چکیده
مسئله افت تحصیلی به رغم سابقه ی دیر پای آن ، هم چنان تازه و موضوع بحث محافل آموزشی است .
منظور از افت تحصیلی کاهش عملکرد تحصیلی دانش آموزان از سطح رضایت بخشی به سطح نامطلوب است یعنی دانش آموز بعد از یک دوره موفقیت بتدریج یادگیری او کاهش می یابد و به طور کلی نمرات او سیر نزولی داشته باشند در واقع به هر گونه ضعف در سواد آموزی گفته میشود .
افت تحصیلی از گذشته حتی دوران باستان از صدر اسلام مورد نظر برنامه ریزان و مسئولان آموزشی بوده و یکی از موضوعاتی است که شاید همه ی دانش آموزان در طول سالهای تحصیلی خود با آن دست و پنجه و نرم کنند .
گاهی اوقات افت تحصیلی از عوامل درونی نشأت میگیرد و گاهی نیز عوامل محیطی دارد .
اقتصاد بیمار مانند تدریس بد ،وابستگی به کمکهای آموزشی خارج از مدرسه ، بیماری سرخوردگی های اجتماعی و خانوادگی و ..... از جمله عواملی هستند که هر کدام در افت تحصیلی دانش آموزان نقش بسزایی دارند .
مجموعه عوامل مؤثر در شکست تحصیلی از قبیل عوامل دانش آموزی ، خانوادگی ، اجتماعی و مدرسه ای ماهیت تربیتی دارند و هیچکدام از آنها را نیز نمیتوان عامل اصلی این شکست به حساب آورد .
از سوی دیگر این واقعیت را نباید از نظر دور داشت که در فرآیند شکست تحصیلی ، نه تنها دانش آموز ، که معلم ، مدرسه ، پدر ، مادر و اجتماع شکست می خورند . به همین خاطر مجموعه عوامل فوق چنان در هم تنیده اند که تفکیک آنها به راحتی ممکن نیست .
اغلب دیده میشود که والدین ، معلمان را متهم میسازند که خوب کار نمی کنند در مقابل ، معلمان از والدین ایراد میگیرند که نسبت به پیگیری انجام تکالیف بچه ها در خانه بی اعتنا هستند . نظام آموزشی و بسیاری از عوامل اجتماعی نیز به خاطررعایت پاره ای مصلحتها ، شکست تحصیلی را تنها در حد اتلاف هزینه ها قلمداد میکنند و حتی گاهی بخاطر خنثی سازی آثار سوء افشای آن در جامعه ، ماهرانه خود را در پشت دیواری از آمار مخفی میسازند .
هم چنین طبق مطالعات انجام شده ، علل افت تحصیلی مربوط به عوامل برون سازمانی از قبیل فقر و محرومیت و ....
عوامل درون سازمانی نظیر نیازهای روانی و عاطفی دانش آموزان ، شرایط آموزشگاه و ... میباشند . که جهت برطرف نمودن آنها آموزش و پرورش دست به اقداماتی از قبیل تغذیه رایگان ، کلاسهای جبرانی و تعیین سهمیه دانشگاه و ... زده است .
جهت کاهش افت تحصیلی معلمان باید علاقه دانش آموزان را نسبت به یادگیری مطالب درسی افزایش دهند و در واقع معلم در کلاس نقش یک محرک را بازی کند. آموختن مطالب معنی دار ، مطالب سخت و آسان ، گفته ها و رفتار معلم ، نگاه یکسان معلم به دانش آموز همه و همه باعث ایجاد انگیزه مثبت و افزایش اعتماد به نفس و کاهش اضطراب و استرس در دانش آموز میشود . والدین در افت تحصیلی دانش آموزان خیلی نقش دارند یک حرف میتواند سرنوشت دانش آموزی را عوض کند و سبب دلسردی او از ادامه جدی تحصیلات شود . باید مراقب اظهاراتی که در حضور دانش آموزان در خصوص آینده و فارغ التحصیل شدن میشود بود. بعضی از والدین ناخواسته این طرز فکررا در ذهن فرزندان خود به وجود می آورند که درس خواندن به بیراهه رفتن است به خاطر داشته باشیم از آنجا که فرزندان ما در سن کم تجربگی هستند و از اظهارات اطرافیان نزدیک خود الگو برداری میکنند نباید در حضور آنها چیزهایی را بیان کرد که تأثیرات منفی بر آنها داشته باشد .
در رابطه با معاشرت و انتخاب دوست باید نظارت کامل بر فرزندانمان داشته باشیم مراقب ارتباطهای آنها در خارج از خانه بوده و شناخت کافی از خانواده دوستانشان نیز داشته باشیم هم چنین نیاز آدمی به تحسین تشویق از تمایلات فطری است و تا پایان عمر با آدمی میماند . اصولا" تصور اینکه عمل انسان مورد قبول دیگران واقع شود به انسان قدرت می بخشد و انسان از آن لذت میبرد . رفتارهای نادرست او را نادیده گرفته و در عوض دنبال کوچکترین و کم اهمیت ترین مورد برای تشویق باشیم.
مقدمه
یکی از معضلات عمده و همواره نظام آموزش و پرورش ، مسئله افت تحصیلی است . این مسئله از بدو پیدایی نظام آموزش بروز کرده و همواره تأملات و تحقیقات زیادی نیز بر روی آن انجام گرفته است و میگیرد
دریک تعریف ساده ، شکست تحصیلی یا افت تحصیلی ، شکستی است که در تصور نظام آموزشی ، در دستیابی مؤثر به اهداف و برنامه های آموزشی حاصل می شود ؛ به بیانی دیگر ، عدم موفقیت فراگیران در دستیابی به حداقل معیارهایی که به وسیله نظام آموزشی در نظر گرفته شده است . این نوع شکست ، معمولاً به مردودی یا به ترک تحصیل زود رس می انجامد.
از وظایف اساسی آموزش و پرورش عمومی در هر کشور ، انتقال میراث فرهنگی جامعه ، پرورش استعدادهای دانش آموزان و آماده سازی آنان برای شرکت فعال در جامعه است . عدم موفقیت نظام های آموزشی در انجام این رسالت مهم در بسیاری از مواقع به صورت افت تحصیلی بروز می کند که شامل کیفیت ضعیف یادگیری دانش آموزان ، تکرار پایه و ترک تحصیل است . ارائه آموزش و پرورش یکسان برای همه دانش آموزان به رغم تفاوت های فردی ، مسائل و مشکلات عاطفی در خانواده و تفاوت اجتماعی ، اقتصادی و به خصوص فرهنگی خانواده ها می تواند از دلایل ایجاد کننده افت تحصیلی محسوب شود . از آن جا که تفاوت فرهنگی خانواده ها در شهرهای بزرگ کشورهای در حال رشد ، غالباً بارز و آشکار است ، نظام آموزش و پرورش نمی تواند برای همه طبقات اجتماعی کارآیی لازم را داشته باشد ، از این رو بسیاری از کودکان و نوجوانان ، به خصوص در مناطق محروم ، به رغم هوش و استعداد از ادامه تحصیل باز می مانند . شکی نیست که جلوگیری از افت تحصیلی از نظر فردی و اجتماعی امری لازم است ؛ زیرا فرد در جامعه حق دارد که در حد استعداد خود از مواهب و امکانات آموزشی برخوردار شود . از آن گذشته ، این امر از اتلاف هزینه های به کار رفته برای آموزش و پرورش جلوگیری کرده ، جامعه را از استعدادها و توانایی های یکایک افراد برخوردار می سازد . کوشش در راه شناخت و سپس پیش گیری و مقابله با عقب ماندگی های تحصیلی کودکان ، به ویژه ساکنان مناطق محروم و حاشیه شهرها ، از دیر باز در بسیاری از کشورهای غربی رواج یافته است .
در چند دهه ی اخیر نه تنها دولتها خود را موظف به مقابله با این پدیده دانسته اند که بنیادها و سازمانهای اجتماعی به طور داوطلبانه روشهای خاصی را برای مقابله با افت تحصیلی دانش آموزان تجربه کرده اند .
گفتنی است که اصطلاح افت تحصیلی ، ریشه در واژگان اقتصادی دارد و معمولا" هم در سطح کلان توسط نظام آموزشی و به منظور برنامه ریزی و سرمایه گذاری از آن استفاده می گردد . لذا به کارگیری آن در ارزیابی های آموزشی و تربیتی مدرسه ای ، چندان مناسب نیست و به جای آن بهتر است اصطلاح شکست تربیتی را به کار برد ، چرا که در این صورت ضمن تأکید بر مسئولیت فراگیر سایر عوامل مؤثر در کیفیت تحصیلی فراگیر را نیز میتوان نقد و بررسی کرد . اینکه گفته میشود کاربرد اصطلاح افت تحصیلی یا اتلاف در آموزش و پرورش ، از زبان اقتصاد دانان گرفته شده است ، به این خاطر است که اغلب ، آموزش و پرورش را به صنعتی تشبیه می کنند که بخشی از سرمایه و مواد اولیه ی را که باید به محصولهایی تبدیل میشد ، تلف نموده و نتیجه مطلوب مورد انتظار را به بار نیاورده است .