مقدمه
افزایش سرسام‌آور مواد مخدر در جهان و قاچاق روزافزون این مواد پیامدهای وحشتناکی خواهد داشت که مستقیما نسل جوان و بشریت را تهدید می‌کند. گسترش شبکه قاچاق بین‌المللی و دام اعتیاد، میلیون‌ها نفر جوان را به فساد و کام مرگ می‌کشاند و سوداگران مرگ را به ثروت و قدرت می‌رساند. اعتیاد یک مسئله بهداشتی و بلایی اجتماعی و دارای جنبه‌های متعدد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، روانی، اخلاقی و حقوقی است . از این رو آگاهی خانواده‌ها درباره سرانجام نکبت‌بار اعتیاد در پیشگیری و مهار آن کمکی موثر به شمار می‌آید.
اعتیاد عبارت از وابستگی به عومال یا موادی که تکرار مصرف آنها با کم و کبف مشخص و در زمان معین از دیدگاه معتاد ضروری می‌نماید. یعنی تداوم بخشیدن به مصرف مواد و عوامل مخدر درمانی عامیانه، غیرمعمول، دور از موازین علمی ومعتاد کسی است که نیازمند و وابسته روحانی _ جسمانی به مواد و عوامل مخدر و عادت‌زا می‌باشد که به منظور برآوردن آن بایستی از این مواد به طور مداوم و در فواصل مشخص استفاده کند.
اعتیاد
اعتیاد با وابستگی جسمانی و روانی همراه است. بعضی از داروها نیز ممکن است با ایجاد وابستگی روانی در بیمار موجب افزایش مصرف شوند و اعتیاد بدهند. فرد معتاد با دریافت مواد اعتیادآور و سرخوش و راضی میشود و با توقف مصرف دارو دچار خماری و اختلال شدید جسمانی می‌گردد. مواد اعتیادآور سبب پیدایش پدیده تحمل نیز می‌شوند. به موجب این پدیده فرد معتاد برای دسترسی به اثر اولیه این مواد که در ابتدا با مقدار کم حاصل میشود مصرف خود را افزایش می‌دهد. شدت و نوع وابستگی نسبت به مواد اعتیادآور بر حسب نوع و اقثر آن متفاوت است. برخی از این مواد مانند تریاک و مشتقات آن وابستگی شدید ایجاد می‌کند و برخی دیگر با وجود تاثیری که بر روی آن و ذهن فرد می‌گذارند اعتیاد دهنده به شمار نمی‌آیند.
انواع اعتیاد
اعتیادات مجاز
اعتیادات مجاز عبارتند از:
وابستگی و تداوم در مصرف موادی که به عنوان دارو شناخته شده به طور طبیعی یا صناعی به دشت می‌آیند. و شامل بسیاری از مواد دارویی به ویژه آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها می‌شوند که این مواد با تجویز پزشک و یا اغلب خودسرانه مصرف می‌شوند.
اعتیادات مجاز خودبه دو دسته تقسیم می‌شوند. اعتیاد به مواد مخدر طبیعی و صناعی به عنوان دارو شناخته می‌شوند. و اعتیاد به موادی که تنها از دیدگاه روانی عادت‌زا هستند و تداوم را ایجاب می‌کنند همانند تنباکو و مشابهین آنها. اعتیادات به این مواد از ساده‌ترین تا خطرناکترین عوارض را در معتاد به طور غیر مستقیم در خانواده و جامعه موجب می‌گردد. مثل عوارض قلب و عروق، سرطان در دستگاه تنفس.
اعتیادات غیر مجاز
اعتیادات غیرمجاز عبارتند از:
وابستگی افراد به مصرف همیشگی مواد بهره‌گیری از عواملی که بنا بر قوانین کشوری یا بین‌المللی غیر مجاز شناخته می‌شوند. این امر در نتیجه ناپسند بودن مظاهر اعتیاد از دیدگاهپزشکی، بهداشتی، روانی و اجتماعی می‌باشد.
علل مختلف اعتیاد عبارتند از:
ارضاء هوس‌ها، زیاده طلبی، گرفتن انگیزه‌های احساسی، احساس یکنواختی، بیکارگی و وقت‌گذرانی، فقر، عدم عدالت اجتماعی، و ناهنجاریهای مالی و اقتصادی و بسیار رفاه و عوامل درونی مثل نوسانات فیزیولوژیک و پاتوفیزیولوژیک یعنی بیماریهای جسمی و وروانی به ویژه در اشکال حزین و رنجور کننده و نارسایی اصول پزشکی در مورد تامین بهداشت جامعه و عدم توان درمان کلیه بیماریهای موجود، یکیاز دلایل اصلی اعتیاد می‌باشد.
انواع مواد
تریاک و مشتقات آن و نیز داروهای مخدر صناعی مانند پ تی‌دین و بعضی چسبهای صنعتی.
مواد محرک مانند کوکائین که محرک قشر مغز می‌باشد مانند آمفتامین.
مواد توهم‌زا که فعالیت روانی را مختل و ایحجاد توهم می‌کنند مانند حشیش، ال.اس.دی، مسکالین و پسیلوسیلین.
خواب‌آورها مانند باربیتوریکها و همچنین داروهای ضد اضطراب و آرام‌بخش مانند مپروبامات و بنزودیازپین‌ها که با مصرف طولانی و مکرر ممکن است وابستگی و روانی ایجاد کنند و به هنگام ترک دارو علایم ترک اعتیاد را آشکار سازند.
در زیر برخی از مواد مذکور را توصیف میکنیم.
تریاک و مشتقات آن
تریاک شیرابه سفت شده/ ای است که از گیاهی به نام کوکنار یا خشخاش گرفته میشود. برای تهیه تریاک کپسول نارس خشخاش را تیغ می‌زنند و با روشهای خاصی شیرابه‌ها را جمع‌اوری کرده و آماده مصرف می‌کنند. رنگ تریاک معمولا قهوه‌ای و بوی آن نافذ و قوی است. هر چند تریاک در دست پزشک دارویی موثر برای درمان بیماریهاست و مشتقات آن در بسیاری از داروها از جمله برخی شربت‌های سرفه وجود دارد اما مصرف نادرست آن فاجعه می افریند و تریاکی‌ها همگی ئچار عوارض متعدد می‌شوند. با مصرف تریاک در ابتدا نوعی نشاط و خوشحالی زودگذر به شخص دست می‌دهد. پس از آن مرحله منفی آغاز میشود که فرد را برای به دست آوردن آن حالت خوش اولیه به مصرف مجدد تریاک وا می‌دارد.