دستیار دیجیتالی شخصی یا (Personal Digital Assistant) «PDA» سخت افزار کوچکی است به اندازه کیف جیبی یا کف دست که دارای سیستم عامل، نرم افزارهای ویژه و حافظه است تا با استفاده از آن بتوانید به برنامه ریزی اطلاعات شخصی، نوشتن یادداشت، تنظیم برنامه ها، خواندن کتاب الکترونیکی، شنیدن موسیقی، خواندن و نوشتن و ارسال ای میل و بسیاری از کارهای دیگر بپردازید که طی روز بیرون از منزل و محل کار انجام می دهید.
دستیار دیجیتالی شخصی یا(Personal Digital Assistant) «PDA» سخت افزار کوچکی است به اندازه کیف جیبی یا کف دست که دارای سیستم عامل، نرم افزارهای ویژه و حافظه است تا با استفاده از آن بتوانید به برنامه ریزی اطلاعات شخصی، نوشتن یادداشت، تنظیم برنامه ها، خواندن کتاب الکترونیکی، شنیدن موسیقی، خواندن و نوشتن و ارسال ای میل و بسیاری از کارهای دیگر بپردازید که طی روز بیرون از منزل و محل کار انجام می دهید. گسترش بازار تلفن های همراه مجهز به امکانات ذکر شده فوق باعث شده است تا بازار داغ و در حال پیشرفت دستیارهای دیجیتال شخصی کمی تحت تاثیر قرار گیرد و سازندگان مجبور به ارائه مدل های متنوعی شوند. به همین دلیل ضرورت دارد که موقع بررسی چنین دستگاه هایی، از تفاوت ها و امکانات مختلف آنها با اطلاع باشیم.
از زمانی که اطلاعات و داده های مورد نیاز روزانه انسان ها آنقدر زیاد شد که دیگر همراه داشتن همه آنها بسیار دشوار شده بود فکر ساختن کامپیوتر کوچکی که بتواند نشانی ها و مثلاً شماره تلفن ها را ذخیره کند، یادداشت های نوشته شده را نگه دارد و قرار ملاقات ها را به یاد شخص بیاورد شکل گرفت. این قضیه در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی مطرح شد اما چندین سال بعد بود که اولین دستیار دیجیتال شخصی به نام نیوتن به طور رسمی توسط شرکت «اپل» به بازار ایالات متحده عرضه شد. این وسیله توانست بخشی از این خلأ را پر کند و اولین دستگاهی بود که نمایشگر حساس به لمس آن با نرم افزار خاص خود، توانایی و قابلیت تشخیص دست خط کاربر را داشت. اما مشکلاتی هم داشت، گران قیمت، بزرگ و پیچیده بودن آن باعث شد تا در نهایت، پس از چند سال تولید آن به پایان برسد.
نوع ساده تری از آن به نام «سیم پیوتر» به معنای کامپیوتر ساده برای مدتی در کشور هند و برخی کشورهای آفریقایی، بعد از آموزش های ساده، توسط برخی افراد مانند کشاورزان مورد استفاده قرار گرفت و مشاهده شد که برنامه کاری و در نهایت کار کشاورزان آنجا، بهره وری بیشتری پیدا کرده است. این کامپیوترهای جیبی که می توان آنها را در یک دست گرفت، به اندازه یک کتاب کوچک یا ماشین حساب هستند و مکمل کامپیوترهای کیفی سنگین تر و گران قیمت تری به حساب می آیند که شاید همه افراد نتوانند آنها را تهیه و یا از آن استفاده کنند. البته باید بپذیریم که هیچ کدام از این دستیارها یک کامپیوتر واقعی کامل نیست، بلکه نوع خلاصه شده ای از آن است و بسیاری از کارایی ها در آنها محدود و کوچک، اما به مراتب کاربردی تر شده است. مهم ترین مورد استفاده این دستگاه ها، مدیریت اطلاعات شخصی یا اصطلاحاً «PIM» است که ثبت شماره تلفن، نشانی های مورد نیاز، دفترچه یادداشت، ماشین حساب، فهرست کارهای روزانه، تقویم، یادآوری انجام کارها، خواندن و نوشتن ای میل به صورت آف لاین، پخش موسیقی، لغت نامه، دیدن عکس های کوچک، خواندن کتاب الکترونیکی، اتصال به اینترنت و بسیاری از کارهای دیگر را شامل می شود.
نسل جدید دستیارهای دیجیتال شخصی، به امکانات بسیار پیشرفته تری مثل ارتباط بی سیم بلوتوث و وای فای هم مجهز شده اند تا امکان اتصال به اینترنت به صورت بی سیم فراهم شود. حتی بسیاری از آنها، سیم کارت موبایل را هم قبول می کنند تا برقراری تماس هم امکان پذیر شود، اما انواع دیگر که از امکان ارتباط بی سیم بهره مند نیستند، باید از طریق کابل USB رابط به لپ تاپ یا کامپیوترهای شخصی وصل شوند تا انتقال اطلاعات و هماهنگ شدن فایل ها به خوبی صورت گیرد. در واقع این دستگاه ها مکمل کامپیوترهای شخصی محسوب می شوند نه جایگزین آنها.
در حال حاضر دو نوع اصلی از این دستیارها تولید و در سراسر جهان به فروش می رسند. نوع اول، پالم (Palm) است، که از اوایل دهه ۱۹۹۰ در دسترس قرار گرفتند. نام این دستیارها از نام شرکت سازنده اصلی آن یعنی شرکت پالم و سیستم عامل بسیار کاربردی آن یعنی «Palm. OS» گرفته شده است. در حال حاضر شرکت های معتبر دیگری همچون سامسونگ، ترو، هندسپرینگ، سونی و غیره دستگاه های خود را در این رده تولید می کنند که همگی تحت عنوان گروه پالم شناخته می شوند و از سیستم عامل مخصوص آن استفاده می کنند. رده دوم این دستیارهای دیجیتال، کامپیوتر های جیبی یا «Pocket PC»ها هستند که توسط کمپانی معروف مایکروسافت تهیه و عرضه شدند که سیستم عامل آنها کاملاً متفاوت است.
این سیستم عامل در ابتدا با نام ویندوز CE شناخته می شد، ولی در نسخه های بعدی به ویندوز پاکت پی سی و سپس ویندوز موبایل تغییر نام داد. این دو گروه از دستیاران دیجیتال در اصل با یکدیگر تفاوت داشته و رقیب هم محسوب می شوند. پردازنده ها، نرم افزارها، دستگاه ها، سیستم عامل و وسایل جانبی، نوع ارتباط آنها با کامپیوتر رومیزی و بسیاری از موارد دیگر در آنها با هم تفاوت دارد. اما کاربرد هر دو نوع تا حدی شبیه به هم است و کارکردهای مشابهی را می توان از آنها انتظار داشت. به طور نمونه، سیستم عامل پالم، حجم کمتری روی حافظه دستگاه اشغال می کند، سریع تر بالا می آید و کار کردن با آن بسیار ساده تر است. برعکس، سیستم عامل ویندوز موبایل، حجم حافظه بیشتری اشغال می کند، کندتر بوده و کار کردن با آن هم کمی مشکل است.
در عوض، کار کردن با نرم افزارهای خاص مایکروسافت مثل world، اکسل و غیره که به شکل کوچک شده و مینیاتوری روی پاکت پی سی ها وجود دارند، با مشکل کمتری نسبت به پالم ها صورت می گیرد. در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان، پالم ها بازار بهتری نسبت به محصول مایکروسافت دارند. اما مشکل جدی، ناشی از رشد بازار پاکت پی سی است که توسط شرکت های بزرگی همچون توشیبا، دل کامپیوتر، HP و غیره تولید می شوند. این چیزی است که بدون شک در سال های آینده خواب راحت را از چشم تولیدکنندگان پالم خواهد ربود.
این دستیاران دیجیتالی دارای هارد دیسک، CDROM و یا فلاپی نیستند و حافظه آنها به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم می شوند. حافظه درونی این محصول خود به دو دسته تقسیم می شود.
حافظه ثابت یا ROM و حافظه متغیر یا RAM که حافظه ثابت آن، کل برنامه ها و نرم افزارهای اصلی مثل دفترچه یادداشت، تقویم، دفتر تلفن و غیره را به علاوه سیستم عامل دستگاه در خود جای داده است. همان طور که می دانید زمانی که دستگاه خاموش می شود این حافظه ثابت پاک نشده و از بین نمی رود.
هر برنامه، نرم افزار و یا اطلاعاتی که بعداً خود شما ذخیره کنید روی حافظه متغیر یا RAM سوار خواهد شد. وقتی دستگاه را روشن می کنید برخلاف کامپیوتر شخصی، نیازی نیست که صبر کنید تا به اصطلاح دستگاه بالا بیاید، تمام نرم افزارها بلافاصله در اختیار شما هستند. هر زمان که در حال کار کردن باشید و اطلاعاتی را وارد می کنید یا تغییر می دهید، به صورت اتوماتیک ذخیره می شود و نیازی به ذخیره کردن مکرر توسط خود کاربر نیست. این در حالی است که پاکت پی سی ها دارای حافظه ROM و RAM بالاتری هستند و ظرفیت بالاتری در آنها گنجانده شده است، ولی این حافظه بالاتر لزوماً به معنی کارکرد بهتر نیست. پالم ها در انواع ساده تر می توانند با یک مگابایت حافظه هم کار کنند، در حالی که پاکت پی سی ها حداقل به ۱۶ تا ۳۲ مگابایت حافظه احتیاج دارند. البته دستگاه های پالم در حال حاضر با ۳۲ ، ۶۴ و بعضاً ۱۲۸ مگابایت حافظه در بازار یافت می شوند.
در مقابل پاکت پی سی ها یا همان کامپیوترهای جیبی عمدتاً ظرفیت ۶۴ ، ۹۶ و یا ۱۲۸ مگابایت دارند. علاوه بر حافظه درونی دستگاه، امکان اضافه کردن حافظه به شکل کارت های مختلف فلش مانند: SD، CF و یا MMC وجود دارد. این کارت های حافظه در حجم های مختلف موجود است، اما سرعت خواندن و نوشتن آنها با یکدیگر فرق می کند و هر دستگاه ممکن است از یک یا چند نوع آنها استفاده کند. لازم است بدانید که دستگاه شما تا چه سقفی از حجم حافظه جانبی را پشتیبانی می کند. دستیار دیجیتالی قطعات هماهنگی دارد که می تواند کارهای معمول کاربر را انجام دهد. مهمترین قسمت این وسیله، پردازنده است که مغز اصلی دستگاه را تشکیل می دهد و تمام کارکردهای دستگاه را کنترل و تنظیم می کند.
سیستم عامل هم نرم افزار کلیدی بین دستگاه و کاربر است که در این کامپیوترها بسیار ساده و کاربردی شده است. صفحه نمایش هم به دو صورت رنگی و سیاه و سفید موجود است و از نوع کریستال مایع (LCD) بوده و معمولاً در اکثر دستگاه ها، حساس به لمس است و با قلم مخصوص می توان روی صفحه را لمس و اطلاعات مورد نظر را وارد کرد، حافظه نیز همان طور که قبلاً توضیح داده شد به دو صورت ثابت (ROM) و متغیر (RAM) است، حافظه های جانبی نیز با کارت های حافظه مخصوص، قابل افزایش است. باتری این محصولات نیز در انواع مختلف از قلمی و نیم قلمی گرفته تا انواع لیتیومی قابل شارژ برحسب مدل به فراوانی موجود است. دستگاه ورودی این محصول نیز از صفحه کلیدها و صفحه نمایش حساس به لمس و گذرگاه اتصال به کامپیوتر و غیره تشکیل شده است. نحوه وارد کردن اطلاعات به این دستگاه ها بسیار متنوع است از جمله صفحه کلید ثابت با تمام کلیدهای خاص مورد نیاز، صفحه کلید مجازی (Virtual) که بر روی صفحه LCD نمایش داده می شود که می توانید با قلم مخصوص، کلیدها را فشار دهید. صفحه حساس به لمس، نرم افزار تشخیص دستخط و غیره نیز نمونه ای از ابزارهای جانبی آن هستند. اکثر دستگاه ها چند دکمه اصلی هم دارند که با فشار دادن آنها، نرم افزارها و یا قسمت های خاص و مهم دستگاه به سرعت جلوی چشم شما ظاهر می شوند.
علاوه بر این ارتباط سیمی و کابلی، ارتباط بی سیم به صورت مادون قرمز (infrared) و بلوتوث هم در اکثر این دستگاه ها وجود دارد. امکان ارتباط با شبکه بی سیم (wifi) هم در بسیاری از مدل ها وجود دارد. ارتباط مادون قرمز از بقیه ارتباط ها ارزان تر است، ولی سرعتش پایین تر و کاربرد آن هم مشکل تر است و تا شعاع حداکثر ۲ متر کار می کند. دستگاه باید به صورت مستقیم در برابر چشمی دریافت کننده دستگاه مقابل مثلاً گوشی موبایل قرار گیرد