بافت محافظ گیاه
بافت های محافظ گیاه وظیفه گیاه محافظت از گیاه در برابر ورود عوامل بیرونی و بیماریزا و ویروسها و میکربها را بر عهده دارند و به دو دسته اپیدرم و پویدرم تقسیم می‌شوند.
اپیدرم
اپیدرم لایه بیرونی در همه اندامها از ریشه تا دانه می‌باشد. از لحاظ عملکررد و مورفولوژی بافت متنوعی است به عبارت دیگر بافت مرکب است. که سلولهای آن وظایف متعددی دارند. سلولهای اپیدرمی سلولهای پارانشیمی تخصص یافته هستند که زنده‌اند ولی دارای واکوئل و فاقد کلروپلاست و دارای لوکوپلاست. واکوئل ممکن است رنگدانه آنتوسیانین داشته باشد(مثلا در فلس پیاز). اپیدر گیاهان آبزی و سایه دوست کلروپلاست دارند و فتوسنتز انجام می‌دهند.
سلولهای اپیدرم در برش عرضی مسطح و مستطیلی شکل‌اند. ولی اپیدر دمبرگ و برخی دیگر از اندامها ممکن است کشیده و طویل باشد. اپیدرم مکن است در سراسر زندگی گیاه باقی بماند حتی در گیاهانی که رشد ثانویه دارند ولی در بیشتر گیاهان اپیدرم با پریدرم جایگزین میشود. اپیدرم معمولا از یک لایه سلول تشکیل یافته ولی گاها دیده میشود که چند لایه میشود. این اپیدرم چند لایه بر اثر تقسیمات پری‌کلینال (تقسیمات موازی با سطح) بوجود می‌آید که در این صورت لایه بیرونی ماند اپیدرم یک لایه عمل کرده و لایه‌های درونی وظیفه ذخیره بر عهده داشت.
مشخصات دیواره سلول های اپیدرمی
ضخامت دیواره سلولهای اپیدرمی متغیر است ولی در همه سلولهای اپیدرمی دیواره بیرونی ضخیم‌تر است و این ضخامت به علت رسوب مشتقات لیپیدی کوتین و موم در دیوارهها است. سلولهای اپیدرمی دیواره اولیه دارند ولی اپیدرم با دیواره ثانویه در پوسته دانه‌ها ، فلس‌ها و برخی برگها مثل برگ کاج مشاهده میشود. بیرون دیواره اولیه لایه‌ای از پکتین است که با حل شدن این لایه با آنزیم پکتیناز ، کوتیکول از دیواره جدا میشود. وظیفه عمده سیستم هوایی گیاه ، نگهداری آب است.
بنابراین سلولهای اپیدرمی باید دیواره ضد آب داشته باشند. که نفوذپذیری دیواره با رسوب مواد لیپیدی مانند کوتین در درون دیواره و روی دیواره صورت می‌گیرد. پیش ماده کوتین توسط پروتوپلاست سلول ساخته میشود و به دیواره نفوذ می‌کند و تحت تاثیر اکسیژن هوا پلیمریزه شده و کوتین را بوجود می‌آورد. کوتیکول خواص زیادی به اپیدرم می‌دهد. و علاوه‌بر آنکه از اتلاف آب جلوگیری می‌کند به علت اینکه شفاف است تابش خورشید را منعکس می‌کند و گیاه را از اثرات ماورا بنفش نور خورشید حفظ می‌کند. ازجمله تغییراتی که سلولهای اپیدرمی پیدا می‌کنند عبارتند از:
1.تشکیل روزنه در اندامهای هوایی
2.تشکیل تار کشنده در ریشه
#تشکیل کرکها
پریدرم
پریدرم بافت محافظ پیکر ثانویه گیاه است که جایگزین اپیدرم میشود و در اندامهاییکه رشد ثانویه دارند دیده میشود. تشکیل پریدرم در ریشه‌ها و ساقه‌های بازداندگان و دو لپهایها یک پدیده عادی است. پریدرم پس از فعالیت کامبیوم آوندی و تولید مقداری بافت آوندی ثانویه تشکیل میشود. برگها معمولا این بافت را ندارند. در قطعات گاها و میوه‌ها گاهیپریدرم تشکیل میشود ولی متفاوت از پریدرم ریشه و ساقه . پریدرم در محل ضخم همه اندامها تشکیل میشود. پریدرم بافت مرکب است و شامل سه بخش فلم (چوب پنبه) – فلوژن ( کامبیوم چوب پنبه) و فلودرم.
فلوژن
فلوژن یا کامبیوم آوندی مریستم جانبی است. قطر اندام را افزایش می‌دهد. و کلا از تمایززدایی ر بافتهای بالغ حاصل میشود. فلوژن به درون فلودرم تولید می‌کند و به طرف بیرون فلم تولید می‌کند. فلوژن فلم را بیشتر از فلم تولید می‌کند. فلوژن برخلاف کامبیوم آوندی یک بار فعالیت می‌کندبه مدت چند هفته سپس غیر فعال میشود.
فلم
فلم یا چوب پنبه مانند فلوژن در برش عرضی مستطیلی‌اند و فشرده قرار گرفته‌اند. سلولها دیواره ثانویه دارند و پس از تشکیل دیواره ثانویه سلول می‌میرد و پر از هواست. دیواره ثانویه روی دیواره اولیه تشکیل میشود. دیواره اولیه پکتو سلولوزی است. روی دیواره لایه‌های متناوبی از سوبرین یا چوب پنبه و موم رسوب میی‌کند و دیواره ثانویه را تشکیل می‌دهد. سلولهای چوب پنبه کاملا نفوذ ناپذیرند (به آب و گاز‌ها) علاوه بر کاهش تبخیر این سلولها گیاه را در برابر عوامل بیماریزا حفظ می‌کند.
فلودرم
فلوژن با تقسیمات پری کلینال (موازی سطح) به طرف درون اندام تولید فلودرم می‌کند. فلودرم از سلولهای پارانشیمی تشکیل یافته و ممکن است کلروپلاست نیز داشته باشد ولی حاوی مواد ذخیره‌ای است. فلودرم معمولا در یک یا دو لایه تولید میشود. و فلودرم در همه گیاهان تولید نمی‌شود.
بارک بیرونی
همه بافتهایی که بیرون ازآخرین فلوژن امسال تشکیل شده بارک بیرونی گفته میشود. از جمله تغییراتی که در پریدرم مشاهده میشود عبارتند از:
1.تشکیل عدسک
2. تشکیل ساختارهای ترشحی
که ساختارهای ترشحی خود شامل دو نوع ساختار ترشحی بیرونی مثل غده ، نوشگاه و هیداتود می‌باشد و ساختار ترشحی درونی ، که ساختار ترشحی درونی شامل سلولهای ترشحی ، فضاهای ترشحی و لوله‌های شیرابه‌ای‌اند.
کلانشیم:
ازسلول های کلانشیم تشکیل شده که این سلولها ممکن است پارانشیم مانند باشند. ولی سلولهای کلانشیم تخصص یافته و طویل‌ترند. دارای دیواره اولیه هستند که ضخامت آن یکنواخت نبوده و در بعضی قسمتها خصوصا در گوشه‌ها ضخیم‌تر است. سلولها زنده‌اند و ممکن است دارای کلروپلاست باشند. بافت کلانشیم بافت مقاوم اندامهای در حال رشد است. اندامهایی که در حال طویل شدن هستند.
کلانشیم بافت مقاوم گیاهان دو لپه‌ای است و در تک لپهایها دیده نمی‌شود. بافت مقاوم تک لپهایها اسکلرانشیم است و در ریشه کلانشیم دیده نمی‌شود. بافت کلانشیم در ساقه‌ها و دمبرگها و در برگها در رگبرگهای درشت آن دیده میشود. انواع بافت کلانشیم با توجه به شکل سلول و ضخامت دیواره شامل کلانشیم حلقوی ، تیغه ای ، گوشه دار و حفره ای است.
اسکلرانشیم:
مانند کلانشیم بافت مقاوم گیاه است ولی برخلاف کلانشیم هم دیواره اولیه دارد و هم دیواره ثانویه و در اکثر مواقع دیواره چوبی شده دیوارهها خاصیت الاستیکی دارند. یعنی در صورت وجود فشار یا کشش دیواره تغییر شکل می‌دهد و زمانی که فشار برطرف شد به شکل اولیه بر می‌گردد. بافت اسکلرانشیم بافت مقاوم اندامهای بالغ است. اندامهایی که رشد طولی آنها پایان یافته اسکلرانشیم جایگزین کلانشیم میشود. دو نوع بافت اسکلرانشیم وجود دارد که شامل اسکلرانشیم هادی ، اسکلرانشیم مکانیکی است که خود به دو نوع اسکلرید و فیبر تقسیم میشود.
اسکرئید نیز انواعی دارد وآن عبارتست از : آسترواسکلروئید، ماکرو اسکلرئید ، تریکو اسکلرئید ، استئرا اسکلرئید
در کلانشیم جنس دیواره پکتوسلولزی است و در هنگام بلوغ سلول های آن زنده هستند،اما در اسکلرانشیم جنس دیواره لیگنوسلولزی است و سلول های آن مرده هستند