رنگ و فرم دو عاملی هستند که کیفیت یک جسم یا شی را تشکیل می دهند و با نادیده گرفتن هر کدام از این دو فاکتور اساسی موجبات نارسایی در رابطه با آن شی فراهم می آید. تصور جهانی بدون رنگ برای هر یک از ما امری غیر ممکن است و چنین جهانی،دنایی مرده و بی روح خواهد بود. انسان از زمان های بسیار قدیم، از زمان مصریان و یونانیان و ایرانیان باستان از رنگ ها در تزئینات لباس ها و زیوآلات خود استفاده کرده است حال آنکه استفاده از رنگ راحتی برای بشر غارنشین نمی توان رد کرد. از همان ابتدای آغاز تمدن های بشری، رنگ لباس هر فرد نمادی از شخصیت و تمکن مالی وی به شما ر می رفت و هم چنین زیورآلات عاملی بودند برای رنگارنگ تر کردن. امری که شاید در گذشته به افراد شخصیت اجتماعی می داده است و امروزه عکس این مطلب صادق است.
نگاهی گذرا و کوتاه به طبیعت، این حقیقت را آشکار می سازد که اولین و برترین رنگ آمیزی را خود خداوند انجام داده است . ترکیب رنگ، تناسبات و ابعاد هر رنگ، هماهنگی هم نشینی رنگ ها، تضاد رنگ ، عمق و نفوذ رنگها،و جاذبه ی برخی دیگر همه و همه عواملی اند که در این رنگ آمیزی توسط خداوند رعایت شده است.
در زمان های دور استفاده از رنگ ها و تاثیرات آنها به دوش آزمون و خطا انجام می شد و بشر تاثیرات برگرفته از هر رنگ را از طریق ناخود آگاه وجودش درک می کرد. اما امروزه رنگ شناسی شاخه ای از علوم را به خود اختصاص داده است که در چند سده ی اخیر ابتدا در فنون هنری مانند نقاشی و حال در معماری وقتی دیگر علوم مهندسی و نیز در شکل دادن به برخی علائم اختصاری مشترک میان ملل مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.
بر کسی پوشیده نیست که کاربرد صحیح و مناسب رنگ ها در کنار هم می تواند بر هر مخاطبی حتی مردم که سر رشته ای در امور هنری ندارند تاثیر بگذارد. مطلوب بودن ترکیب رنگهایی با نسبت و ابعاد هماهنگ عاملی است که هر فردی (هرچند که استدلالی هم برای آن ندارد) را وادار به اقرار زیبایی می کند چرا که هماهنگی و یا عدم هماهنگی برخاسته از احساس انسان می باشد.
همان طور که گرفته شد با توجه به گسترش علوم و شکل گیری تخصص های جدید در هر زمینه، رنگ شناسی شاخه ای مستقل از تکنیک های هنری و گرایش های مرتبط با آن گشت. دانستن برخی مفاهیم پایه ای این علم از جمله،فام ، کرومایا اشباعیت،تیرگی و روشنی یا ولیو، هارمونی،کمپوزیسیون و کنتراست و ... به هر فردی کمک میکند تا بهره گیری مناسبی از رنگها در زندگی داشته باشد. لزوم اطلاع از این تکنیکها برای طراحان چندین برابر است چرا که همان طور که گفته شد هماهنگی یا ناهماننگی طرح در ناخود آگاه مخاطب تاثیر گذارده و وی را به رای دادن در مورد طرح وا می دارد.
رنگمایه، ولیو و کروما سه ویژگی از هر رنگ می باشند که آن را از دیگری متمایز می سازند. هر دو رنگی که هر سه فاکتور نام برده شده در آن یکسان باشند دقیقا مثل هم هستند. در اصل این سه ویژگی ، سه مشخصه اند که برای هر رنگ حداقل یکی از آنها متفاوتند.
رنگمایه ، فام یا رنگ:
در اصل خود هر رنگی را با رنگمایه می شناسند. یعنی خصوصیتی از هر رنگ که آن را از دیگری متمایز می سازد مانند سبزی یک رنگ، قرمزی یک رنگ و ... به گونه ای که می توان گفت که این خصوصیت آن دسته از ویژگی ها و خواص آن رنگ است که سبب می شود تا بر آن نام هر یک از رنگها اطلاق شود.
ارزش یا ولیوی رنگ:
ولیو تیرگی و روشنی رنگ هاست. همان طور که سیاه نماد تیرگی و سفید نماد روشنی است،میزان افزودن سیاه یا سفید به هر رنگ اصلی باعث بوجود آمدن ولیوی متفاوتی می شود. ولیو دارای 11 درجه می باشد.
واضح است که رنگ مشکی و رنگ سفید به ترتیب بیشترین و کمترین میزان جذب نور را دارا می باشند و در نتیجه کمترین و بیشترین بازتاب نور از سطح اجسام به رنگ مشکی و سفید اتفاق می افتد بنابراین رنگ های متفاوت با ولیوی یکسان (میزان مخلوط شدن هر رنگ خالص با رنگ سفید یا مشکی به یک اندازه باشد) بازتاب نور یکسانی دارند.
کروما،اشبائیست یا درصد خلوص:
بیانگر قدرت یک رنگ می باشد . شدت نسبی یک رنگ به وسیله ی اینکه چه مقدار رنگ خاکستری یا سایر رنگها بدان اضافه شده باشد تعیین می گردد. به این ویژگی تونالیته نیز می گویند. بنابراین تونالیته های متفاوت هر رنگ از همان رنگ در حالت خالص تا آخرین درجه های آمیخته شدن با خاکستری ادامه خواهد یافت، همانگونه که در تصویر دیده می شود کاهش میزان خلوص هر رنگ از شدت آن کاسته ،آرامش بیشتری به آن می دهد.
رنگ جدا سازنده :
کنارهم قرار گرفتن دو رنگ سبب می شود تا چشم آهی آن دو را در لبه ی مرزی میانشان ترکیب کرده و رنگ سومی را ایجاد نماید که به آن رنگ سوم رنگ جداسازنده می گویند.
در رنگ های مربوط هب معماری پررنگ ترین خالت و عمق از اختلاط رنگ جداسازنده به دست می آید، مانند لعاب کاری یا تکنیکهای نقاشی منقوط (نقطه نقطه) که در رنگ آمیزی تزئینی مورد استفاده قرار می گیرد.
رنگ های نافذ:
برای فهم بیشتر این رنگها ابتدا باید با رنگهای سرد و گرم آشنا شویم.
به نظر عیب می رسد که انسان با مشاهده ی رنگها میزاانی ا زحرارت را حس کند. تجربه ثابت کرده است که انسان می تواند به کمک احساسش تا هفت درجه گرما یا سرما را در محل کارش حس کند. انسان با دیدن رنگهای آبی،سبز، بنفش،سردی و بادیدن قرمز، نارنجی، یا زرد احساس گرما را حس می کند.
وقتی که رنگهای گرم و سرد با هم نگریسته شوند، رنگهای گرم به نظر پیش روند و رنگهای گرم به نظر پس رونده می آیند. این بدین معناست که خطای چشم انسان باعث می شود تا رنگ گرم جلوتر و رنگهای سرد عقب تر و دارای بعد دیده شوند.
همان گونه که در مباحث روانشناسی رنگ ها نیز به این نکته پرداخته شده است ،رنگ های گرم تر به سبب همین ویژگی جلو آمدنشان ایجاد فشار نموده و پاسخ فیزیولوژیک متفاوتی نسبت به رنگهای سرد ایجاد می کنند.
کرومای نافذ:
در اینجا نیز بحث پیش رونده یا پس رونده بودن مطرح است با این تفاوت که دیگر صحبت سردی و گرمی نیست بلکه این میزان خلوص رنگ است که پیش رونده یا پس رونده بودن را تعیین می کند. این نیز از ویژگی های طبیعی چشم انسان است که رنگ هایی که دارای شدت بیشتری می باشند را بیرون می کشد. بنابراین رنگهای خالص پیش رونده و نافذ و در صورتی که خاکستری یا مات گردند از میزان خلوص یا اشباعشان کاسته شود. دارای تون های مشابه رنگهای پس رونده می شوند.