تحقیق مقاله صنایع فلز

شواهد و مدارک باستانشناسی این نکته را تایید می کند که شمال و مرکز ایران جزو قدیمی ترین مراکز صنایع فلزکاری جهان بوده است. آشکار است که بشر تنها در سرزمینی می توانست به سودمندی فلز پی ببرد که در آن فلزات و کانی های بسیار وجود داشته باشد. ایران از لحاظ طبیعی دارای ذخایر بزرگی از کانی هاست. مردم تمدن های نخستین در رودخانه های بزرگ مصر، بابل، هند و جیحون با تمام پیشرفت هایی که داشته اند نتوانستند اولین فلزکاران جهان باشند.

حفاری نشان داده است که فعالیت های فلزکاری در تمدن های کشورهای پیش گفته شده نسبتا دیر شروع شده است رشته کوه هایی که توروس در ترکیه تا کرانه های جنوبی دریای مازندران کشیده می شود سرشار از انواع کانی ها و سوخت بود و دانش فلزکاری از آنجا به مراکز دیگر در آسیا، آفریقا و اروپا گسترش یافت.

در شمال ایران یک رشته معادن مس از قفقاز تا پامیر کشیده شده است. ابن حوقل، جغرافی دان عرب از معادن مس کان صبی زاوه، سبزوار و فخر داود نزدیک مشهد و بخارا در ماورالنهر صحبت می کند. معادن مس کاشان، انارک، اصفهان و بخارا برای خلفای اسلامی مقارن قرن نهم مسیحی بسیار با اهمیت بود، زیرا این معادن هرساله بیش از 10000 دینار خراج حاصل می شد.

می توانیم چنین تصور کنیم که صنعتگران قدیم برای به دست آوردن مس انواع سنگ های فلزی را آزمایش کرده اند و بدین ترتیب به طور تصادفی آلیاژهای مس را تولید کرده اند. در نیمه دوم هزاره سوم پیش از مسیح استعمال فلز رو به افزایش گذاشت. از گورستان شوش، تپه گیان و تپه گئوی ابزار مفرغی و زینت آلات مفرغی و نقره ای زیاد به دست می آید. گذار از عصر سنگ به مس بسیار تدریجی بود ولی در ایران عصر مفرغ در 2000 سال پیش از مسیح به خوبی پیشرفت کرده بود. به طوری که از روایات آشوریان بر می آید، ایران در هزاره اول پیش از مسیح محل تهیه فلزات مختلف بود. استعمال روز افزون آهن درهزاره اول در بنیاد اقتصادی جامعه اثر بسیاری داشت. تقریبا از سال 1930 به بعد تعداد زیادی اشیا فلزی زیبا در بازار عتیقه فروشان جهان ارائه می شد که توسط خاک برداران غیرمجاز قاچاق گورستان های قدیمی پیدا شده بود، این عده توجه کرده بودند که مقبره هایی که دور و بر آنها به دقت با سنگ مفروش شده دارای زیور آلات و هدایایی است که با مردگان روزگاران کهن، که تا کنون تمدن آن ها ناشناخته مانده است، دفن شده اند.

طرح و هنر های دستی که روی این اشیا به کار رفته چنان زیبا و دل انگیز و عالیست که کارشناسان را به شگفتی آورده است. پاره ای از این اشیا دارای حروف آشوری است که تاریخ و ساختشان را کاملا مشخص می کند. چند تا از آنها متعلق به سده دوازدهم و دهم پیش از مسیح است، اما اکثرا به سده های هشتم و هفتم پیش از مسیح تعلق دارند. در فرهنگ مادی جهان باستان، به ندرت می توان قطعاتی مانند مفرغ های لرستان دارای طرح وترکیبی چنین پیچیده و پیشرفته یافت. نفوذ زیاد تمدن آشوری ها، هیتیت ها، حورانی ها و حتی سکاها را می توان در این اشیا دید؛ ولی شکل چهره بسیاری از طرح های تپه سیلک نیز در آنها به خوبی نمایان است. هنرمندان و صنعتگران لرستان در مفرغ ریزی استادی تمام یافته و همچنین فن آهن کاری را هم آغاز کرده بودند. گویا بسیاری از اشیا مفرغی به شیوه ریخته گری دقیق با قالبگری مومی ریخته شده است. این اشیا از لحاظ نمایاندن جزییات کار، شکل و زیبایی چنان هستند که تنها با شیوه ریخته گری بالا می توان آنها را تهیه کرد.

از ماد ها که در سده هفتم پیش از مسیح در شمال ایران به پادشاهی رسیده اند کارهای فلزی خیلی کمی به یادگار مانده است، گرچه پاره ای از اشیا فلزی که به تازگی از آذربایجان به دست آمده، بازگو کننده این معناست که نفوذ سبک ها به تدریج کاسته شده و سبک مادها در این دوره جایگزین آن شده است. هنگامی که بین سال ها 559 و 530 پیش از مسیح، کوروش کبیر سلطنت ماد و پارس را یکی کرد، نخستین شاهنشاهی بزرگ را به وجود آورد. این شاهنشاهی در زمان داریوش اول به اوج خود رسید. در آن هنگام مرحله ای نو از هنرهای صنعتی پدید آمد و مواد خام از همه گوشه های کشور می رسید و نیز صنعتگران سایر کشورها به سوی کاخ های شوش و تخت جمشید سرازیر شدند. این پیشرفت تازه در لوحه یادبودی که به عنوان "فرمان بنیاد شوش" تهیه شده است به خوبی دیده می شود، این لوح در مورد فلزات حاکی است که زر از ساردیس و بلخ آورده شده و در اینجا ساخته شده است... و سیم و مس از مصر... زرگرانی است که روی طلا کار می کردند مادها و مصری ها بودند.
پس از سقوط شاهنشاهی هخامنشی در حمله اسکندر، جانشینن اسکندر مقدونی، سلوکی ها، از اتحادی که در جهان متمدن آن روز تحت سلطه تمدن یونان به وجود آمده بود، ثروتمند شدند. آنها راه های تجاری میان هندوچین و مدیترانه را در اختیار گرفتند. ایران آهن، مس، قلع وسرب را از معادن دولتی صادر می کرد و فولاد هند که از طریق ایران فرستاده می شد، برای بازرگانان ایرانی متضمن سود هنگفتی بود. در مدت پادشاهی پارت ها (250پیش از مسیح تا 224 پیش از مسیح) روم در تجارت فلزات عامل اقتصادی مهمی به شمار می رفت که تمام تولید ایران را به اضافه کالاهای عبوری از هند به خود اختصاص می‌داد. سکه های نقره پارت ها باید مقادیر بسیار زیادی ضرب شده باشد. هنگامی که نویسنده پیش از جنگ جهانی دوم در ایران می زیست، سکه‌های چهار درهمی پارتی در مناطق دور افتاده به عنوان پول به کار برده می شد؛ آن هم فقط از لحاظ مقدار نقره ای بود که در آن وجود داشت. دودمان ساسانی پس از پارت‌ها روی کار آمدند تمدن، هنر و صنایع دستی هخامنشی را زنده کردند. فرآورده های فلزی ساسانیان در روزهای تیره و تار عصر تاریک اروپا به ویژه از طریق بیزانس به آن قاره وارد شد آنچه را که ما امروز هنر اسلامی می نامیم در اصل بر پایه سنت و مهارت و استادی صنعتگران ساسانی است.