ابوذر غفاری از اصحاب پیغمبر و از مهاجران است. او پنجمین مردی است که اسلام آورد. مدّتی در مکّه نزد پیامبر بود و سپس در میان قبیله خود غفار به موعظه اسلام پرداخت. پس از هجرت محمّد به مدینه، ابوذر نیز به مدینه آمد. بعد از رحلت محمّد، تا وقتی که علی با ابوبکر بیعت ننمود، ابوذر نیز بیعت نکرد.
ابوذر پیش از اسلام آوردن
غفاری ها قبیله ای راهزن بودند که در مسیر دریای سرخ سکونت داشتند . اعراب در عصر جاهلیت بر این اتفاق بودند که در ماههای حرام به کسی تجاوز و یورش نشود، اما غفاریها به این موضوع اعتنا نمی کردند . به این دلیل ابوذر به همراه خانواده اش از قبیله خود جدا شدند .
اسلام آوردن ابوذر
بخاری در صحیح خود، مسلمان شدن ابوذر را این چنین بیان کرده است: روزی ابوذر با خبر شد که مردی در مکه ادعای پیامبری می‌کند . او برادرش انیس را به مکه فرستاد تا از این ماجرا با خبر شود . برادرش پس از بازگشت به نزد ابوذر، کردار و رفتار محمد را تشریح کرد . ابوذر کنجکاوتر شد و خود به مکه رفت. وی مدتها در مکه بدون جا و مکان بود که روزی علی بن ابی طالب را دید و علی او را به منزلش برد و ابوذر علت حضورش در مکه را به او گفت . حضرت علی او را نزد محمد برد و مسلمان شد. ابوذر پس از ایمان آوردن، نزد قریش رفت و شهادت داد که خدایی جز الله وجود ندارد. قبیله قریش نیز او را به شدت کتک زدند .
ابوذر در زمان خلفای نخستین
پس از وفات پیامبر که خیلی از صحابه، پست و مقام هایی را به دست آوردند، او به هیچ وجه سمتی نداشت چون امارت و سلطنت را فساد و گمراهی می دانست، بطوریکه حتی ابوموسی اشعری را به دلیل پذیرفتن امارت سرزنش می کرد . ابوذر فردی صریح اللهجه بود و بدون تعارف صحبت می کرد، به خاطر همین عده ای از او دوری می کردند . او همزمان با وفات ابوبکر به شام رفت و در عصر خلافت عمر بن خطاب خبری از او در دست نیست .
در زمان خلافت عثمان، ابوذر دوباره خبرساز شد . او، معاویه (والی شام) را به مال اندوزی و ثروت اندوزی متهم کرد . معاویه از ترس درگیری با او، به عثمان نامه نوشت . عثمان ابوذر را به مدینه فراخواند و با هم گفتگو کردند اما به جایی نرسیدند . عثمان هم، او را از مدینه به ربذه اخراج کرد .
به گفته ناصر گذشته در دایره المعارف بزرگ اسلامی، چون ابوذر رهسپار ربذه شد، علی بن ابیطالب و برخی از نزدیکانش -به رغم منع عثمان- به مشایعتش رفتند و علی در خطبه ای شیوا به ستایش از ابوذر و نکوهش از عثمان و یارانش پرداخت و این پشتیبانی علی از ابوذر، موجب مشاجره ای شدید میان او و عثمان شد.
سرانجام وی در سال ۶۵۲ میلادی (۳۲ هجری قمری) در صحرای ربذه درگذشت.
دکتر شریعتی از ابوذر، با عنوان خداپرست سوسیالیست یاد کرده است .