تحقیق مقاله دارو های ضد اسهال و یبوست

روزی چند بار دست‌شویی می‌روید؟ برای خیلی‌هایمان این مساله به ظاهر کم‌اهمیت آن‌قدر در جریان زندگی‌مان گم شده است که برای یافتن پاسخ نیاز به لحظه‌ای توقف داریم اما اگر این ترتیب تقریبا منظم تنها برای چند روز به هم بخورد، تازه متوجه نعمتی خواهیم شد که چندان هم کمتر از نفس کشیدن نیست! ...

اسهال حاد در هر روز چیزی حدود 2 تا 7 درصد افراد جامعه را از چرخه کار و فعالیت خارج می‌کند؛ آماری که هرگز نمی‌توان به آسانی از کنارش گذشت. یبوست اما به مراتب کمتر از اسهال اتفاق می‌افتد؛ چیزی حدود 1 درصد. هر چند دست و پنجه نرم کردن با آن هم به سادگی اسهال نیست. علاوه بر این، دکتر اسحاق حسینی زنگ خطر دیگری را هم در مورد یبوست به صدا درمی‌آورد: «در کلان‌شهرهایی چون تهران به علت زندگی بی‌تحرک و مصرف بالای فست‌فودها یبوست در حال افزایش است.»

سلامت : آقای دکتر! مایعات و مواد غذایی در روده‌ها، چه راهی را پشت‌سر می‌گذارند؟

دستگاه گوارش در طول شبانه‌روز باید مواد اضافه موجود در غذا را دفع کند. لازمه چنین کاری هم این است که دستگاه گوارش سالم باشد و بتواند وظیفه هضم و جذب را به خوبی انجام دهد. در طول شبانه‌روز ما حدودا 5/1 لیتر مایع مصرف می‌کنیم و حدود 6 لیتر هم خود دستگاه گوارش به داخل روده‌های ما ترشح می‌کند. این ترشحات شامل بزاق، اسید معده و سایر ترشحات است. از کل این مایع تنها 5/1 لیتر به روده بزرگ می‌رسد و روده بزرگ هم 90 درصد آن را جذب می‌کند بنابراین ما حدودا 200 سی‌سی در شبانه روز دفع داریم.

سلامت : پس حجم اعظم مایعی که وارد دستگاه گوارش می‌شود از ترشحات خود آن است؟

بله! و نکته‌ای که حتما باید به مخاطبان شما تذکر دهم این است که لازم نیست حتما چیزی بخوریم یا بنوشیم تا اجابت مزاج داشته باشیم. سلول‌های روده باریک که وظیفه جذب را برعهده دارند هر 3 تا 5 روز کنده می‌شوند و می‌ریزند. علاوه بر این در روده بزرگ هم تعداد زیادی باکتری زندگی می‌کند بنابراین مدفوع شامل لاشه باکتری‌ها، سلول‌های کنده شده جدار روده و مواد دفعی غذاست. پس حتی اگر چیزی هم نخوریم باز هم دفع خواهیم داشت.

سلامت : به طور معمول چند نوبت دفع در شبانه‌روز باید داشته باشیم؟

معمولا یک یا دو بار در روز تا دو روز یک بار ما اجابت مزاج خواهیم داشت. توجه کنید گفتم روز نه شبانه‌روز، یعنی ما نباید در شب‌ها دفع داشته باشیم. یعنی اگر کسی شب برای دفع مدفوع یا ادرار از خواب بیدار شود حتما باید به دنبال علت آن بگردیم. از طرفی دفع مدفوع اغلب صبح‌ها صورت می‌گیرد.

سلامت : خب، حالت‌های طبیعی را بیان کردید. چه حالت‌های غیرطبیعی یا اصطلاحا تغییرات اجابت مزاج داریم؟

معمولا دو حالت شایع در تغییرات اجابت مزاج تعریف می‌کنیم: اسهال و یبوست. اسهال زمانی روی می‌دهد که حجم مدفوع زیاد و قوام آن نرم و آبکی شود و تعداد دفعات از 3 نوبت در شبانه‌روز تجاوز کند. هر کدام از این 3 شرط نباشد، نمی‌توان از اصطلاح اسهال استفاده کرد. مثلا بچه‌ای که فردا امتحان دارد به دلیل استرس تعداد نوبت‌های اجابت مزاجش بیشتر می‌شود اما حجم کلی مدفوع تغییری نمی‌کند. از طرف دیگر اگر مقدار زیادی مواد غذایی مصرف ‌کنیم حجم مدفوع بالا می‌رود اما قوام آن تغییری نمی‌کند. پس هیچ‌کدام از این موارد اسهال نیست. هر چند بسیاری از این حالت‌ها تحت عنوان اسهال کاذب نیاز به بررسی پیدا می‌کنند.

سلامت : در یک نگاه کلی علل شایع اسهال کدام‌اند؟

خب! در ابتدا باید گفت که 90 درصد اسهال‌های حاد به علت عوامل عفونی رخ می‌دهند. نکته مهم آن است که در اسهال‌های عفونی اصلا نیازی به درمان آنتی‌بیوتیکی نیست. درمان فقط جایگزین کردن آب و الکترولیت‌هاست. بهترین روش جایگزین کردن مایعات هم روش خوراکی است. ترکیبات ORS بسیار بهتر از سرم‌های رایج هستند و حتی جذب بهتری هم دارند. استفاده بی‌حساب و کتاب از آنتی‌بیوتیک‌ها خودش می‌تواند موجب بروز نوعی از اسهال شود که به جای کمک به درمان تنها دوره اسهال فرد را طولانی‌تر می‌کند. بخش از علل اسهال هم مربوط به نقص عملکرد دستگاه گوارش است. البته همیشه خود روده علت اسهال نیست. مثلا کمبود آنزیم‌های پانکراس باعث اسهالی می‌شود که بیشترین حجم مدفوع را هم در میان سایر علل داراست یا مثلا ممکن است جدار روده سالم باشد اما فرد کمبود آنزیم لاکتاز داشته باشد؛ مشکلی که حدود 25 درصد جامعه ما به آن گرفتارند. برحسب میزان کمبود لاکتاز افراد به محض مصرف شیر دچار اسهال می‌شوند و قار و قور شکمی پیدا می‌کنند. علاوه بر این به علت آنکه اسهال آنها اسیدی است، اطراف مقعد این افراد هم زخم خواهد شد. باید یادآوری کنم که مصرف دوغ و ماست در این افراد بلامانع است. در کل اگر اسهال فرد بیشتر از 4 هفته طول بکشد، طیف گسترده‌ای از عوامل مطرح هستند که حتما نیاز به بررسی دارد.

سلامت : و اما یبوست! یبوست را باید چگونه شناخت؟

طبق تعریف طبی، اگر دفعات مدفوع کمتر از 3 بار در هفته باشد یبوست داریم. البته در حالت‌های تغییر اجابت مزاج مواردی را هم داریم که به طور کلی به آنها دشواری دفع اطلاق می‌شود.شکایت بیماران در این موارد شامل فشار آوردن بیش‌از اندازه، سفتی مدفوع، احساس پری در قسمت تحتانی شکم و احساس عدم تخلیه کامل است. در مورد یبوست دو نکته یا دو باور اشتباه را حتما باید درنظر داشت: اول آنکه خیلی از افراد فکر می‌کنند اگر چیزی نخورند، یبوست آنها بهتر می‌شود. در صورتی که درست عکس این قضیه صحیح است. دوم آنکه برخلاف اسهال، به هیچ عنوان نمی‌توان بدون بررسی‌های اولیه به درمان علامتی یبوست با ملین‌ها پرداخت.

سلامت : پس چه موقع مجاز به استفاده از ملین‌ها هستیم؟

ببینید! یبوست علل بسیار متنوعی دارد. در اکثریت موارد بعد از اخذ شرح حال دقیق توسط پزشک و رد علل خطرناک زمینه‌ای، یبوست را می‌توان با ورزش، اصلاح و افزایش فیبرهای رژیم‌ غذایی و نوشیدن آب درمان کرد.

سلامت : آب خودش بهترین ملین است!

بله، اما در بررسی‌های اولیه باید حتما به داروهای مصرفی بیمار توجه ‌کنیم. بسیاری از داروها از داروهای ضدافسردگی گرفته یا داروهای قلبی می‌توانند یبوست بدهند.

سلامت : خب اگر نتوانیم داروی بیمار را قطع کنیم یا آن را تغییر دهیم، چه باید بکنیم؟

اگر علت یبوست بیمار دارو بوده و بیمار مجبور به استفاده از آن باشد، سعی می‌کنیم با تغییر رژیم غذایی و اضافه کردن فیبر یا روغن زیتون مشکل بیمار را حل کنیم. در مرحله بعدی هم از ملین‌ها استفاده می‌کنیم. ملین‌ها 4 دسته هستند. دسته اول مثل پسلیوم که ما توصیه می‌کنیم به جای آن بیماران میوه‌هایی چون آلو، انگور، انجیر یا گلابی استفاده کنند. دسته دوم محرک‌های گوارشی مثل روغن کرچک هستند که در درازمدت خودشان می‌توانند تنظیم الکترولیت‌های روده را به هم بریزند. دسته بعدی لاکتولوز و شیر منیزیم و دسته آخر روغن بادام و روغن زیتون است. نکته مهم در مورد ملین‌ها این است که استفاده درازمدت یا هم‌زمان ملین‌ها اساسا ممنوع است.

سلامت : و به عنوان آخرین سوال، اگر با این اقدامات تغییر اجابت مزاج بیمار برطرف نشد، چه باید کرد؟

در این صورت مجبور به انجام اقدامات تشخیصی بیشتری هستیم که معمولا گران‌قیمت و نیازمند بررسی طولانی هستند اما در 90 درصد موارد اصلا کار به چنین جاهایی نمی‌کشد. مضافا بر اینکه در مورد یبوست به خصوص در جوانان باید سوءمصرف مواد مخدر (تریاک) را حتما در نظر داشت. یکی از علل نسبتا شایع یبوست در جوانان تریاک است و امروزه ثابت شده که حتی مصرف کشیدنی آن هم می‌تواند یبوست ایجاد کند.

کی برویم دکتر؟

1) اگر اسهال شما همراه احساس تشنگی، خشکی زبان و چروکیدگی پوست شماست.

2) اگر با گذشت 48 ساعت هیچ‌گونه بهبودی در حال شما رخ نداده است.

3) اگر اطرافیان شما هم به اسهالی مشابه با شما دچار شده‌اند.

4) اگر درجه حرارت بدن شما به 5/38 درجه یا بالاتر رسیده یا مدفوع شما به شدت خونی شده است.

5) اگر کودک شما دچار اسهال شده است. فراموش نکنید که اسهال ویروسی به ظاهر ساده هنوز هم شایع‌ترین علت مرگ و میر کودکان شهری و روستایی است. خردسالان به سرعت حجم آب بدن خود را از دست می‌دهند.

6) اگر شما بالای 50 سال سن دارید و اسهال شما همراه با دردهای شدید شکمی است. به خصوص اگر به تازگی از سی‌سی‌یو یا آی‌سی‌یو مرخص شده‌اید.

7) اگر در حال مصرف کورتون یا سایر داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی هستید و دچار اسهال شده‌اید.

8) اگر به تازگی دچار یبوست شده‌اید و سن شما بالای 40 سال است.

9) اگر یبوست شما با کاهش وزن یا خون‌ریزی از مقعد همراه شده است.

10) اگر با وجود مصرف ملین‌ها یبوست شما مجددا عود کرده است.

برخی داروهای ضد اسهال و یبوست