چکیده :
با گسترش صنعت آبزی پروری و اهمیت تکنولوژی در دنیا ، بخصوص در ایران و توسعه روز افزون پرورش انواع میگو و ماهی در کشور و با توجه به اینکه آرتمیا یکی از فاکتور های مهم در امر پرورش و تغذیه میگو است ، از طرفی از نظر اقتصادی ارزش آرتمیا و قیمت آن در بازار های جهانی رو به افزایش است میتوان با بهره برداری اصولی و علمی از این موجود آبزی چه بصورت پرورش مصنوعی و یا استفاده از منابع طبیعی دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی ، علاوه بر تأمین احتیاجات داخلی ، با صادرات مقادیر مازاد این محصول بصورت قابل توجهی برای کشور ارز آوری کرد .
در این میان دریاچه ارومیه با حدود 5000 کیلو متر مربع مساحت ، علاوه بر غنی بودن از نظر املاح و مواد معدنی زیستگاه گونه ای از آرتیما بنام آرتمیا اورمیانا می باشد . آرتمیا اورمیانا یکی از هفت گونه ارتمیای شناخته شده در جهان است و در حالت طبیعی 52% پروتئین و 4% چربی دارد . که می توان میزان چربی آن را در پرورش مصنوعی و غذا دهی دستی به میزان 14 % افزایش داد .می توان از آن پس از انجام اعمال غنی سازی به عنوان حامل در انتقال انواع مواد غذایی ، ویتامین ها و انتی بیوتیک ها در تغذیه انواع آبزیان استفاده کرد .
در کشورهایی که بازار آرتمیای جهان در اختیار آنهاست به ازای هر 100 هکتار زمین برای پرورش آرتمیا در مزارع پرورش حداقل 50 نفر کار گر ساده ، 10 نفر کارگر آموزش دیده بکار برده شوند . با توجه به سود آوری کلان ، ارز آوری کمک به رشد و اقتصاد بدون اتکاء به نفت . حل معضل بیکاری اهمیت مطالعات انجام شده در این زمینه را گوشزد می نماید .
در این مقام ارزش غذایی آرتمیای دریاچه ارومیه با استناد به یافته های نگارنده و محققّین مرکز تحقیقات آرتمیا و جانوران آبزی دریاچه ارومیه ، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت .
مقدمه
آرتمیا یکی از انواع مهم و نسبتاً گسترده سخت پوستان است که از آبهای لب شور تا آبهای شور که میزان املاح آنها ممکن است تا چند برابر آب دریا باشد زندگی میکند . اسم علمی این سخت پوست به زبان لاتین با توجه به شکل ظاهری آن آرتمیا ( به معنی گوشواره آبی ) می باشد . قدیمی ترین نوشته ها در باره این آبزی به سال 1755 میلادی بر می گردد . که توسط Schlosser و Bass Beking تهیه شده بود . در این گزارش آمده است که برخی از قبایل آفریقایی از آن به عنوان غذا استفاده می کرده اند و حتی سرخپوستان و لیبیایی ها از آن به عنوان خوراک انسان استفاده کرده اند. این محققان آبزی مذکور را برای اولین بار در آبهای شور منطقه Lymington انگلستان شناسایی و نامگذاری علمی آن در سال 1758 توسط دانشمند سوئدی لینه به نام Artemia Salina انجام گرفت . آرتمیای دریاچه ارومیه برای اولین بار در سال 1899 توسط شخصی بنام Gunther شناسائی شد و در سال 1976 توسط : Clark و bowen تحت گونه جداگانه ای بنام Artemia Urmiana نام گذاری شد .
از آنجائیکه ارزش غذایی و کار برد آرتمیا در تغذیه آبزیان در سال 1933 ، به وسیله Alvin seale در امریکا و در سال 1939 توسط Rollebson در نروژ بیان شد . با روشن شدن ارزش غذایی و کار بردی آرتمیا در تغذیه ماهیان پرورشی ، برای اولین بار آکواریوم عمومی سانفرانسیسکو موفق به جمع آوری و خشک کردن تخم مقاوم آن که اصطلاحاً سیست نامیده می شود گردید. و از نیمه دوم قرن 19 به بعد مطالعات و تحقیقات وسیعی در رابطه با مورفولوژی ، اکولوژی ، هیستولوژی ، ژنتیک ، بیوشیمی ،توکسیکولوژی و بیولوژی مولکولی و بسیاری از موضوعات دیگر آغاز گردیده و سال به سال گسترش بیشتری یافته است ، در حال حاضر تحقیقات و پژوهش در مورد موضوعات مختلف آرتمیا توسط مرکز رفرنس جهانی آرتمیا در دانشگاه ژنت بلژیک ، مرکز آرتمیای یونان و مرکز رفرنس کالفرنیا و مرکز رفرنس آرتمیای دانشگاه ارومیه در حال انجام می باشد . مطالعات اولیه بر روی دریاچه ارومیه توسط دکتر احمدی و دکتر آذری تاکامی در سال 1366 آغاز گشت و هم اکنون دکتر آق و دکتر نوری ، و کارشناسان متخصص در مرکز رفرنس دریاچه ارومیه بررسی های تخصصی دراین خصوص را هدایت می کنند .
ارزش غذایی آرتمیا اورمیانا
آرتمیا اورمیانا یکی از هفت گونه شناخته شده آرتمیای دو جنسی در جهان است . ارزش غذایی آن در حد مطلوب است و دارای بیش از 52 در صد پروتئین و 4 درصد چربی است و ترکیب و میزان اسیدهای آمینه و اسید های چرب آن در حدی است که نیاز های آبزیان آبهای شیرین را به طور کامل بر آورده می سازد . از آن می توان مستقیماً یا پس از منجمدکردن و یا خشک کردن به عنوان یک خوراک پروتئینی مغذی برای پرورش انواع ماهیان ، میگو ها و خرچنگهای آب شیرین استفاده نمود و یا می توان پس ازغنی سازی برای پرورش ماهیان و میگو های آب شور بکار برد . تراکم آرتمیا در دریاچه ارومیه در وضع بسیار خوبی است و سالانه براحتی می توان صد ها هزار کیلو آرتمیا و تخم مقاوم آنرا بدون اینکه به اکوسیستم لطمه ای بخورد از دریاچه ارومیه صید نمود . تخم های مقاوم آرتمیا را می توان پس از صید خالص سازی ، خشک و بسته بندی کرد و جهت مصارف آتی و یا فروش آماده نمود . تخم آرتمیارا در هر زمان که لازم باشد در طی 24 ساعت می توان به لارو تبدیل نمود و به عنوان غذایی زنده در اختیار لارو ماهی و میگو قرار داد .