گل، بهار خاطره های بیاد ماندنی فصلها و وصلهاست و در دوره های مختلف به شیوه ای بدیع حضور خود را با ظرافتی بی نظیر به اثبات رسانده است. بررسی محققان در آداب و رسوم و دیدگاه های جوامع انسانی، این پدیده شگرف آفرینش را کارسازتر از عوامل دیگر در روابط اجتماعی دانسته است. آن گاه که وسیله تسکین آلامی می شود و یا احساس انسانی را به غلیان وا می دارد.
بشریت شاید به گل بیش از هر خلقتی دیگر نیازمند است و از همین روست که بازار گل پررونق شده و اقتصاد کشورهای مختلفی را تحت تأثیر قرار داده است.
ایران سرزمین گل و بلبل
گل ها و گیاهان تأثیرات روحی و روانی بسیاری در افراد دارند که باعث افزایش ضریب امید به زندگی، افزایش ضریب کارایی افراد در محیط های کاری و افزایش بهره وری می شود.
در دهه های اخیر تغییرات چشمگیری در نحوه زندگی انسانها رخ داد و بیش از پیش آنان را از دامان طبیعت دور کرد، به همین دلیل برای پر کردن این خلأ بزرگ و جبران ناپذیر در زندگی به نگهداری گلها و پرورش گیاهان زینتی و آپارتمانی روی آوردند.
در این میان ایرانی ها نیز از این قاعده مستثنی نبوده، هر چند که مصرف گل و گیاه در ایران به خصوص طراحی در فضاهای سبز از 3 هزار سال پیش در کشور ما که معروف به "گل و بلبل" بوده، رواج داشته، ولی تاریخچه گلکاری در ایران به بیش از 85 سال پیش باز می گردد که برای نخستین بار یک هلندی ساکن تهران با وارد کردن بذر گل از کشورش اقدام به پرورش آن در ایران کرد.
از آن زمان تاکنون پرورش گل به عنوان یک صنعت و حرفه در ایران پذیرفته شده است. یکی از ضروریات پرورش گل و گیاهان زینتی، شرایط آب و هوایی است.
تاکنون 14 گونه اقلیم آب و هوایی در جهان شناسایی شده که از این تعداد 12 گونه آن در سرزمین پهناور ما وجود دارد.
شاید کمتر کشوری را بتوان یافت که تفاوت درجه هوا در آن بین 25 تا 40 درجه سانتی گراد در طول سال باشد و بتوان انواع گلها و گیاهان را در آن سرزمین پرورش داد. اما ایران به لطف و موهبت الهی از چنین شرایط آب و هوایی برخوردار است.
امروز ما شاهد آن هستیم که بسیاری از کشورهای دنیا بدون در اختیار داشتن چنین شرایط آب و هوایی، موفق شده اند با بهره گیری از علم و فناوری نوین به پرورش انواع گیاهان در شرایط مصنوعی بپردازند و سهم بالقوه ای از این تجارت سودمند را در عرصه های بین المللی از آن خود کنند.
هلند یکی از کشورهای موفق در امر صادرات گل به جهان است، این کشور با یک چهلم مساحت ایران بیش از 57 درصد کل صادرات گل و گیاهان زینتی دنیا را از آن خود کرده و در صدر قرار گرفته است.
مهدی شفقتی، معاون فنی دفتر کشاورزی سفارت هلند در این باره به گزارشگر ما می گوید: به طور میانگین سطح زیر کشت هر گلخانه شیشه ای در هلند 2/1 هکتار است، که کل سطح زیر کشت گلخانه های شیشه ای برای گل شاخه ای حدود 3500 هکتار و برای گیاهان آپارتمانی 1200 هکتار و مزارع فضای باز برای تولید گل شاخه ای 2500 هکتار است.
وی می افزاید: ارزش اقتصادی گل و گیاهان تولید شده هلند در عرصه اقتصاد جهانی، در بخش گل شاخه بریده 5/3 میلیارد یورو و گیاهان آپارتمانی 7/1 میلیارد یورو است.
شفقتی تصریح می کند: سهم هلند در صادرات جهانی گل شاخه بریده 58 درصد و گیاهان آپارتمانی 53 درصد است که این سهم در اتحادیه اروپا 85 درصد در گل شاخه بریده و 59 درصد در گیاهان آپارتمانی می باشد.
محمدرضا شفیعی، رئیس مرکز ملی تحقیقات گل و گیاهان زینتی درباره میزان تولید گل در ایران نیز به گزارشگر ما می گوید: سالانه در ایران یک میلیارد و 200 میلیون گل شاخه بریده، 37 میلیون گیاهان آپارتمانی، درختچه و درخت زینتی و 800 میلیون بوته گل فصلی تولید می شود.
وی می افزاید: با وجود اینکه ایران شرایط مساعدی دارد و جزو 15 کشور اول جهان در این زمینه است، اما در رده های پایین صادرات گل و گیاه قرار دارد.
کارشناسان نیز عنوان می کنند، در حالی که ما از نظر تولید گل و گیاه، کشور هفدهم دنیا هستیم، ولی از نظر صادرات این محصول در ردیف 107 جهان قرار گرفته ایم و تنها سالانه بین 15 تا 25 میلیون دلار از صادرات این محصول نصیب کشورمان می شود.
آمارها نشان می دهد که از اول آذر تا اواخر اسفند صادرات گل از ایران رونق زیادی دارد و از اسفند به بعد چون کشورهای دیگر گلهای با کیفیت تری تولید می کنند و امکانات بالاتری برای تولید دارند، صادرات ایران کمتر می شود.
مشکلات پیش روی تولید گل و گیاهان زینتی
مهندس شفیعی درباره مشکلات پیش روی تولید و صادرات گل و گیاه زینتی که باعث شد در پایین ترین رتبه های جهانی قرار گیریم، اظهار می دارد: مشکلات گسترده ای در این زمینه وجود دارد که اگر بخواهیم آنها را دسته بندی کنیم، می شود گفت یکسری مشکلات مربوط به قبل از برداشت یعنی تولید است و مشکلات دیگر مربوط به بعد از برداشت شامل بازاررسانی و بازاریابی است.
وی می گوید: ما در کشور مشکل آستانه تولید و کوچک بودن سطح تولید را داریم. متأسفانه ما گلخانه هایی که در سطح وسیع تولید داشته باشند، نداریم. تنوع در واحدهای بهره برداری ما خیلی بالاست. یک واحد ممکن است تا 40 نوع گل پرورش بدهد این در حالی است که این طور نباید باشد و گلخانه ها باید به سمت تخصصی شدن حرکت کنند.
رئیس مرکز ملی تحقیقات گل و گیاهان زینتی تصریح می کند: از طرف دیگر ما تنوع کلی تولیدمان پایین است. ما انواع مختلف گل و گیاه زینتی در کشور نداریم؛ مثلاً در حال حاضر در گلهای آپارتمانی روی گونه های خاصی متمرکز شده ایم.
وی می گوید: ما ناچار به افزایش کمیت و کیفیت تولید هستیم، کیفیت تولید ما باید بالا برود و تولید صادراتی بشود و برای تحقق این امر باید یکسری مسایل حل شود. از جمله کنترل آفات و بیماریهای گل و گیاهان زینتی است. یکی از موانع صادرات گلهای ما آلودگی به آفات است.
مهندس شفیعی با اشاره به اینکه ایران از گنجینه ارزشمند گیاهان برخوردار است، می افزاید: خاستگاه و منشأ بسیاری از گل و گیاهان زینتی دنیا از جمله انواع گلهای پیازی، پامچال، گلایل، میخک، زنبق و خیلی از گلهای مهم، ایران است، ولی با وجود تنوع زیستی بالایی که داریم، در معرفی ارقام جدید خیلی مشکل داشته و عقب هستیم.
وی اظهار می دارد: بازار گل دنیا، یک بازار لوکس و تنوع طلب است و با سلایق و فرهنگهای مختلف سر و کار دارد و برای جذب مشتری باید ارقام جدید معرفی شود که این واریته الآن با واردات ارقام تأمین می شود، البته این مسأله باید داخلی شود و ما باید بتوانیم ارقام متنوع و به روزی را مرتب به بخش تولید معرفی کنیم.
حمل و نقل، چالش اصلی صادرات گل و گیاه ایران
یکی از مشکلات عمده پیش روی گل و گیاهان زینتی، بازاریابی و صادرات آن است. برخلاف خیلی از کشورها که بازار داخلی پر رونقی دارند و روزانه یک شاخه گل خریداری می کنند، در ایران به ازای هر 15 نفر یک شاخه گل به فروش می رسد.
به همین دلیل عمده بازار گل ایران باید بر روی بازارهای جهانی متمرکز شود، ولی بخش صادرات نیز با مشکلات زیادی رو به روست.