هوا گازی است که اطراف کره زمین را اشغال کرده فشار ناشی از گاز در مواقعی که ارتفاع آن کم است، ناچیز است. در مورد جو زمین چون ارتفاع هوا زیاد است فشار ناشی از آن قابل ملاحظه است.
نیرویی است که هوا بر یک واحد از سطح زمین وارد می کند و مقدار آن در سطح دریای آزاد، برابر است با وزن ستونی از جیوه به ارتفاع 76 سانتیمتر. واحد اندازه گیری فشار هوا در آب و هواشناسی میلی بار یا هکتوپاسکال می باشد؛ هر میلی بار یا هکتوپاسکال برابر با 1000 دین بر سانتی متر مربع می باشد فشار ستون هوا در سطح دریای آزاد 1013 هکتوپاسکال بر سانتی متر مربع می باشد.
از آنجا که تراکم هوا با ارتفاع کاهش می یابد، با افزایش ارتفاع فشار هوا نیز کم می شود، اما تغییر فشار برحسب ارتفاع چندان منظم نیست؛ به طور کلی تا ارتفاع 1500 متری سطح زمین به ازای هر 100 متر افزایش ارتفاع، فشار هوا حدود 12 هکتوپاسکال کم می شود. پراکندگی افقی فشار اتمسفر را با استفاده از خطوط هم فشار به صورت سطح هم فشار نشان می دهند. خط هم فشار خطی است که تمام نقاط با فشار یکسان را به هم مربوط می کند. نقشه های هم فشار برای سطوح مختلف اتمسفر تهیه می شود.
اگر یک لوله آزمایش را پر از جیوه کنید و انگشت خود را روی آن گذاشته طوری که جیوه از آن بیرون نریزد و لوله را در یک ظرف جیوه به طور واژگون فرو ببریم و آنگاه انگشت خود را بردارید ملاحظه می کنید که جیوه درون لوله آزمایش باقی می ماند اما بالای آن خالی است.
علت ماندن جیوه درون لوله آزمایش فشار هوا روی جیوه درون ظرف است. در سطح دریای ازاد ارتفاع ستون جیوه 76 میلیمتر است. این فشار معادل یک اتمسفر است.
P = ℓgh= 13600 × 9/81×0/76=1/01× 105 pa = 1 atm
اما اغلب فشار را بر حسب ارتفاع ستون جیوه بیان می کنند.
تا ارتفاع 2000 متر از سطح زمین فشار هوا به تقریباً ازای هر m 10 یک میلی متر جیوه کاهش می یابد.
محاسبه فشار مایعها با در نظر گرفتن فشار هوا
قبلاً فشار مایعها را به دست آوریم (P = ℓgh) اکنون به ذکر این مطلب می پردازیم که هنگامی که یک نیروی خارجی اضافی مثل F و یا فشار هوا هم به مایع وارد شود، فشار در تمام نقاط مایع به اندازه F/A افزایش می یابد یعنی:
P = ℓgh + F/A
P = P0 + ℓgh اگر F/A را p0 در نظر بگیریم.
رابطه فشار کل در عمق h از سطح مایع
بر طبق اصل پاسکال فشار وارد بر مایع محصور بدون کاهش به تمام قسمتهای مایع و دیواره های ظرف منتقل می شود.
فشار در گازها
فشار گازی را در نظر بگیرید که مطابق شکل در درون ظرف محبوس شده است. طبق اصل پاسکال این فشار بدون کاهش به تمام قسمتهای گاز و دیواره های ظرف منتقل می شود. با توجه به اینکه فشار ناشی از وزن گاز ناچیز است، فشار گاز داخل ظرف از رابطه زیر به دست می آید.
p=F/A
فشار سنج
فشار سنج از یک لوله u شکل تشکیل شده که حاوی یک مایع (معمولاً جیوه) با چگالی ℓ است. فشار گار محفظه باعث می شود که جیوه در دو طرف لوله u شکل در یک سطح قرار نگیرد. از این اختلاف سطح می توان اختلاف فشار را به دست آورد. P0 فشار هوا و p فشار گاز داخل محفظه می باشد چون فشار مایع در A و B یکسان است. اختلاف فشار p0 و p برابر فشار حاصل از ارتفاع h از جیوه است.
P - p0 = ℓgh
ℓgh که برابر اختلاف فشار گاز درون محفظه و فشار هوا است. فشار پیمانه ای نامیده می شود.