بازدانگان، گروهی از گیاهان دانه دار هستند که امروزه بسیاری از آنها در مسیر نابودی و خاموشی قرار دارند. بازدانگان قبل از نهاندانگان و در پایان دوران اول ظهور کرده‌اند.
صفات زیرشاخه‌ای ژیمنوسپرم (بازدانگان)
در بازدانگان، گامتوفیت، حداکثر تقلیل را پیدا می‌کند و از نظر تکامل، نسبت به نهانزدان آوندی، بخصوص ناجورهاگها پیشرفت قابل ملاحظه‌ای دارد. در این شاخه، گامتوفیت ماده مستقل نیست وحتی نمی‌تواند مستقلا دوره بسیار کوتاهی را بگذراند و از نظر ریخت‌شناسی نیز فقط بخشی از اسپوروفیت به شمار می‌آید.
دستگاه تولیدهاگ در اندامهای نر و ماده، متفاوت و به‌طور جداگانه (تک جنس) به وجود می‌آید. در حقیقت اندام های تولید مثل برگهای زایا یا اسپوروفیل‌های ناجور به نام میکروسپوروفیل و ماکروسپوروفیل هستند و به اتفاق هم، روی محورهای مخصوص گل اندامهای نر و ماده را به‌وجود می‌آورند. میکرو سپوروفیل که از این پس آن را پرچم خواهیم گفت، در سطح تحتانی خود، حاوی میکروسپررانژ یا در واقع همان کیسه‌های گرده (بساک) بوده و در داخل آن یاخته‌های مادر گرده، در اثر دو بار تقسیم که یکی از آنها همراه با کاهش کروموزومی است، چهار یاخته جنسی نر، یا دانه‌های گرده را بوجود می‌آورند. دانه‌های گرده آزاد شده از بساکها نمی‌توانند زندگی مستقلی داشته باشند. اگر در مدت بسیار کوتاهی روی اندام زایای یاخته‌های جنسی ماده قرار نگیرند، قادر به رشد ونمو نیستند و در نتیجه از بین خواهند رفت.
پس از رسیدن دانه گرده به اندام ماده عمل لقاح صورت میگیرد، سپس پروتال نر، یا لوله گرده که پروتالی بسیار تقلیل یافته و دارای دو یاخته نر یا آنتروزوئید است به وجود می‌آید.
اندام زایای هاگ ماده (مگاسپورانژ) که در این گروه تخمک نامیده می‌شود، در سطح برگ مخصوصی به نام ماکروسپوروفیل که از این پس به نام برچه می‌شناسیم، تشکیل می‌شود. در داخل تخمک، (ماکروسپورانژ) یاخته مخصوص به نام یاخته مادر در اثر دو بار تقسیم که یکی از آنها با کاهش کروموزومی همراه است، چهار یاخته ماکروسپور را به‌وجود می‌آورد که فقط یکی از آنها قادر به ادامه رشد است. ماکروسپورها در اثر رشد در داخل تخمک، پروتال نسبتاً حجیم ماده را به‌وجود می‌آورند.
عمل لقاح، بجز در چند مورد بسیار قدیمی و کهن که در آب انجام میگیرد همیشه با رسیدن گامت نر به وسیله لوله گرده (مربوط به پروتال نر) به اوئوسفر و ترکیب با آن و تشکیل یاخته تخم (زیگوت) n2 کروموزومی (آغاز مرحله اسپورفیت) امکان‌پذیر است.
جنین در اثر رشد و تکثیر یاخته‌های حاصل از تقسیم یاخته تخم به‌وجود می‌آید و به وسیله پوششی از مواد ذخیره‌ای احاطه می‌شود. بدین ترتیب اندامی کاملاً تخصص یافته به نام دانه یا بذر به‌وجود می‌آید که هرگز نظیر آن را در نهانزادان آوندی نمی‌توان دید. دانه‌ها با جدا شدن از پایه مادر، مدت کم و بیش طولانی، به همان حالت (دوران خواب دانه) به سر برده و با قرار گرفتن در محیط مناسب و مساعد رویش یافته و بالاخره گیاه کامل و برگداری ظاهر می‌شود.
جور یا یکنواخت بودن عناصر چوبی، به صورت نایرگها یا تراکئیدها با تزیینات هاله‌ای که گاه در اثر تغییر شکل یاخته‌های پارانشیم چوبی، فیبر و الیاف طولی وعرضی را در استوانه مرکزی به وجود می‌آورند. در گروه کلامیدوسپرم یا تخم کیسه‌ایها که گروهی حدواسطه بازدانه و نهاندانه هستند آوندهای چوبی واقعی نیز همراه با نایرگها دیده می‌شود.
وجود فراوان دستگاه ترشح کننده صمغ (در سیکادال‌ها) یا رزین (در مخروطیان) در اندامهای رویشی.
دستگاه و اندام های زایشی
در بازدانگان گل یا به عبارت بهتر گل آذین، فقط به اندامهای جنسی تقلیل پیدا کرده و فاقد هرگونه پوشش است. گل یا گل آذین همواره تک جنس است، ولی گیاه ممکن است دو پایه یا یک پایه و دارای گلهای نر و گلهای ماده مجزا از هم باشد.
اندامهای جنسی نر به صورت فلس، حامل کیسه‌های گرده (می‌توان آنها را گل‌نر حاوی یک پرچم دانست) و دارای نمو و رشدی مشابه رشد بساکها در نهانداگان هستند.
اندامهای جنسی ماده، در بازدانگان مختلف و دارای ساختمان نسبتاً متفاوت و در برخی از آنها فقط به یک تخمک برهنه ( که منشأ ساقه‌ای دارد) تقلیل پیدا کرده و در عمده‌ای از بازدانگان، هر اندام ماده، عبارت از فلس بر چه‌ای حامل تخمک است (در مقایسه، مشابه برگهای برچه‌ای نهاندانگان است.) وهیچ‌گاه برای حفاظت تخمک محفظه بسته به‌وجود نمی‌آورد و در همه حال و همواره تخمک آنها برهنه است. این برهنگی در گروه بازدانگان همان‌طور که بعدها خواهیم دید، گاه مطلق و گاه کمی تعدیل یافته ونسبی است و به طور کلی در آنها هیچ گاه تخمک کاملا پوشیده نیست.
گامتوفیت در بازدانگان تعدیل حاصل کرده و گامت ماده، روی گیاه برگدار، یا اسپوروفیت ثابت باقی می‌ماند.
دانه گروه (میکروسپور)، در بازدانگان چند یاخته‌ای (معولا بیش از دویاخته) و تخمک آنها (ماکروسپور) همیشه مستقیم، دارای یک پوشش و درخورش شامل بافتی نسبتاً حجیم از آندوسپرم است که در داخل آن آرکگن به وجود می‌آید (در واقع آندوسپرم تشکیل دهنده پروتال ماده است). لقاح امکان دارد به دو صورت انجام گیرد:
در حالت اول، آنتروزوئید مژکدار با حرکت مژک در داخل آب موجود در محیط، خود را به اطاق گرده تخمک و بالاخره به آرکگن می‌رساند.
در حالت دوم، که به آن سیفونوگامی نیز می‌گویند، دانه گرده دو آنتروزوئید فاقد مژک ایجاد و آنها را به وسیله لوله گرده، به داخل تخمک و آرکگن‌ها هدایت می‌کند.
گیاهان گروه یا تیپ اول را رده ناتریس یا پروفانروگام (پیدازادان اولیه) می‌گویند. این رده بازده و آخرین نمونه‌های گیاهان عالی با گامت نر یا آنتروزوئید مژکدار است.
گیاهان گروه یا تیپ دوم، رده و کتریس را تشکیل می‌دهند.
اگر تخمکها در تمام دوران نمو و بعد از تبدیل شدن به دانه،برهنه باقی بمانند، پدیده بازدانگی را مطلق می‌گویند. ولی اگر دانه‌ها پس از لقاح، در اثر نزدیک شدن لبه‌های فلس یا ضخیم شدن جدار آنها محافظت شوند، پدیده اخیر را بازدانگی متعادل یا تعدیل یافته می‌گویند. گرچه این حفاظت موقتی و شامل دورانی کوتاه (فقط در تشکیل دانه) است؛ ولی باید آن را پدیده تکاملی بسیار مهم به شمار آورد.
میوه به معنای واقعی در بازدانگان وجود ندارد، زیرا همان‌طور که می‌دانیم، میوه عبارت از نمو جدار تخمدان پس از عمل لقاح که همزمان با تبدیل تخمک به دانه رسیده است. دانه با آنکه فقط دارای یک جنین است، ولی چون در تخمک چندین جنین وجود دارد، آن را چند جنینی موقتی می‌گویند (فقط یکی از آنها به نمو خود ادامه میدهد). بافت ذخیره دانه را آندوسپرم تشکیل میدهد و همان وظیفه بافت آلبومن دانه نهاندانگان را که در اثر لقاح مضاعف حاصل می‌شود، به عهده دارد. تعداد لپه‌های دانه در بازدانگان بر حسب جنسها و گروههای مختلف متفاوت است.
رده‌بندی بازدانگان
برخی از مؤلفین، بازدانگان را به دو رده تقسیم می‌کنند، یکی ناتریس که در آنها گامت نر مانند نهانزادان آوندی مژکدار و لقاحشان در آب (در حضور قطرات آب) صورت میگیرد و دیگری رده و کتریس که آنتروزوئید آنها فاقد مژک و لقاح به صورت لوله گرده صورت میگیرد. در رده‌بندیهای جدیدتر، گروه دوم خود به دو رده تقسیم می‌شود، یکی رده مخروطیان که در آنها بازدانگی تعدیل یافته و تخمکها پس از لقاح تا تبدیل به دانه رسیده، توسط فلسهای برچه‌ای محافظت میشوند ودیگری رده تخمک کیسه‌ایها (کلامیدوسپرم) که برچه در آنها تقریباً نیمه بسته، کیسه مانند و هنوز فاقد میله یا خامه و کلاله درمادگی است و دانه‌های گرده با ایجاد لوله مستقیماً به اطاق گرده می‌رسند (نظیر مخروطیان).
زیر شاخه بازدانگان از گروه های بسیار نامتجانس وغیر یکنواخت تشکیل شده و به همین علت امبرژه بازدانگان (ژیمنوسپرم) واقعی را فقط به مخروطیان یا کونیفر محدود کرده و تخمک کیسه‌ایها را کلامیدوسپرم دانسته وبه گروه ناتریس نام پیدازادان اولیه داده است.
رده‌بندی پیدازادان اولیه
در این رده میکروسپور یا دانه گرده، مولد دو آنتروزوئید مژکدار و متحرک است وعمل لقاح فقط در محیط آب صورت میگیرد، چون محیط آب (قطرات آب موجود) امکان حرکت و شنای آنتروزوئیدها را فراهم می‌سازد.