نزدیک به نیمی از افراد که با شکایت یبوست به پزشک مراجعه میکنند طبق تعریف یبوست ندارند اغلب این افراد از میزان و یا نحوه دفع مدفوع شکایت دارند. تعداد دفعات اجابت مزاج در افراد مختلف جامعه متفاوت است و از 3 بار در روز تا 3 بار در هفته محدوده طبیعی تلقی می‌شود. به همین دلیل بوجود آمدن تغییر در تعداد دفعات اجابت مزاج در هر فرد نسبت به وضعیت معمولی او (کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج) باید یبوست تلقی شود ولی اگر کسی همیشه یکبار در هر مدفوع نیز بستگی کامل به نوع رژیم غذایی فرد دارد و کاهش قابل وجه مواد فیبری در غذا می‌تواند منجر به مدفوع کم حجم و خشک شود که با تغییر رژیم اصلاح می‌شود.
علائم
علائم زیر ممکن است همراه با یبوست وجود داشته باشد:
•احساس پری در مقعد
•احساس نفخ وگاز
•احساس نیاز به دفع فوری مدفوع اما عدم توانایی در دفع کامل
•درد شکم و گرفتگی عضلات شکم
•تهوع
علل یبوست
یکی از علل مهم یبوست مصرف غذایی کم فیبر و کم آب است. در مسافرت که معمولاً که رژیم غذایی شما عوض می‌شود، می‌تواند یبوست ایجاد گردد. خانمهای حامله اغلب یبوست پیدا میکنند. علل دیگر یبوست عبارتند از کم تحرکی، استفاده نادرست از مسهلها، مصرف داروهای خاص (از قبیل داروهای ضد درد، مدرها، و آنتی هیستامینها) یا عدم اختصاص وقت کافی برای عمل دفع مدفوع می‌باشد. بیماریهایی از قبیل مرض قند و کم کاری تیروئید نیز ممکن است باعث یبوست شوند.
بررسیهای لازم
بیشتر اوقات علت یبوست یک مسئله جدی نیست اما در موارد نادر، یبوست مزمن ممکن است علامت انسداد یا ناهجاری در روده بزرگ باشد. پزشک شما می‌تواند برای بررسی علت یبوست شما را تحت آزمایش قرار دهد تا علت زمینهای را پیدا کند.
سابقه پزشکی شما
پزشک شما ممکن است مطالبی از این قبیل بپرسد:
•اخیراً چه داروهایی مصرف نموده اید؟ (مسکن، ضد افسردگی)
•چه مدت است که این علائم را دارید؟
•چه نوع غذاهایی میل می‌کنید؟
•فعالیت معمول شما چقد است؟
•آیا مشکلات پزشکی دیگری دارید؟
•آیا شما معمولاً از مسهل یا تنقیه استفاده می‌کنید؟
•آیا همزمان با دفع مدفوع درد و یا خونریزی دارید؟
آزمایشها
برای کنار گذاشتن علل جدی یبوست معایناتی انجام می‌شود. معمولاً نمونه مدفوع و خون جهت آزمایش گرفته می‌شود. انجام سیگموئیدسکوپی ممکن است لازم باشد. طی این آزمون، پزشک درون روده بزرگتان را به وسیله یک دستگاه بخصوص مشاهده می‌کنید. ممکن است یک عکسبرداری ویژه با اشعه ایکس که تنقیه با باریم نامیده می‌شود، نیز انجام شود. برای این آزمون روده بزرگ توسط محلول باریمدار پر می‌شود، سپس عکسهایی با اشعه ایکس از کل روده بزرگتان گرفته می‌شود.
درمان یبوست
بعد از بررسی شما یک طرح درمانی مناسب توسط پزشکتان توصیه می‌شود. این درمان می‌تواند خوردن فیبر بیشتر، انجام ورزش بیشتر و پرهیز از مصرف زیاد از حد مسهلها و یا قطع داروهای غیرضروری باشد.
فیبر بیشتری بخورید
یکی از بهترین راههای درمان شما مصرف غذاهای با فیبر زیاد است. بهترین منبع فیبر، غلات (جو، گندم) و سپس حبوبات است. سبزیجات نیز دارای فیبر قابل توجهی هستند. مواد فیبردار حجم مدفوع را زیاد و دفع آن را از روده بزرگ تسریع مینماید. نوشیدن مایعات کافی هم توصیه می‌شود.
مرتب ورزش کنید
ورزش منظم به بهبود کار روده بزرگ و رفع یبوست کمک میکند درباره شروع برنامه ورزشی از پزشکتان سوال کنید.
از مصرف مزمن و طولانی مدت مسهل پرهیز کنید
مسهل ها روده بزرگ را تحریک میکنند تا سریعترکار کند. مصرف مداوم مسهلها می‌تواند سبب کش آمدن وضعیت شدن روده بزرگ گردند. و نهایتاً ممکن است روده بزرگ بدون آنها اصلاً کار نکند. پزشکتان می‌تواند به شما در قطع وابستگی به مسهلها کمک نماید. در هر صورت، هرگز قبل از مشورت با پزشک آنها را مصرف نکنید.
مواد پر فیبر
مصرف مواد غذایی زیر حاوی فیبر هستند و در پیشگیری درمان یبوست میتوانند مؤثر باشند.
•غلات پرفیبر
•حبوبات (نخود، لوبیا، عدس، لپه، باقلا)، سبوس و سبوس گندم و جو
•سبزیجات (مانند گل کلم، هویج و نخودسبز)
•میوههای تازه بخصوص سیب، گلابی و میوههای خشک مانند کشمش و برگه زردآلو
•گردو، فندق، بادام و غلات (بخصوص حبوباتی از قبیل عدس و لوبیا قرمز)
•استفاده روزانه از سالاد و کاهو همراه با یک قاشق غذاخوری سبوس گندم بعلاوه روغن زیتون و آب لیمو کمک کننده است.
•توصیه می‌شود مصرف برنج را محدود نمایید و بجای آن نان جو و یا سنکگ استفاده نمایید.
بررسی و معالجه یبوست شدید و مقاوم
اکثر قریب به اتفاق افرادی که یبوست دارند، با درمانهای معمولی خوب میشوند. وقتی یبوست شدید باشد و بیمار با درمانهای معمول بهبودی پیدا نکند لازم است بررسی دقیقتری از جمله اندازهگیری مدت زمان عبور مواد از روده بزرگ را با عکسبرداری مخصوص انجام گردد. در این بررسی معمولاً بیمار تعداد 60 عدد از قرصهای کوچکی را میخورد و پس از چند روز با عکسبرداری ساده شکم طول مدت عبور مواد از روده بزرگ تعیین میگردد. براساس نتیجه این کار در مورد درمان طبی و یا جراحی روده بزرگ تصمیمگیری می‌شود.
اسهال بیماری خطرناکی است و یکی از عوامل مهم مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال می‌باشد. مهمترین علت مرگ ومیر ناشی از اسهال از دست دادن آب و املاح بدن است . اسهال همچنین یکی از عوامل مهم تاخیر رشد جسمی در کودکان ، سوء تغذیه و مستعد شدن در برابر سایر بیماریها است .
به دفع سه بار یا بیشتر مدفوع ابکی و یا شل در شبانه روز ،اسهال می‌گویند . شیر خواری که فقط از شیر مادر تغذیه می‌شود، مدفوع نرمتر از حد عادی دارد و ممکن است روزانه ، چندین بار مدفوع نرم و نیمه آبکی دفع نماید که طبیعی است . در این شیر خواران ،اسهال به افزایش تعداد دفعات دفع و آبکی بودن مدفوe ،بطوری که با دیگر مواقع فرق داشته باشد ، گفته می‌شود .
پیشگیری
۱ - تغذیه با شیر مادر مواد موجود در شیر مادر به مقاومت بدن در مقابل اسهال و سایر بیماریها کمک میکند.کودکی که در شش ماه اول زندگی ، فقط با شیر مادر تغذیه می‌شود ،کمتر به اسهال مبتلا می‌شود ودر صورت ابتلا شدت بیماری کمتر است . استفاده از شیشه ،سر پستانک و یا پستانک به دلیل احتمال آلودگی ، می‌تواند موجب بروز اسهال گردد . بنابراین اگر برای تغذیه کودک از شیر خشک یا شیر گاو استفاده می‌کنید، بهتر است بجای شیشه و سر پستانک ،از فنجان یا قاشق استفاده شود. در شش ماهه دوم زندگی کودک و پس از شروع غذای کمکی ،خطرابتلا به اسهال شدید ومرگ بر اثر اسهال را کاهش می‌دهد .
۲ - رعایت بهداشت در هنگام تهیه و خوراندن غذای کودک قبل از تهیه غذاو قبل از غذا دادن به کودک ،دستهای خود را با آب و صابون بشویید. غذای کودک را خوب بپزید و حتی الامکان غذای کودک را تازه تهیه کنید. غذای اضافی را در یخچال نگه داریدو قبل از مصرف ، آن را کاملا گرم نمایید . برای تهیه غذا یا خوراندن آن ،از ظروف تمیز و بهداشتی استفاده کنید .