شهروند
شهروند کیست؟ حقوق شهروندی چیست؟
نیم نگاهی بر تاریخ اجتماعی ایران کافی است تا دریابیم که همواره در این خاک حکومتهایی وجود داشته اند که تنها چهره عوض کرده ولی در جان با یکدیگر یکسان بوده‌اند.
به گزارش سما ، از حکومتهای شاهنشاهی پیش از اسلام گرفته تا حکومتهای اسلامی خلفا و سپس سلسله‌هایی که خوش‌نام‌ترین آنها صفویان بوده‌اند ، مردم را رعایا نامیده و باز هم تنها به همین دلیل که آنها را فاقد ادراک و شعور تصور می کردند ، هیچگونه حقی برای آنها قائل نشده و تنها در مواقع دریافت مالیات و یا بروز جنگ و خدمت سربازی اجباری به حساب می‌آورند و در غیر این موارد این مردم زجر کشیده نه فقط از هیچ حقوقی برخوردار نبودند بلکه دیده هم نمی‌شدند. حکومتهای خودکامه تنها منافع و حقوق خویش را می نگریستند و لازمه رسیدن به این منافع نفی هرگونه حق برای ملت بود. منافع حکام تکالیفی را بر دوش ملت تحمیل می‌کرد و بدین ترتیب ظلمی دو چندان بر دوش ملت تحمیل می‌کرد و بدین ترتیب ظلمی دو چندان بر گرده مردم این بوم وارد می‌آورد افرادی بدون هیچگونه حقوق و با وظایفی کمرشکن، گاه حکومت جور چنان بود که پا را از تعرض به اموال رعایا فراتر نهاده و به جان و ناموس آنان دست درازی می‌کرد، اگر کشاورزی توانایی پرداخت مالیات سرانه را نداشت معادل آن مالیات را از اسارت و یا فروش فرزندان وی تامین می‌کردند. تاریخ این مرز پوشیده از برگه‌هایی چنین سیاه است.
شهروند کیست؟
در اینجا لازم است تعریفی از واژه « شهروند» ارائه گردد. آیا تنها ساکن بودن به مدت مشخص در یک شهر موجب می‌شود که فرد شهروند نامیده می‌شود؟
شهروندی مقوله‌ای است که با مفهوم فرهنگ هر جامعه گره خورده و از آنجا که فرهنگ هر مرز و بوم ناشی از سه قلمرو اساسی فعالیتهای اجتماعی، فضای سیاسی و وضعیت اقتصادی آن جامعه است، فرهنگ هر جامعه‌ای کاملا منحصر به فرد و هر فرهنگی نیز شهروند ویژه خود را می‌طلبد.
در تعریف شهروند می‌توان گفت: که شهروند کسی است که حقوق فردی و جمعی خود را می‌شناسد و از آنها دفاع می‌کند، قانون را می‌شناسد و به آن عمل می‌کند و از طریق آن مطالبه می‌کند، از حقوق معینی برخوردار است. می‌داند که فرد دیگری هم حضور دارد و دفاع از حقوق او یعنی دفاع از حقوق خودش و فردی که در امور شهر مشارکت دارد.
پس شهروند نه تنها به معنای سکونت در یک شهر به مدت مشخص که به معنای مجموعه ای از آگاهی‌های حقوقی، فردی و اجتماعی است.
در یک جامعه مدنی حقوق یک فرد عبارتند از: حقوق اساسی به معنای حقوق بنیادی شهروندان یک جامعه، حقوق سیاسی به معنای حق مشارکت در فرآیندهای سیاسی، حقوق اجتماعی که در برگیرنده حقوق اقتصادی و نیز حداقل استانداردهای زندگی در تسهیلات اجتماعی است.
نتیجه یک پژوهش در آسیا
شهروند موثر کیست؟
1- از حوادث و مشکلات جاری جامعه آگاهی داشته باشد.
2- در مسائل، مشکلات و امور جامعه ملی و محلی مشارکت فعال داشته باشد.
3- در قبال وظایف و نقش های تفویض شده مسئولیت پذیر باشد.
4- نگران و دل مشغول رفاه و آسایش دیگران باشد.
5- رفتار و عملکرد وی مبتنی بر اصول اخلاقی باشد.
6- نسبت به قدرت افرادی که دارای موقعیت مدیریتی و نظارتی هستند پذیرش داشته باشند.
7- توانایی بررسی و انتقاد از عقاید و ایده‌ها را دارا باشد.
8- توانایی اتخاذ تصمیمات آگاهانه را دارا باشد.
9- درباره حکومت و دولت خود آگاهی و دانش کافی داشته باشد.
10- دارای حس وطن‌پرستی باشد.
11- نسبت به مسئولیت‌های خاص پذیرش و مسئولیت داشته باشد.
12- از جامعه جهانی و مسائل و روندهای آن آگاهی داشته باشد.
13- به وجود تکثر و تنوع در جامعه احترام قائل باشد.
به هر روی زندگی شهری یک زندگی جمعی است و برای موفقیت در این نوع زندگی بایستی فردگرایی و منفعت طلبی تا حدودی مهار شده و اخلاق جمعی رواج یابد؛ شهروند کسی است که هم خویش و منافع خویش را بنگرد و هم منافع دیگران را در نظر آورد و در سایه همکاری و همراهی با دیگران و پذیرش مسئولیت‌ها شرایط بهتری را برای خویش و دیگران فراهم سازد.
در این میان شوراهای اسلامی شهر و شورایاران جایگاه مناسبی برای تمرکز فعالیتها و ابتکارات مردمی برای حل مسائل شهری و دستیابی به سطح بالاتری از رفاه به شمار می‌آیند.