تحقیق مقاله اندوکرینولوژی (فیزیولوژی غدد داخلی)

مقدمه

    بدن موجودات زنده از میلیونها سلول زنده تشکیل شده است که در مواجهه با تغییرات داخلی و تحریکات خارجی میبایست هماهنگی بین آنها حفظ گردد. این وظیفه بر عهده دستگاه عصبی و غدد مترشحه داخلی است که در قسمت های پیشین عملکرد دستگاه عصبی مورد بررسی قرار گرفت.

    غدد مترشحه داخلی از طریق آزاد کردن موادی بنام هورمون به داخل خون ، بر روی فعالیت سلول های معینی اثر می گذارند که به این سلول ها ، سلول های هدف Target Cells   گویند . در واقع سلو لهای هدف دارای گیرنده های اختصاصی هورمونی یا  Receptors   هستند.

    اثرات غدد مترشحه داخلی بطور عمده در 5 مورد زیر مشخص می شود:

محافظت و نگهداری بدن در مقابل لسترس ها و سایر آسیب ها

رشد و نمو بدن

تولید مثل

تعادل یون ها در بدن

متابولیسم و تولید انرژی

غدد مترشحه داخلی  شامل هیپوتالاموس ، هیپوفیز ،تیروئید ، غدد فوق کلیه( آدرنال) ، لوزالمعده( پانکراس) ، پاراتیروئید ، گنادها ( بیضه ها و تخمدان ها ) هستند.

هورمون(Hormon)

    لغت هورمون از زبان یونانی گرفته شده است و به معنای « من تحریک می کنم » می باشد. بطور کلی می توان گفت که هورمون ماده شیمیایی است که :

توسط سلول های خاصی مستقیما بداخل خون ترشح می شود.

ترشح آن توسط محرک خاصی انجام می شود.

میزان ترشح آن به قدرت تحریکی محرک بستگی دارد.

با غلظت های بسیار کم در خون ترشح می شود.

بر روی سلول های هدف اثر می کند. و فعالیت آنها را تنظیم می کند.

هورمون ها از لحاظ ساختمان شیمیایی به سه گروه استروئید ها ، پلی پپتید ها و مشتقات اسید امینه تقسیم می شوند:

هورمون های استروئیدی: از کلسترول مشتق می شوند.و در سلول های ترشح کننده هورمون  هیچ گرانول ( دانه ) ذخیره ای موجود نیست و لذا هورمون پس از ساخته شدن به داخل خون ترشح می شود. باین ترتیب برای آنکه غلظت هورمون و اثر آن ثابت باشد میبایست بطور دائمی ساخته شود.هورمون های غدد جنسی مرد و زن و هورمون های قسمت قشری غده آدرنال از این گروه هستند.

هورمون های پلی پپتیدی: از جنس پروتئین هستند و شکل اولیه هورمون معمولا  غیر فعال است و پیش – هورمون pro_hormon   نام دارد که تا حدودی بصورت گرانول های ذخیره ای در سلول های ترشحی ذخیره می شوند. که در زمان ترشح بداخل خون فعال می شوند. مانند انسولین ویا هورمون های هیپوفیزی.

این هورمون ها از یک اسید امینه مشتق می شوند.و همراه یک پروتئین داخل سلول های ترشحی ذخیره می شوند و به میزان نیاز بدن در خون ترشح می شوند. بعنوان مثال هورمون های تیروئیدی و هورمون های قسمت مرکزی غده آدرنال از اسید امینه تیروزین مشتق می شوند. سروتونین و ملاتونین نیز از اسید امینه ال- تریپتوفان مشتق می شوند.

هیپوتالاموس

   موادی که توسط هیپوتالاموس ترشح می شوند یا سبب سنتز و آزاد شدن هورمون های هیپوفیزی می شوند که به آنها فاکتورهای آزاد کننده( Releasing factor=R.F) گویند و یا در ترشح هورمون های هیپوفیزی وقفه ایجاد می کنند که به آنها فاکتور های مهار کننده(  Inhibitory factor=I.F) گویند.  این فاکتور ها یا هورمون ها عبارتند از :

فاکتور آزاد کننده سوماتوتروپین(SRF): موجب افزایش ترشح هورمون رشد ( سوماتوتروپین) از هیپوفیز می گردد.

فاکتور مهار کننده سوماتوتروپین(SIF ): موجب کاهش ترشح هورمون رشد می گردد.

فاکتور آزاد کننده هورمون تیروتروپین( TRF):  سبب افزایش ترشح هورمون تیروتروپین ( هورمون محرک تیروئید) در غده هیپوفیز می شود.

فاکتور آزاد کننده کورتیکوتروپین( CRF):  سبب افزایش ترشح هورمون آدرنوکورتیکوتروپین ( هورمون محرک بخش قشری غده آدرنال) در هیپوفیز می گردد.

فاکتور آزاد کننده پرولاکتین( PRF): ترشح پرولاکتین را افزایش می دهد.

فاکتور مهار کننده پرولاکتین(PIF ): ترشح پرولاکتین را کاهش می دهد.

هورمون آزاد کننده گنادوتروپین(GRF ): ترشح هورمون های LH , FSH را در هیپوفیز افزایش می دهد.

فاکتور آزاد کننده ملانوتروپین(MRF ): ترشح هورمون ملانوتروپین ( هورمون محرک ملانوسیت ها) را در هیپوفیز افزایش می دهد.

فاکتور مهار کننده ملانوتروپین(MIF ): ترشح ملانوتروپین را کاهش می دهد.

هیپوفیز

    غده هیپوفیز یکی از مهمترین غدد مترشحه داخلی بدن است که در ارتباط نزدیکی با هیپوتالاموس قرار گرفته است. این غده از سه بخش هیپوفیز قدامی ، هیپوفیز خلفی و هیپوفیز میانی تشکیل شده است که هر یک از بخش ها هورمون های مشخصی ترشح می کنند.

هیپوفیز قدامی

   این بخش از هیپوفیز ترشح هورمونهای  رشد ، پرولاکتین ، تیروتروپین ( هورمون محرک تیروئید) ، آدرنوکورتیکوتروپین ( هورمون محرک قشر غده فوق کلیه یا آدرنال ) ، گنادوتروپین ( هورمون های محرک غدد جنسی) و ملانوتروپین ( هورمون محرک ملانوسیت ها) و آندورفین ها  را بر عهده دارد.

هورمون رشد

   این هورمون از جنس پروتئین بوده و میزان ترشح آن در اثر عوامل مختلف تغییر می کند. ورزش و گرسنگی و کاهش قند خون ترشح آن را افزایش می دهند. همچنین ترشح آن در حین خواب بیشتر از زمان بیداری است به ویژه در خواب عمیق ترشح آن شدیدتر می شود. بعلاوه موادی چون سروتونین و نورآدرنالین و دوپامین ترشح هورمون رشد را افزایش می دهند.

   هورمون رشد ، رشد و نمو بافت های مختلف بدن بویژه عضلات و اسخوان ها را تشدید مینماید. در نتیجه کمبود ترشح آن در دوران کودکی سبب اختلال رشد ونمو  و ایجاد بیماری کوتولگی هیپوفیزی(Dwarfism ) می شود که گاهی با اختلالات جسمی دیگری بخصوص در صورت و لب ها همراه است. در این بیماری که در پسران بیشتر از دختران دیده می شود، قد کوتاه می ماند و ذخایر چربی بدن افزایش می یابد و چهره در بزرگسالی پر چین و پروک میشود. تزریق هورمون رشد به این بیماران در سنین رشد موجب بهبود بیماری و افزایش قد می گردد.

   همچنین ترشح بیش از حد این هورمون در سنین قبل از بلوغ سبب ایجاد غول پیکری( Gigantism) یعنی افزایش غیر طبیعی قد، و در سنین بعد از بلوغ بدلیل توقف رشد طولی استخوان ها در این دوره ، سبب بروز بیماری آکرومگالی (Acromegaly ) می شود که در آن استخوان های صورت و قسمت های انتهایی دستها و پاها بشدت پهن می شوند .فرد مبتلا به این بیماری در مقابل بیماری های عفونی بشدت آسیب پذیر بوده بطوریکه اکثر این بیماران در جوانی می میرند.

هورمون پرولاکتین

    نام های دیگر این هورمون لاکتوژن ، ماموتروپ یا لاکتوتروپ می با شد. نقش اصلی آن تولید و ترشح شیر در غدد شیر ساز پستانها است، ولی در سلول های کبد ، کلیه ، غدد تناسلی و برخی نواحی دیگر بدن نیز گیرنده های پرولاکتینی شناسایی شده اند. نقش آن در مردان شناخته شده نیست ولی میزان این هورمون در خون زنان بیشتر از مردان است. در دوره حاملگی مقدار هورمون در خون زنان بشدت افزایش می یابد و دو تا سه هفته پس از زایمان به حد طبیعی باز می گردد. مکیدن پستان باعث تحریک ترشح پرولاکتین و ادمه ترشح آن می گردد. به نظر می رسد پرولاکتین در بروز میل جنسی نیز نقش داشته باشد و به همین دلیل گاهی آن را هورمون عشق (Love hormon ) می نامند.

    ترشح هورمون تحت تاثیر دو فاکتور آزاد کننده و مهار کننده هیپوتالاموسی کنترل می شود که تاثیر فاکتور مهار کننده بیشتر از فاکتور آزادکننده است.مقدار ترشح هورمون در شبانه روز حالت نوسانی دارد و در طول شب بیشتر از روز است.همچنین مکیدن پستان ها ، تحریک نوک پستان توسط جنس مخالف ، مقاربت ، استرس ، هیپوگلیسمی ( کاهش قند خون ) و فعالیت شدید بدنی در زنان ترشح هورمون را افزایش می دهد. ترشح هورمون های استروژنی قبل از بلوغ و در دوران آبستنی و همچنین هورمون رشد و انسولین و بعضی از هورمون های غدد آدرنال در رشد پستان ها و افزایش غدد شیر ساز پستان  دخالت دارند.