک به اسارت رفتن اهل بیت امام حسین(ع) در به ثمر رساندن قیام مقدس آن حضرت نقش بسیار موثری داشته است . امام چهارم در طول مدت اسارت هرگز تقید نکرد و با کمال بردباری و شهامت در اجتماعات با ایراد سخنرانی ها و خطابه ها فاجعه کربلا را برای مردم بازگو و حق و حقیقت را اظهار می کرد و در مواقع مقتضی حقانیت خاندان رسالت و مفاخر آنان را گوشزد کرده مظلومیت پدر بزرگوار خود و فجایع و ستمها و بی رحمی های بنی امیه را بر ملا می ساخت .
بیداری روح مبارزه :
امام (ع) در طول مدت اسارت بر خلاف تصور بیشتر مردم آن روزگار که آنان را شکست خورده می پنداشتند در هر محفل و مجلسی از پیروزی خود و پدر بزرگوارش و شکست حذب بنی امیه سخن می گفت .از سوی دیگر آن حضرت سعی می کرد از طریق سخنرانی و بیان ویژگیها و عظمت خاندان خویش و فجایع و جنایات بنی امیه ، وجدان انقلابی افراد مسلمان را بر انگیزد و احساس گناهکاری و نفرت از بنی امیه و ضرورت جبران گناه انجام شده را در وجدان مردم زنده کند . در اثر اتخاذ این موضع مثبت طولی نکشید که پرجمهای انقلاب و مخالفت با رژیم اموی در عراق و حجاز به احتزاز در آمد و هزاران تن به خون خواهی سرور شهیدان قیام کردند .
پس از بازگشت به مدینه :
پس از آنکه دوران اسیری پایان یافت و امام سجاد (ع) به مدینه باز گشت و شرایط سیاسی حاکم بر جامعه اسلامی تغییر کرد ، موضع امام سجاد (ع) نیز در قبال حکومت بنی امیه و جریانات سیاسی تغییر نمود .
سرتاسر دوران امامت امام (ع) مقارن بود با آشوب ها و بحران های گوناگون اجتماعی. زمامداران معاصر امام (ع) حکمرانان بیدادگری بودند که به بهانه های مختلف سعی در وارد آوردن فشار و محدود کردن حرکات و فعالیت های امام داشتند .
دعا و نیایش :
یکی از مهمترین مواضع مثبت و تلاش های بنیادی امام سجاد (ع) نشر مسائل تربیتی -فردی و اجتماعی و اعتقادی در قالب دعاهایی بود که از آن حضرت به یادگار مانده است.
تامل و اندیشه در مضامین و محتوای ((صحیفه سجادیه )) این کتاب به ظاهر دعا ، مسائل بسیاری را بر ما روشن کرده و یک دوره جهان بینی ، خداشناسی ، انسان شناسی و.... را به جامعه اسلامی بلکه جامعه بشری ، ارائه می دهد .
در شرایطی که امام (ع) آزادی بیان و سخن نداشت ، از طریق دعا و مناجات ، دستور العملهای اعتقادی و اخلاقی و برنامه زندگی اجتماعی را بیان کرده و در میان مسلمانان منتشر می نمود .
شهادت :
حضرت علی بن حسین (ع) سرانجام پس از پنجاه و هفت سال تلاش و تحمل رنجها و مصاعب در زمان حکومت ولید بن عبد الملک و به دستور وی که محور خلافت و حکومت خویش را بر مبنای ظلم و جور و قتل و اختناق قرار داده بود ، مسموم شد و در روز بیست و پنجم محرم سال نود و پنج هجری در گذشت و در قبرستان بقیع کنار مرقد مطهر امام حسن مجتبی (ع) به خاک سپرده شد .