این ایده و نظر که یک چیزی ممکن است به اشتباه با شخصیت کسی همراه شود داستانی طولانی دارد. برخی از اولین نوشته ها در مورد روانپزشکی طبی شامل دسته بندی ها و توضیحاتی از شخصیت و اختلالات روحی می شود ( برای مثال کراپلین ١٩١٣؛ کرتسکمر ١٩٢٥). مفهومی بسیار قدیمی که توسط روانپزشک فرانسوی به نام فیلیپ پی نل سرچشمه گرفته بود manie sans delireیا جنون و دیوانگی بدون فقدان دلیل می باشد. این مفهوم در مورد افرادی به کار گرفته می شود که رفتار و احساسات آشفته و مختل شده از خود نشان می دادند. اما ارتباط خود را با واقعیت قطع نکرده بودند (موری ١٩٩٧). مفهومی مربوط به این که در دهه ١٩٩٠ رایج و مشهور بود دیوانگی اخلاقی نامیده می شد تا بر این نکته تأکید کند که شخص از هیچ نوع اختلال نیروی عقلانی رنج نمی برد بلکه از لحاظ احساسات، خلق و خو یا عادت ها آسیب زده شده است. یک روانپزشک بانفوذ به نام کرت اشنایدر (١٩٥٨) اصطلاح شخصیت دچار بیماری روانی را پیشنهاد کرد تا به الگوهای رفتاری که باعث درد ورنج برایجامعه و شخص می شوند اشاره کند. اشنایدر همچنین تأکید کرد بر کمی آماری همراه با رفتارهایی که اثری مغایر بر روی اشخاص و جامعه ای که در آن زندگی می کنند دارند. این تعریف به طور واضح و مشخص نشان می دهد و به این نکته اشاره دارد که تمام شکل های اختلال شخصیتی در برگیرندهارتباطات اجتماعی مخرب می باشد و دیگر افراد جامعه هم اندازه شخصی که دچار اختلال می باشد و یا بیشترازاو دچار رنج و عذاب می شوند. اختلال یک ذات و وجود فکری و تصوری دارد و اگرچه انتزاعی است هرگز مفید نمی باشد و کمک می کند به هدایت فکر در مورد اختلاف بین آن چه هنجار و آن چه نابهنجار یا آسیب شناختی می باشد. رشته روانشناسی نابهنجار مطالعه ی اختلالات روحی متنوع، شامل اختلالات فکری، اختلالات احساساتی و اختلالات شخصیتی می باشد. در این فصل بر روی اختلالات شخصیتی و راه هایی که از طریق آن بر عملکرد و فعالیت افراد تأثیر می گذارد تمرکز خواهد شد.
نابهنجاری چیست
برای تعریف نابهنجاری روش های زیادی وجود دارد. یک تعریف ساده این است که هرچه از نرمال و هنجار متفاوت است، نابهنجاری به حساب می آید. این یک تعریف آماری است به این معنی که پژوهشگران از لحاظ آماری می توانند تعیین کنند که چند وقت به چند وقت چیزی اتفاق می افتد و اگر به ندرت اتفاق بیفتد آن را نابهنجار می نامند. در این معنی کوررنگییا چند انگشتی (داشتن بیشتر از ده انگشت) نابهنجاری در نظر گرفته می شود. تعریف دیگر نابهنجاری تعریف اجتماعی است بر اساس آن چه جامعه تحمل می کند (شو بن ١٩٥٧). اگر این اصطلاح را به این معنی تعریف کنیم رفتارهایی را که جامعه غیرقابل قبول فرض می کند نابهنجاری در نظر گرفته می شوند. در این معنی زنا با محارم و سوء استفاده کردن از کودکان هر دو نابهنجاری به حساب می
آیند.
هر دو از تعاریف آماری و اجتماعی از تغییر زمان و تغییر هنجارهای اجتماعییا فرهنگی زیان می بینند (میلن 2000a2000b). رفتارهایی که بیست سال پیش رنج آور یا از لحاظ اجتماعی نامناسب بودند ممکن است امروزه قابل قبول باشند. برای مثال بیست یا سی سال پیش همجنس گرایی هم از لحاظ آماری نادر و کمیاب بود و هم از لحاظ اجتماعی غیرقابل پذیرش و شکلی از رفتار نابهنجار یا حتی بیماری روحی به حساب می آمد. امروزه همجنس گرایی به خودی خود نابهنجاری در نظر گرفته نمی شود (انجمن روانپزشکی آمریکایی) و تحت قوانین حقوقی مدنی حمایت می شود. بنابراین تعاریف آماری و اجتماعی نابهنجاری همیشه تا اندازه ای موقت و آزمایشی است زیرا جامعه در حال تغییر کردن است. در نتیجه روانشناسان به روش های دیگری از شناختن آن چه در رفتار و تجربه نابهنجار می باشد اشاره داشته اند. آن ها اشخاصی را مورد بررسی قرار داده اند و در مورد احساسات غیرعینی آن ها از قبیل اضطراب و افسردگی، پریشانی و سرگردانی، نارضایتی و احساس تنها بودن سؤالاتی پرسیده اند. آن ها اشاره داشته اند بر این که چگونه افراد فکر می کنند و تجربه می کنند خودشان و جهان شان را. روانشناسان دریافته اند که برخی از افراد افکار در هم ریخته و ادراکات در هم گسیخته دارند یا نگرش ها و اعتقادات غیرمعمولی که با شرایط و محیط آن ها سازگاری ندارند. آن ها روش هایی را مورد شناسایی قرار داده اند که با آن ها مردم نمی توانند با همدیگر به سر ببرند و با هم باشند و روش هایی که مردم با زندگی کردن در جامعه و گروه با مشکل روبرو هستند. آن ها الگوهایی از رفتار را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده اند که هنگام حریف شدن و از عهده برآمدن کارها بی تأثیر هستند یا این که آن ها را در معرض خطری بالاتر برای مسائلی دیگر قرار می دهند. رفتارهایی که بیشتر از آن چه کمک کننده باشند مضر و دردسرآور هستند. از دیدگاه روانشناسی هر کدام از این رفتارها ممکن است نابهنجار تلقی شوند.
با ترکیب کردن همه ی این دیدگاه ها برای نابهنجاری (آماری، اجتماعی و روانی) روانشناسان و روانپزشکان رشته آسیب شناسی روانییا مطالعه اختلالات روحی را توسعه داده اند. تشخیص اختلالات روحی هم یک رشته علمی و هم قسمتی از کار بالینی بسیاری از روانپزشکان و روانشناسان می باشد. دانستن چگونه تعریف کردن و چگونه تشخیص دادن یک اختلال اولین قدم در کشف کردن راه درمان و معالجه یا در طرح تحقیقاتی بر روی اختلال می باشد. سیستمی برای تشخیص دادن و توضیح دادن اختلالات روحی که به طور وسیعی مورد پذیرش واقع شده است در کتاب راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روحی می باشد و حالا چاپ چهارم آن در حال انتشار است و به طور رایج DSM- IVنامیده می شود که در سال ١٩٩٤ توسط انجمن روانپزشکی آمریکایی منتشر شد. این کتاب راهنما برای تعیین طبیعت و حوزه اختلالات روانی بر اساس رفتارها و نشانه های متنوعی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است. این کتاب بیشتر از دویست اختلال روحی را فهرست می کند. کار کردن از طریق این کتاب اغلب پایه و اساس دوره های آموزشی پیشرفته یا فارغ التحصیلی در روانشناسی نابهنجاری را شکل می دهد. برای دانشجویان علاقه مند به اختلالات روحی تعداد زیاد با تنوع زیادی وجود دارد. در این فصل ما تنها آن دسته از اختلالاتی را پوشش خواهیم داد که بر عملکرد شخصیتی تأثیرگذار هستند. اختلالات دیگر بسیار زیادی وجود دارد از قبیل اختلالاتی که بر فرایند افکار تأثیر می گذارند (مثل اسکیزوفرنی) اختلالاتی که بر احساسات تأثیر می گذارند (مثل اختلال وحشت زدگی) آنهایی که بر رفتار خورد و خوراک تأثیر می گذارند (مثل جوع) آنهایی که به عطش جنسی تمایلات جنسی بدکاری مربوط می شوند (مثل بچه بازی کشش و جاذبه جنسی به کودکان پیش از بلوغ) و آنهایی که از سوء مصرف طولانی مواد نتیجه می دهد (مثل کوکائین که سبب پسیکوز(روان پریشی) می شود). اختلالات شخصیتی تنها قسمت کوچکی از فهرست آسیب شناسی های روانی را نمایش می دهد.
اختلال شخصیتی چیست؟
اختلال شخصیتی الگویی دیرپا از تجربه و رفتار است که به شدت از توقعات فرهنگ شخصی متفاوت می باشد. همانگونه که در فصل ٩ بحث شد صفات الگوهایی از تجربه کردن، فکر کردن و متقابلاً اثر کردن بر خود و بر جهان می باشند. صفات و خصوصیات در دامنه ی وسیعی از موقعیت های شخصی و اجتماعی مشاهده می شوند. برای مثال شخصی که وظیفه شناس می باشد بسیار سخت کوش ، و پشت کار زیادی دارد. اگر صفت و ویژگی ناسازگارانه و سخت و غیر قابل انعطاف شود و اختلال مهم و دردسر و پریشانی ایجاد کند سپس این صفت اختلال شخصیتی به حساب می آید. برای مثال اگر شخصی بسیار وظیفه شناس باشد بطوریکه او قفل های درب را هر شب ده مرتبه چک کند تا از بسته بودن آنها اطمینان پیدا کند و یا صبح هنگام قبل از بیرون آمدن از خانه هر وسیله ای را پنچ مرتبه چک کند سپس می توانیم در نظر بگیریم که احتمال اختلال وجود دارد.
اشکال ضروری اختلال شخصیتی بر طبق انجمن روانپزشکی امریکایی (١٩٩٤) در جدول ١-١٩ ارائه داده شده است.
اختلال شخصیتی معمولاً در بیشتر از یکی از حوزه های زیر فهرست شده است: در چگونه فکر کردن مردم، در چگونه احساس کردن آنها، در چگونه به سر بردن با یکدیگر، یا در توانایی آنها برای کنترل رفتار شخصی شان. این الگو سخت و جدی می باشد و از میان موقعیت های مختلفی نمایش داده می شود و منجر به اندوه و پریشانییا مشکلاتی در عرصه های مهم زندگی از قبیل سرکار یا در ارتباطات می شود. برای مثال مردی که بیش از حد وظیفه شناس می باشد ممکن است با چک کردن دائمی وسایل و لوازم خانگی همسر خود را دیوانه کند. این الگوی رفتاری که به طور نمونه اختلال شخصیتی را تعریف می کند در زندگی شخصی داستانی طولانی دارد و می تواند اغلب به تظاهرهایی در دوران نوجوانی حتی دوران کودکی برگردد. برای دسته بندی و فهرست شدن به عنوان یک اختلال شخصیتی این الگو نباید از سوء مصرف مواد ، دارو یا شرایط پزشکی از قبیل آسیب به سر نتیجه دهد.
جدول ١-١٩ ملاک های عمومی برای اختلالات شخصیتی
١- الگویی دیرپا از تجربه و رفتار درونی که به طور برجسته و محسوسی از انتظارات فرهنگ شخص منحرف می شوند. این الگو به دو یا بیشتر از عرصه های زیر فهرست می شود:
شناخت (یعنی روش هایی از درک کردن و توجیه کردن خود، دیگران و رویدادها)
هیجان پذیری (یعنی دامنه، شدت، توانایی و تناسب پاسخ های احساسی)
عملکرد میان فردی
کنترل تکانه (انگیزه)
٢- آن الگوی دیرپا سخت و ثابت می باشد و از میان دامنه ی وسیعی از موقعیت های شخصی و اجتماعی نافذ است.
٣- آن الگوی دیرپا از لحاظ بالینی منجر به پریشانی و اندوه می شود و یا منجر به اختلال در عرصه های اجتماعی، شغلییا عرصه های عملکردی مهم دیگر.
٤- این الگو ثابت و از استمرار طولانی برخوردار است و آغاز آن می تواند به دوران نوجوانییا بزرگسالی برگردد.
٥- این الگوی دیرپا بهتر است به عنوان مظهر یا پیامداختلال روحی دیگر به حساب نیاید.
٦- این الگوی دیرپا به علت تأثیرات فیزیولوژیایی مستقیم مواد (برای مثال سوء مصرف مواد، دارو) یا شرایط پزشکی عمومی از قبیل آسیب به سر نمی باشد.
تنوع و گوناگونی اختلال شخصیتی
کتاب راهنما DSM-IV ده نوع اختلال شخصیتی را فهرست می کند. این ده اختلال به نوبه ی خود به سه گروه دسته بندی می شوند. همه ی اختلالات شخصیتی شامل ارتباطات اجتماعی مختل یا دچار مشکل بودن در همراهی با دیگران می باشد. شخصی که دچار اختلال شخصیتی می باشد برای افراد دیگر هم مشکل ایجاد می کند. اختلالات شخصیتی غیر عادی هستند به این دلیل که علاوه بر رنجانیدن خودشان همچنین برای افرادی که در اطراف آن ها می باشند و با آن ها ارتباط دارند دردسر و مزاحمت ایجاد می کنند.
طبقات یا ابعاد؟
یک روش برای مشاهده ی اختلالات شخصیتی مثل دسته بندهای متمایز و مشخص می باشد: افراد بدون اختلال خاص در یک طبقه قرار می گیرند و افرادی که دچار اختلال هستند در طبقه ی دیگر قرار داده می شوند. این مشاهدهقاطع و صریح دیدگاهی بارز و بی قید و شرط در روانپزشکی و روانشناسی بالینی می باشد. تشخیص داده می شود که شخصییا دچار اختلال است یا هیچ گونه اختلالی ندارد. برای مثال یک مطالعه ای از بیشتر از ششصد مجرم و متخلف خطیر در بزرگترین زندان های امنیتی کانادا به این نتیجه رسید که شخصیت های جامعه ستیز یک گروه مجزایی بودند که بخشی از جمعیت زندان را به خود اختصاص می دادند (هاریس، رایس و کواینسی١٩٩٤). آن مشاهده قاطع دریافت که بین افرادی که جامعه ستیز نیستند و افرادی که جامعه ستیز هستند یک شکاف و جدایی کیفی وجود دارد. و این مفهوم برای تمام اختلالات مورد استفاده می باشد. با مشاهده ی اختلالات به صورت مجزا و از لحاظ کیفی متفاوت از هنجارها بر روی هر صفت و ویژگی، در مقابل این مشاهده قاطع و صریح مشاهده ابعادی از اختلالات شخصیتی وجود دارد. در مشاهده ی ابعادی هر اختلالی به عنوان یک پیوستار و زنجیره مشاهده می شود که از بهنجاری در یک طرف تا ناتوانایی و معلولیت طاقت فرسا یا اختلال در طرف دیگر طبقه بندی می شوند. بر طبق این نظریه افرادی که دچار اختلال هستند و افرادی که دچار اختلال نیستند تنها در میزان و درجه با هم متفاوت هستند. برای مثال کسی که دچار بیماری روانی جامعه ستیزی می باشد به احساسات دیگران توجهی ندارد و درجاتیوجود دارد که در آن همین فقدان توجه اجتماعی به خودی خود آشکار و ثابت می شود. به طور مثال بعضی از افراد ممکن است به سادگی نسبت به احساسات دیگران کناره گیر و بی علاقه باشند. علاوه بر این از همین بعد شخصی که ممکن است مایل به کمک کردن به دیگران نباشد هم کناره گیر و هم بی توجه باشد. و حتی باز هم از همین بعد اشخاصی وجود دارند که فعالانه در حال آسیب رساندن و سوء استفاده کردن از دیگران هستند. و سرانجام در حد بی نهایت شخصی مثل monsterاعجوبه ای که در آغاز این فصل به آن اشاره شد وجود دارد که با کتک زدن و ترور دیگران لذت میبرد و به این دلیل که از رنج و ناراحتی دیگران احساس خوبی دارد برای انجام جرم و جنایت انگیزش پیدا می کند و تحریک می شود.
تحقیقات بر روی دانشجویان دانشکده آمریکایی اشاره دارد بر این که صفات و خصوصیات جامعه ستیزی از قبیل تندخویی، عدم احساس پشیمانی و افسوس، نگرش های اجتماعی بی احساسی به طور نرمال شیوع دارد. این موضوع بیانگر این است که چنین صفاتی دارای ابعادی هستند که از پایین به بالا طبقه بندی می شوند و به صورت دسته های مجزا نیستند.