دماسنج جیوه ای
مشهورترین نوع دماسنج ,دماسنج جیوه ای است که بر اساس انبساط جیوه بر اثر افزایش دما کار میکند .این دماسنج حبابی دارد که تقریبا تمامی جیوه ی دماسنج داخل ان قرار دارد وبه لوله ای مویین متصل است. با انبساط جیوه ستون جیوه بالا میرود و این معیاری است برای دما سنجی.
دما با وسیله ای به نام دما سنج اندازه گیری میشود .روی همه ی دما سنج ها مقیاسی است که با خواندن ان ها دما را پیدا میکنیم .
برای اندازه گیری دمای یک جسم باید مخزن دماسنج را در تماس کامل با ان جسم قرار دهیم . همین امر باعث میشود انرژی گرمایی از جسمی که دمای بیشتری دارد به جسمی که دمای کمتری دارد منتقل شود تا دو جسم همدما شوند.در این صورت عددی که در مقابل سطح مایع درون لوله ثبت شده است برابر دمای جسم است .
یکای دما
دما را بر حسب یکا های مختلفی بیان میکنند. یکی از معمولترین یکاهای دما درجه ی سلسیوس یا سانتی گراد است که با c نمایش داده میشود.
برای نمایش دما بر حسب سلسیوس معمولا از حرف تتای یونانی استفاده میشود.
مقیاس دمای مطلق
برای دما حدّ بالایی وجود ندارد,مثلا دمای درون خورشید بیش از 15 میلیون درجه سلسیوس است .ستاره های دیگر نیز وجود دارند که دمای انها بیشتر از این است اما دما یک حدّ پایین وجود دارد .این دما تقریبا برابر 273- درجه ی سانتی گراد است که انرا صفر مطلق یا صفر کلوین مینامند .
مقیاس دمایی که صفر ان صفر مطلق است به افتخار ابداع کننده ی ان لرد کلوین ,مقیاس کلوین یا مقیاس مطلق خوانده میشود.
روش اندازه گیری دما
دما با وسیله ای به نام دما سنج اندازه گیری میشود .روی همه ی دما سنج ها مقیاسی است که با خواندن ان ها دما را پیدا میکنیم .
برای اندازه گیری دمای یک جسم باید مخزن دماسنج را در تماس کامل با ان جسم قرار دهیم . همین امر باعث میشود انرژی گرمایی از جسمی که دمای بیشتری دارد به جسمی که دمای کمتری دارد منتقل شود تا دو جسم همدما شوند.در این صورت عددی که در مقابل سطح مایع درون لوله ثبت شده است برابر دمای جسم است .
گرما و تعادل گرمایی
انچه در انتقال انرژی گرمایی از جسمی به جسم دیگر مهم است اختلاف دما بین دو جسم است .بنا بر قانون پایستگی انرژی ,انرژیی که جسم با دمای بالاتر از دست میدهدبرابر با انرژیی است که با دمایپایین تر میگیرد .
وقتی دو جسم همدما میشوند,مقدار انرژی گرمایی که یک جسم به جسم دیگر میدهد برابر است با مقدار انرژی گرمایی که جسم دوم به جسم اول میدهد.به عبارت دیگر مبادله ی انرژی گرمایی خالص بین دو جسم صفر است .در این حالت گفته میشود که دو جسم در تعادل یا تراز مندی گرمایی هستند.دمای مشترک بین دو جسم را دمای تعادل میگوییم.
دمای تعادل
هر گاه دو یا چند جسم با دما های متفاوت , با هم در تماس باشند , پس از گذشت مدی به تعادل گرمایی میرسند . یعنی همدمامیشوند زیرا همانطور که می دانیم اگردو جسم با دما های متفاوت را با هم تماس دهیم گرما از جسمی که دمایش بالاتر است به جسمی که دمایش پایینتر است شارش میکند تا اینکه دو جسم همدما شوند . این دما را دمای تعادل مینامیم.
با توجه به قانون پایستگی انرژی ,گرمایی که جسم با دمای بالاتر از دست میدهد برابر گرمایی است که جسم با دمای پایین تر می گیرد تا هر دو به دمای تعادل برسند. تعبیر مولکولی دما
بنابرنظریه ی جنبش مولکولی ماده از ذره های ریزی تشکیل شده است که با سرعت ها و در نتیجه انرژی های متفاوت در حرکت و جنبش اند .
مجموع انرژی های مولکولهای تشکیل دهنده ی هر جسم را انرژی درونی ان جسم مینامند .از جمله ی این انرژی ها , انرژی جنبشی ذره های تشکیل دهنده ی جسم است.
دمای هر جسم با انرژی جنبشی متوسط ذره های ان جسم متناسب است .به این بیان تعبیر مولکولی دما گفته میشود.
حالتهای ماده
ذوب
وقتی به یک جسم جامد گرما بدهیم ودمای ان افزایش مییابد.هنگامی که دمای جسم به مقدارمشخصی رسید دمای ان ثابت میماندو جسم شروع به ذوب شدن میکند این دمای مشخص را که به جسم و فشار وارد بر ان بستگی دارد نقطه ی ذوب مینامیم.
به طور کلی افزایش فشار بر جسم (به جز در چند مورد خاص)سبب بالارفتن نقطه ی ذوب میشود .در بعضی از جسم ها مانند یخ افزایش فشار وارد بر ان سبب کاهش نقطه ی ذوب میشود .