تحقیق مقاله تفسیر توپوگرافیکی و زمین شناسی منطقه تیر چائی میانه

مقدمه:

امروزه دربعضی از رشته ها نقشه به عنوان یک ابزاراصلی تلقی شده چرا که حقایق در ان انعکاس پیدا می کنند.

امروزه با توجه به رشد سریع جمعیت و همچنین جهت رفاه حال ساکنین کره زمین نیاز مبرمی به مسکن ، غذا، آب و... احساس می شود.

برای فراهم کردن نیازهای مردم ما در مرحله اول باید محیط خود را بشناسیم چون امکان گردش و تحقیق قدم به قدم وجود ندارد لذا با استفاده ازتفسیر نقشه های توپوگرافی به مقیاس وبعنوان نقشه های مبناء یا مادر برای تحقیقات جغرافیایی از جمله شناخت ژئومورفولوژی منطقه یا لیتولوژی منطقه یاشبکه های ذهکشی منطقه و همچنین در طرحهای برنامه ریزی ناحیه ای ومنطقه ای وبطور کلی برای آمایش سرزمین مورد استفاده قرار داد و به اهداف مورد نظرخود دست یافت.

مشخصات شهرستان میانه:

شهرستان میانه در47درجه و 11دقیقه تا 48درجه و18دقیقه طول شرقی و37درجه تا 37درجه و55دقیقه عرض شمالی در دامنه بزقوش و قافلانکوه در 165کیلومتری تبریزو در مسیر خط ترانزیتی خط تبریز تهران واقع شده است . این شهرستان از شمال به کوه های بز قوش وبه شهرستان سراب واستان اردبیل واز جنوب به استان زنجان واز شرق به شهرستان خلخال واز غرب به شهرستان هشترود محدود می باشد.مساحت شهرستان مبانه در حدود  5590 کیلومتر مربع ودارای 4 بخش و466 آبادی و8 مرکز خدمات کشاورزی به شرح زیر میباشد: اوج تپه_ ترکمنچای_ تیر چائی_ حومه میانه_ کاغذ کنان_ ترک_ کله بز_ گرمرود بوده وارتفاع ان در پست ترین نقطه حدود 1000 مترودر مرتفع ترین نقطه3300 متر وارتفاع خود شهر میانه از سطح دریا 1111 متر می باشد.

موقعیت منطقه تیر چائی:

منطقه تیر چائی در شمال میانه در 37درجه و47دقیقه و37درجه و30دقیقه عرض جغرافیایی و47درجه و45دقیقه و47درجه و35دقیقه طول جغرافیایی واقع شده ومساحت حوزه مورد مطالعه به طول km 5/14 وعرض km 75/25 می باشد که در کل مساحت منطقه مورد مطالعه km 38/402 می باشد.

این منطقه از شمال به ارتفاعات بزقوش از جنوب به شهر چایی که در جهت شمال غرب به جنوب شرق جریان دارد ختم می شود (منتهی می شود) شیب عمومی منطقه در جهت شمالی جنوبی وتا حدودی در جهت شمالغرب جنوب شرقی می باشد.

تحلیل توپوگرافی منطقه:

منطقه مورد نظر یعنی تیر چایی به صورت یک منطقه کوهستانی بوده وپایین ترین نقطه ان در درٍه ای با جهت شمالی جنوبی وبه ارتفاع 1200 متر می باشد ودر 47 درجه و39 دقیقه طول جغرافیایی واقع شده است وبلند ترین نقطه ان مربوط به ارتفاعات بزقوش به ارتفاع 3176 متر که 47 درجه و 35 دقیقه طول جغرافیایی واقع شده است. شیب توپوگرافیکی منطقه، شمالی جنوبی بوده،یعنی از شمال به جنوب بوده در قسمت بالای نقشه یعنی طول جغرافیایی قله 3176 متر قرار گرفته که سمت غرب ان تقریبا مسطح می باشد ولی دامنه های شرقی وجنوبی ان دارای شیب بسیار زیاد می باشد شیب دامنه غربی ان که در اصل به صورت متقارن ودامنه های شرقی وجنوبی ان به صورت نامتقارن می باشدکه چندین شاخه یا آبراهه از آن به طرف گذرگاهی که در سمت شرق ان قرار دارد جاری می شود. درسمت شرق قله 3176 متری یک دره یا گلوگاهی که به صورت عمیق وتنگ می باشد قرار دارد که از شمال به طرف جنوبغرب به طول کشیده شده است که در داخل این دره عمیق و تنگ یکی از شاخه های اصلی رودخانه تیر چائی جاری می باشد که این شاخه باتوجه به این که ارتفاعات بزقوش برف گیر بوده تا اواخر مرداد ماه در آنجا برف باقی می ماند لذا از شاخه های اصلی بوده به طوری که در تمام فصول سال دارای آب می باشد همچنین آبراهه های اصلی وفرعی متعددی از دره های کوچک اطراف به طرف این دره اصلی یا گلوگاه جاری شده و سرانجام به شاخه اصلی یا آبراهه اصلی که در کف یا بستر دره جاری است می پیوندد در سمت شرق گلوگاه یا دره مورد نظرقله ای با ارتفاع 3039 متر وجود دارد که شیب دامنه های شرقی؛جنوبی وغربی آن تقریبا با هم مساوی بوده وبه صورت متقارن می باشند و همچنین در قسمت جنوبی قله3039 متری قله دیگری قرار دارد که ارتفاع ان 2932 متر می باشد که مابین این دو قله یک شیار وجود دارد گه در اصل بصورت یک دره بوده که وسعت آن یا والول یا همان دره کوچک وکم عمق می باشدکه جهت آن شرقی غربی است که یک آبراهه دایمی درآن جریان دارد وبه آبراهه ای که در سمت غرب این دره در داخل گلوگاه بود می پیوندد.

مسیر این آبراهه پیچ وخم دارد یا ماندری است با توجه به ایزوهسیپهای سمت چپ یاغرب قله 2932 شیب بسیارتند می باشد که انتهای آن به دره عمیق وتنگ منتهی می شود با توجه به منحنی های میزان اصلی قسمت پایین قله 3932 متری تا ارتفاع2700و2600و2500منطقه دارای شیب تندی بوده که جهت این شیب شرقی غربی بوده وهمچنین مابین این دو نقطه یعنی2700و2500متری دودره متقارن وجودداردکه دارای آبراههای فصلی یا غیردایمی می باشد که جهت آن نیز شرقی غربی می باشد در ارتفاع 3540 متری یک دره کوچکی به شکل U آغاز شده است و درست در ارتفاع2400 متری تبدیل به یک دره M شکل می گردد که عامل ان را می توان ازعوامل درونی زمین یا کاتاستروفیسم ذکر کرد این دره هم دارای یک آبراهه ازنوع غیردایمی می باشد. بطورکلی درشرق قله های 3039و3900و3932 متری وهمچنین بطرف پایین تا ارتفاع2400 متری با توجه به منحنی های میزان که تاحدودی ازهمدیگربازبوده وفشرده نمی باشد زمینهای تقریبا مسطح می باشند که درارتفاعات 2946و2930همراه با چندین تپه مشاهده می شود که احتمالاجنس این زمین ها ازنوع مقاوم بوده که عوامل فرسایشی ازجمله آب و باد نتوانسته درطی میلیونها سال آنها را فرسایش دهد.

آبراههای دایمی ازقله های مذکورمنشعب شده که چون شیب توپوگرافیکی شمالی جنوبی است لذا آبراهای مذکور به طرف جنوب جریان داشته و پس ازعبوراز دره های M شکل درواقع یکی ازشاخه های اصلی رودخانه کلامرز را تشکیل می دهد این آبراهه ها پس ازعبوراز دره هایی سرانجام به گلوگاهی که در مابین ارتفاع 2400 متری و2300 متری وجود دارد رسیده وازانجا با عبوراز یک درهM  شکل وارد یک درهv  شکل بسیار طولانی می شود ومی توان گفت که این دره ازتا عرض جغرافیای به صورت نصف النهاری گسترده شده است بطوری که روستای نقاب درشرق این دره درارتفاع 1800متری واقع شده است. درقسمت شمال دره مذکور چندین قله با ارتفاعات 2607و2562و2517و2494 قرارگرفته که مابین ارتفاع 2517 تا2500 یک دره تقریبا   uشکل قرارگرفته که آبراهه ای ازارتفاع 2607 متری منشعب شده وپس ازعبوراززمین های مسطح سرانجام درارتفاع2500 متری وارد دره  کوچک مذکورشده و ضمن عبوراز دره  M شکل وارد یک دره بسیارطولانی شده که آبراهه موجود درآن یکی ازشاخه های اصلی کلامرزچای است باید توجه کنیم که باتوجه به منحنی های میزان قسمت شمال قله های 2607و2562 شیب تندی داشته که میتوان احتمال دادکه جنس دامنه هایآن ازموادی که مقاومت کمتری دارد ایجاد شده ودراثر فرسایش به این شکل درآمده اند. دامنه های جنوبی و شرقی دره های مذکور به صورت زمین های تقریبا مسطح بوده به طوری که درارتفاع2300 متری تا 2100 متری با توجه به ایزوهیسپها دارای شیب تند میباشد وهمچنین ازارتفاع 2494 متری چندین آبراهه اصلی که جهت آنها به طرف شرق می باشد جاری شده و در ارتفاع 2200 متری به یکی از شاخه های رودخانه کلامرز می پیوندد. همچنین این قسمت از حدود طول شمالی قرار دارد و این قسمت، مناسب برای دامداری به علت مراتع می باشد.

قسمت دیگر نقشه در37درجه و40دقیقه طول جغرافیایی و37درجه و35 دقیقه عرض جغرافیایی منطقه قرار دارد که اکثرا زمین های آن به صورت مسطح بوده و قابل کشاورزی می باشد خاکهای این منطقه از نوع رس و مارن می باشد و علت آن پر تعداد بودن آبراهه ها در قسمت شمال شرق و همچنین درمرکزوغرب منطقه می باشد کشت به صورت دیمی می باشد ؛ مگردرحاشیه رودخانه ها. اکثرزمینهای این منطقه را باغات تشکیل می دهد به علت برخورداربودن ازآب وهوای مناسب و برخوردار بودن ازدو رودخانه (کلامرز وتیرچایی) زمینه برای تجمع انسانی مساعد می باشدکه روستاهای چندی ازجمله قشلاق گل یورد واشلیق وکسلان وتجرق و... به وجودآمده است. این منطقه مسطح بوده وفقط درارتفاع1800و1700 متری شیب دیده می شود که آن هم به صورت یک دره بوده وبه احتمال قوی این دره هم در اثرفرسایش نرمال یا آب جاری پدید آمده است ضلع جنوبی منطقه هم به علت شیب زیاد وآذرین بودن منطقه نفوذ ناپذیر بوده و آبراهه هایی دیده می شود و فقط برای مرتعداری مناسب می باشد. قسمت دیگری در37 درجه و35 دقیقه تا 37 درجه و30 دقیقه عرض جغرافیایی و47 درجه و35 دقیقه تا47 درجه و35 دقیقه طول جغرافیایی قرار دارد. منطقه، یک منطقه تقریبا کوهستانی وازیک قسمت مسطح تشکیل شده مثل روستای خواجه ده که برای کشاورزی مناسب می باشد. چندین راه درجه دوویک راه آسفالته درجهت شمالی جنوبی مشاهده می شود. در قسمتهای مرکزی منحنیهای میزان به هم فشرده بوده که نشان دهنده شیب زیاد است.چندین تپه شاهد در منطقه دیده می شود وقله ای به ارتفاع 1352 مترویک دره تقریبا u  شکل درقسمت جنوب که رودخانه بولانلیق چای ازکنارآن می گذرد مشاهده می گردد. قسمت دیگراز47درجه و45دقیقه تا47درجه و40دقیقه طول جغرافیایی و37درجه و40دقیقه تا37درجه و45دقیقه عرض جغرافیایی قرار دارد. منطقه مورد نظردارای قله های بسیاری است که قسمت غرب آن دارای شیب زیادی می باشد و تنها قسمت شمال شرقی همواراست درقسمت جنوبی قله در ارتفاع 2600 متری یک دره M شکل است بطوری که مابین ارتفاعات 2779و2600و2439 تا 2100 متری درشرق و ارتفاعات 2620و 2582و2152 تا 2100یک دره یا دراصل یک گلوگاه که عمیق و تنگ می باشد درجهت شمالی جنوبی کشیده شده که یک آبراهی اصلی درآن جریان دارد که دامنه های آن تنگ بوده و شیب بسیار زیادی دارد که کف بسترخود را عمیقا بریده است.

وجود چندین راه درجه دویا مالرو وقله2607متری درشرق نقشه که قسمت قله آن به صورت مسطح بوده ولی دامنه های آن دارای شیب می باشد. درشمال این قله یک دره M شکل ودره U شکل درغرب دره های V شکل درسمت شرق نمایانگر است این قسمت نیز به علت شیب زیاد منطقه،برای زراعت مناسب نبوده وبه درد مرتع                    می خورد.

در قسمت بالای روستای سرخه حصار یک گلوگاه مشاهده می شود و همچنین وجود قله 2256 متری که سمت شرق آن به علت فرسایش آبی دارای شیب تندی و قسمت جنوبی و غربی آن با وجود یک دره کوچکU شکل ولی روی هم رفته مسطح                  می باشد بطوریکه باغهای میوه روستای نقش دراین قسمت قرار دارد. وجود چندین تپه شاهد یابوت در منطقه نشان دهنده جنس مقاوم بوده ویا این تپه شاهدها در محل مناسبی استقرار یافته اند که عامل فرسایشی نتوانسته اند آنها را فرسایش دهد. مابین قله های 2070 متری شرق و2098 متری درغرب دودره U شکل قرارگرفته و در میان این دو دره یک منطقه مسطح وجود دارد ؛ بنام انترفلو که جهتش شمالی و جنوبی است.