1-مقدمه
اکثر تعارفی که از زنجیره عرضه ارائه میشود به نوعی به ساختار خطی زنجیره عرضه اشاره می کنند . واضح ترین مشخصه این ساختار جریان وارده از سمت اعضا بالادستی به سمت اعضا پایین دستی و جریاناطلاعات در جهت مخالف است . در ان ساختارهر عضوی تنها قراری ارتباط مستقیم بااعضا بلاواسطه قبل و بعد از خود را دارا می باشد . شبیه سازی که فورستر در سال 1961 این ساختار با نام بازی توزیع نوشیدنی ارائه کرد نشان داد که تصمیم گیری شرکای زنجیره عرضه بر مبنای روابط خطی می تواند بستری برای ایجاداثر شلاقی در زنجیره عرضه باشد. اثر شلاقی افزایش نوسان تقاضا در طول زنجیره عرضه از سمت اعضا پایین بالا دستی می باشد . این پدیده توجه بسیاری از تحقیقات آکامیک را به خود جلب کرده است و به همن دلیل راه حل های متفاوتی برای مقابله با آن ارائه گشته است . همانطور که در ادامه بحث آورده می شود راه حل کلی برای مهار این پدیده پرهیز از تصمیم های محلی توسط اعضاء و حاکم شدن دیدگاه سیستمی بر ساختار زنجیره عرضه می باشد . برای این منظور ، ساختار منظومه‌ای برای تبادل جریان اطلاعات و مواد به عنوان بستری برای هدف فوق مورد توجه قرار گرفته و معرفیمی شود . این ساختاراین قابلیت را خواهد داشت تا با حذف دلایل ایجاد اثر شلاقی در کاهش هر چه بیشتر آن مؤثر باشد .
2- ساختارخطی زنجیره عرضه و اثر شلاقی
بر اساس تعریفی که Towill و همکان در سال 1992 ارائه می کنند زنجره عرضه سیستمی است که قسمتهای اصلی آن تأمین کننده های مواد خام ، تولید کننده ها ، سرویسهای توزیع ومشتریان و مشتریان هستند که همه آنها از طریق جریان رو به جلوی مواد و کالاها وجریان رو بهعقب اطلاعات ا هم متصل می شوند . بر اساس تعریفی دیگر زنجیره عرضه مجموعه ای از فعالیتها می باشد که باعث حرکت و انتقال مواد از مراحل اولیه به سمت مصرف کننده نهایی می شود بطوریکه این فعالیتها همراه با جریان رو به جلوی مواد و جریان رو به عقب اطلاعات می باشند .
بنابراین همان طور که در شکل 1 نشانداده شده است مشخصه واضح زنجیره عرضه در ساختار مرسوم حرکت رو به جلو جریان فیزیکی کالا و حرکت رو به عقب جریان اطلاعات شناخته می شود.
در این ساختار خطی هیچ ارتباط مستقیمی بین بالادستی زنجیره عرضه (تأمین کننده ها و تولید کننده ها ) و مصرف کننده‌های نهایی یا مشتریهای پایین دستی زنجیره عرضه برای تبادل وجود ندارد . چنین ساختاری باعث می شود تا هر عضو از زنجیره عرضه مبنای تصمیم مبنای تصمیم گیریهای خود را بر اساس رفتارهای اعضا بلاواطله خود قرار دهد ، جرا که جز این عضا سایراعضا زنجیره را مشاهده نمی کند .
شبیه سازی توزیع نوشیدنی به خوبی رفتار سیستمی را نشان می دهد . شبیه سازی توزیع نوشیدنی یک شبی سازی مدیریینیاست که برای اولین بار در دانشکده مدیریت دانشگاه MIT در آمریکا توسط فورستر در سال 1958 تا 1961 با هدف ایجاد درک بهتر نسبت با نتایج تصمیماتی که در فعالیتهای به هم وابسته زنجیره تأمین گرفته بوجود آمد .این شبیه سازی به عنوان یک وسیله استثنایی اثر دیدگاه های متفاوت در زنیجره تأمین را روی کاراریی زنجیره زنجیره تأمین نشان میدهد . این شبیه سازی به خوبی بیانگر رفتارسیستمی است که به شکل ساختار مرسوم زنجیره عرضه ایجاد شده است .
در بازی توزیع نوشیدنی اعضا زنجیره عرضه باید سعی کننده تا با مدیریت سطح موجودی در زنجیره توزیع و تولید ، هزینه خود را کمینه کنند . این بازی شامل 4 مرحله می باشد : خرده فروش، عمده فروش ، توزیع کننده و تولید کننده .
هر بخش یک بافر کوچک برای مقابله با نوسانات احتمالی در مصرف نهایی ذخیره می‌کند و از مشتری مستقیم و بدون واسطه خود سفارش می گیرد و بر اساس تصمیم میگیرد که به چه مقدار به تأمین کننده خود سفارش بدهد. این شبیه سازی طوری طراحی شده است کههر بخش ،از اطلاعات محلی خوبی برخوردار است اما در دسترسی به اطلاعات کل زنجیره تأمین راجع به سطح موجودیها و سفارشها به شدت در محدودیت قرارداد . این بدین معنی است که تنها خرده فروش است که از تقاضای واقعی مشتری نهایی اطلاع دارد . در این بازی فرض می شود که دو هفته طول می‌کشد تا اطلاعات سفارشها بین اعضا منتقل شود و دو هفته طول می کشد تا سفارشها از یک بخش به بخش دیگر منتقل می شود ؛ امکان کنسل کردن سفارشها نیز وجودندارد و همچنین سفارشات برگشتیاتفاق نمی افتد . هزینه های کمبود وجودی (که شامل از دست دادن مشتری نیز می شود ) دو برابر بیشتر از هزینه های نگهداری موجودی می باشد . هدف این بازی آن است که مجموع هزینه ها در کل بخشهای درگیر در بازی توزیع نوشیدنی کمینه شود .
بعد از50 بار تکرار این شبیه سازی تایج قابل توجهی بدست آمد . هرچند که تقاضای مشتری نهایی در هفته پنجم فقط دو برابر شده بود اما نوسانات و اعوجاجهایبزرگی در سفارشهایی که در طول زنجیره جریان داشت اتفاق افتاد بود . معمولاٌ بعد از انجام هر بازی تولید کننده به الگوی تقاضایی حدوداٌ با دشت 900% تقویت نسبت به نوسان تقاضای مشتری نهایی می رسید .
در این شبیه سازی هرچند که شرکایزنجیره عرضه به صورت کاملاٌ منفرد و مستقل از هم در مورد سفارش موجودیها تصمیم می گرفتند اما الگوی رفتاری کیفی همه آنها یکسان بود ؛ دین معنی که الگوی سفارش به شکل تقویت شده و با نوسان و تأخیر فاز در زمان واکنش نمود پیدا می کرد . این پدیده که بام نام اثر فورستر نیز شناخته میشود واریانس سفارشاتی که به تأمین کننده دادهمی شود بیشتر از وارانس سفارشاتی است که از طرف خریداران و مشتریان داده می شود (Towill,1997) ، این اثر بعدها توسط iee وهمکارانش در سال 1997 به علت رفتار نوسانی تقاضا در طول مسیر زنجیره عرضه به نام اثر شلق گاوی نامیده شد .
با توجه به شبیه سازی که از ساختاررسوم زنجیره عرضه ارائه شده است می توان زمینه ایجاد چنین لی که بشدت باعث کاهش کارایی زنجیره عرضه میشود را در رفتار محلی اعضاء زنجیره و تصیم گیریهایآنهابا اطلاعات غیر شفاف و بی کیفیت دانست که در جریان رو به بالای اطلاعات حاصل می شود
3- دلایل ایجاد اثر شلاقی
Galbraith,1977 عدم اطمینان یک فعالیت را به این شکل تعریف می‌کند که ... عد اطمینان تفاوت بین مقداری از اطلاعات که برای انجام یک فعالیت لازم است و مقداری از اطلاعات که در حال حاضر توسط سازمان پردازش می شود می باشد . اینتعریف از این فرض ناشی می شود که عدم اطمینان نتیجه کمبود اطلاعات است .
از نقطه نظر لجستیکی عدم اطمینان بهچهار دسته تقسیم می شود ؛ عدم اطمینان در تقاضا ، عدم اطمینان در عرضه ، عدم اطمینان در فرایند و عدماطمینان در برنامه ریزی کنترل
بواسطه وابستگی که بین هر مرحله با تقاضا کننده بعدی و عرضه کننده ماقبل خود در زنجیره عرضه وجود دارد طی مکانیزم خاصی ، تأمین کننده های مواد خام برای تولید کننده هابا عدم اطمینان های شدیدتری نسبت به مصرف کنندهای نهایی و اعضا پایین دستی روبرو هستند. این مکانیزم خاص در زنجیره عرضه با نام اثر شلاقی شناخته میشود .