ورزش والیبال حدود سال 1299 شمسی یعنی 80 سال قبل، (در سال 1379) توسط جناب آقای میرمهدی ورزنده استاد بزرگ ورزش، به ایران آورده شد و از دارالمعلمین ورزش آغاز به تعلیم گردید.
بازی والیبال در ایران در ابتدای امر دارای قواعد خاصی نبود و به شکلهای مختلف آن را بازی میکردند. فنون و تاکتیکهای والیبال نیز مانند قوانین آن پایه و اساس اصولی نداشت و هر بازیکن به ابتکار شخصی و اختصاصی خود که اکثر با مشت یا سمبه زدن همراه بود با توپ بازی میکرد. لیکن در سال 1302 شمسی با استفاده از ترجمه مجلات خارجی قوانینی که در آنزمان در کشورهای دیگر اجرا میشد، در ایران نیز تا حدودی از آن پیروی میگردید.
طول و عرض زمین در آن موقع 10 * 20 متر بود و در هر طرف زمین 9 تا 11 نفر با استفاده از سر و دست، با توپ بازی میکردند.
گردش یا چرخش بازیکنان بطور جدی وجود نداشت و هر کس در هر محلی که بیشتر تخصص داشت بطور ثابت در آن محل بازی میکرد. از سال 1304 توجه بیشتری از جانب علاقمندان نسبت به این ورزش معطوف گردید و ظرف مدت کمی طرفداران بسیاری جذب این ورزش شدند، بطوریکه تمرینات والیبال در سه محل، بطور جدی و مستمر شروع و دنبال شد. این سه محل عبارتند بودند از:
1-دارالمعلمین ورزش، 2- کلوپ شایسته یا اجتماعیون، 3- کلوپ ورزش کالج البرز.
محل سوم دارای امکانات و زمینهای زیادتری بود و در نتیجه جوانان بیشتری به تمرینات اشتغال داشتند. پس از چند ماه تمرین ، اولین مسابقه والیبال در سال 1304 بین دو تیم دارالمعلمین ورزش و کلوپ شایسته انجام گردید که با هیجان فراوان توام بود. چون مسابقه برای مردم تازگی داشت لذا حضور آنان باعث شد که رقابت بیشتری بین دو تیم مسابقه دهنده بوجود آمده و بر هیجان آن افزوده شود. این مسابقه مقدمهای برای توسعه روزافزون این ورزش گردید.
برای تمرینات و آماده نمودن افراد کلوپ شایسته یا اجتماعیون، مرحوم آقای شمس الدین شایسته که سالیان دراز خدمات ارزندهای در ورزش کشور انجام دادهاند، تلاش بسیار مینمود و خود نیز یکی از بازیکنان ورزیده آن دوره محسوب میشد.
از بازیکنان خوب دوران قدیم میتوان آقایان:
حسن گوشه، بدیع الله مجذوب، ناصر خان رفیعا، دکتر علی کنی. دکتر علی یوسفی، علی اکبر همایونی، حاجی مقدم، نصرالله مقدم، صادق ریاحی و چارلی اسمعیل زاده، اوشار، نقابت و پالیزی را نام برد.
بازی والیبال به تدریج به مدارس راه یافت ودر اندک زمانی توسط مربیان فارغ التحصیل دارالمعلمین ورزش در مدارس و همچنین شهرستانهای کشور رواج و عمومیت یافت. شهرستان اصفهان اولین شهری بود که بعد از تهران در امر توسعه این ورزش فعالیت داشت. اولین مسابقه شهرستانهای ایران بین دو تیم والیبال کالج اصفهان و کالج البرز تهران، برگزار شد.
تهیه توپ والیبال یکی از مشکلات آنزمان بود و برای بازی والیبال اکثراً از توپ فوتبال استفاده میشود.
سرانجام اولین توپ والیبال توسط شخصی بنام قمشهای ساخته شد.
در سال 1314 یک دوره مسابقه باشگاهی در تهران برگزار گردید که تیم والیبال باشگاه دربند برنده جام قهرمانی گردید. در همین سال نیز چند مسابقه دوستانه و تشویقی بین تیمهای بانوان تهران انجام شد.
در سال 1318 اولین دوره مسابقات والیبال قهرمانی ایران همزمان با مسابقات سایر رشتههای ورزشی برگزار شد.
در ابتدای تاسیس فدراسیونهای ورزشی (سال 1324)، والیبال و بسکتبال دارای فدراسیون مشترک بود و تا سال 1336 به همین نحو ادامه داشت و همه ساله مسابقاتی تحت عنوان قهرمانی باشگاهها، دستجات آزاد، انتخابی، قهرمانی مدارس و دانشکدههای هر شهرستان و نهایتاً قهرمانی کشور انجام میگرفت.
اشغال ایران توسط نیروهای متفقین در جنگ جهانی دوم، ارتباط ورزشی کشور ما به ویژه تیمهای والیبال را با سربازان این نیروها به همراه داشت و راهی برای آشنا شدن با والیبال خارج از کشور بود.
در آن زمان یک مسابقه دوستانه بین یک تیم از کشورمان با ارتش روسیه در بندر انزلی انجام شد که به نفع ایران خاتمه یافت (بازیکنان این تیم عبارتند از : شاملو، هاکوپیان، چارلی احمدنیا، شادمان، بزرگمهر، خاتم و ...)
مسافرت ورزشکاران این رشته چه به صورت شخصی و یا ورزشی به خارج از کشور و مشاهده مسابقات والیبال خارجی تاثیر فراوانی برای والیبال ایران در برداشت و این تغییرات از سال 1331 به بعد کاملاً محسوس بود و پاسهای قوسی بلند به ابتکار آقای محمد حسن اشتری، و آبشار زدن با روش جفت در والیبال ثمره این مسافرتها بود که در آن زمان آبشار زدن با روش لنگ رواج داشت (یعنی پرش به بالا بوسیله یک پا انجام میشد) و کسانیکه با روش جفت آبشار میزند مورد پسند جامعه مربیان آنروز ایران قرار نمیگرفتند و مخالف آبشار زدن با روش جفت بودند.
ترجمه کتاب قوانین والیبال در سال 1334 توسط دکتر سید ضیاءالدین شادمان رئیس فدراسیون والیبال و بسکتبال وقت و تهیه و تنظیم آن به توسط آقای کاظم رهبری رئیس تربیت بدنی آموزشگاههای پایتخت که از داوران ممتاز والیبال و چند رشته ورزشی در کشورمان بودند اقدام ارزندهای بود که شکل منظمی را در برگزاری مسابقات والیبال آنزمان فراهم نمود.
همچنین تمرینات منظمی در تهران و شهرستانها آغاز شد و برگزاری مسابقات شکل مناسبتری پیدا کرد. تمرینات و مسابقات ادامه داشت. در پایان سال 1336، والیبال دارای فدراسیون مستقل شد و آقای امیرعباس امین به سمت اولین رئیس فدراسیون والیبال منصوب گردید. علاقمندی و دلسوزی آقای امین موجب شد که فعالیت اساسی والیبال و رقابت بین تیمها از این زمان در کشور آغاز شود. آغاز والیبال نوین را میتوان از بدو ریاست امیرعباس امین و دبیر فدراسیون والیبال آقای حسین جبارزادگان که از مربیان لایق و با قدرت والیبال و بسکتبال بود بحساب آورد. مسابقات و برنامههای تمرینی تیمها بصورت وسیعتر و با کیفیت بیشتری تعقیب میشد.
در سال 1337 برای اولین بار تیم ملی والیبال مردان پاکستان به تهران دعوت شد و چند مسابقه دوستانه با تیمهای ملی و باشگاهی و ارتش انجام گرفت که پاکستان در چهار مسابقه پیاپی با تیم ملی و تیمهای دیگرمان سه بر صفر پیروز شد ولی در پنجمین مسابقه با تیم ارتش که در هوای آزاد و با توپ لاستیکی انجام شد سه بر دو شکست خورد. تیم ملی والیبال مردان کشورمان برای اولین بار در این سال تشکیل شد. شکست در این مسابقات ، والیبال ما را از خواب بیدار کرد و با بهرهگیری از این تجربه ، تمرینات تیمها، با شکل منظمتری ادامه یافت.
چند ماه بعد تیم ملی مردان ایران به مسابقات والیبال بازیهای آسیایی 1958 توکیو اعزام شد.
اعضاء تیم را هشت بازیکن به ترتیب کمال پورهاشمی، عبدالمنعم کمال، محمد اسمعیل اشتری، محمد شریف زاده، عباس تهرانی، محمود عدل، حسینعلی امیری و سیاوش فرخی و مربی تیم ملی آقای فریدون شریف زاده که از استادان بزرگ والیبال ، بسکتبال و فوتبال بودند و قبلاً عضویت در تیمهای گالاتاسرای ترکیه را داشتند و یک سرپرست آقای امیرعباس امین تشکیل میدادند و داور همراه تیم، آقای ابراهیم نعمتی و بازیکن نهم تیم آقای شعبان محمدی ازلیست 125نفری اعزامی به بازیهای آسیایی توکیو بدون علت حذف شدند.این تیم که برای اولین بار در چنین رویداد مهمی شرکت کرده بود، توانست در میان کلیه تیمهای شرکت کننده با افتخار و سربلندی مقام دوم مسابقات را کسب نموده و مدال نقره اولین دوره مسابقات والیبال بازیهای آسیایی را به ارمغان آورد. پس از این مسابقات، فعالیت بینالمللی بیشتری در ورزش والیبال ایران آغاز شد. اعزام مربیان وداوران به کلاسهای بینالمللی، دعوت از تیمهای زنان و مردان خارجی به کشور و اعزام تیمهای ملی زنان و مردان به تورنمنتها و مسابقات رسمی بینالمللی مانند بازیهای آسیایی، مسابقات قهرمانی آسیا، قهرمانی جهانی، دانشجویان جهان، ارتشهای جهان، ناشنوایان جهان، معلولین جهان و راهآهنهای جهان و جامهای جمهوریت ترکیه و غیره، از اهم این فعالیتها میباشد، که در این تاریخچه از مربیان و داوران بینالمللی ایران بازیکنان تیمهای ملی نام برده خواهد شد. مسابقات مهم بینالمللی که تیمهای ملی و دیگر تیمهای نهادها و ارگانهای کشور ما در هر رده سنی چه در داخل و چه در خارج کشور انجام دادهاند به همراه اسامی کلیه بازیکنان تیم ملی در ردههای سنی مختلف که از سال 1337 تا کنون (سال 1379) با تیمهای مختلف بازی کردهاند در این تاریخچه به ترتیب با نام معرفی میشوند.
در رویدادهای داخلی، برگزاری مسابقات والیبال لیگ سراسری ایران با عنوان جام پاسارگاد که در سالهای 1353-54 و 1355 انجام شد و مسابقات بینالمللی دهه فجر و لیگهای برتر و دسته اول باشگاهها از سال 1372 تاکنون از اهمیت ویژهای برخوردار بوده و در رواج و گسترش و پیشرفت والیبال در کشور تاثیر فراروان برجای گذارده است.
والیبال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران
در سالهای اول پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، به علت تعویض پی در پی رئیس فدراسیون و تغییرات وسیع در کادر هیئت رئیسه، برنامههای والیبال شکل پایداری نداشت و مسابقات بین المللی چه در داخل و چه در خارج از کشور متوقف گردید و فقط کوشش میشد در زمینه ورزش عمومی گسترش وسیع تری بوجود آید و مسابقات قهرمانی کشور نیز همه ساله انجام گردد. اعزام داوران به کلاسهای داوری بینالمللی تقریباً شکل منظیم داشت، اما اعزام مربیان به کلاسهای بینالمللی قطع گردید. کم کم برنامه ها و مسابقات والیبال در سراسر کشور شکل بهتری بدست آورد. از لحاظ کیفیت تعداد تیمهای بیشتری در مسابقات شرکت نمودند، ولی تماسهای بینالمللی به ویژه تیمهای قدرتمند به همان ترتیب متوقف باقی مانده بود. با فعالیتی که طی ده سال اخیر از سال 1368 تاکنون آغاز شده است و با استعدادی که جوانان کشور در این رشته از خود نشان دادهاند، به ویژه در مسابقات قهرمانی نوجوان جهان که در دوبی برگزار شد، و تیم ملی نوجوانان کشورمان با سربلندی کامل مقام چهارم این مسابقات را بدست آورد. و همچنین مقام چهارم قهرمانی جوانان آسیایی در تهران و کسب مقام اول در مسابقات انتخابی جوانان جهان در تایلند که انعکاس جهانی فراوانی داشت و از همه مهمتر طی سه سال گذشته (سالهای 76-77 و 78) موفقیتهای چشمگیری نصیب تیم های ملی ما شد بویژه کسب مقام قهرمانی تیم ملی والیبال جوانان در مسابقات والیبال قهرمانی جوانان آسیا که در سال 1377 در تهران برگزار شد علاقمندان این رشته را چند برابر نمود.