مقدمه:
منظور از ضریب تکاثری، تعداد دفعاتی است که درآمد حاصله از جهانگردی در اقتصاد ملی به گردش در میآید.در مقیاس وسیع اندازه ضریب تکاثری منوط بر این است که بخش عمده عرضه کالاها و خدمات جهانگردی تا چه حد توانسته به خوبی توسعه یابد. در صورتی که واردات کالاهای خارجی را به حداقل رسانیم و خدمات و کالاهای محلی و داخلی مصرف شود تاثیر ضریب تکاثری به مراتب زیاد خواهد بود تا مصرف کالاهای وارداتی.چون جهانگردی، صنعتی کاربر است و بسیاری از صنایع کوچک و بزرگ به آن مرتبط است، بنابراین تاثیر ضریب تکاثری آن نسبت به دیگر صنایع بیشتر است لذا این صنعت به دلیل ضریب تکاثری بالایی که دارد نسبت به دیگر صنایع دارای مزایایی است از جمله اشتغالزایی و اگر کشورها ساختار اقتصادی مناسبی داشته باشند طبقه محروم جامعه هم سهم بیشتری از آن میبرند.
ویژگیهایی که باعث شده جهانگردی به عنوان یک صنعت برتر انتخاب شود عبارتند از:
*منابع عمده اقتصادی
*زودبازده بودن و عدمنیاز به سرمایهگذاری کلان
*مزیتهای اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی
*ایجاد امنیت توسعه در روابط سیاسی بین کشورها
اگر بخواهیم ضریب تکاثری کشورمان را بررسی کنیم برابر نظریه اقتصاد دانان متخصص در فعالیتهای گردشگری ضریب تکاثری یا فزاینده سرمایهگذاری این رشته از فعالیت در جامعهای مشابه ایران رقمی بین ۷ تا ۱۰ میباشد رقمی که فوقالعاده بالا است و آثار آن صرف نظر از اینکه در تولید ملی و توسعه متعادل منطقهای فوقالعاده موثر است، بیشترین اثر را در ایجاد فرصتهای تازه شغلی دارد.
گردشگری و سرمایهگذاری
درحالحاضر، اقتصاد و صنعت ایران یکی از استثناییترین شرایط اقتصادی دنیا را دارا است، از طرفی شرایط اولیه برای تولید مانند نیروی کار و انرژی بسیار ارزان و غیره در وضعیت بسیار مناسب قرار دارد اما دخالتهای بیشتر دولت در فعالیتهای اقتصادی، تبلیغات منفی و تحریم اقتصادی باعث شده است که سرمایهگذاران خارجی از سرمایهگذاری در ایران استقبال نکنند. تجربه کشورهای آسیایی جنوب شرقی و کشورهای عربی نشان میدهد که تنها با اتکا بر دو معیار گسترش گردشگری و سرمایهگذاری خارجی میتوان اقتصاد یک کشور را با تحولات اساسی روبهرو کرد. از طرفی دیگر بنابر تحلیل کارشناسان جذب سرمایهگذاری خارجی کلید تحول صنعتی و اقتصادی کشور محسوب میشود. گسترش گردشگری با توجه به مراکز سیاحتی و زیارتی و مناطق ناب و استثنایی طبیعی میتواند در رونق صنایع داخلی موثر باشد. زیرا معمولا گردشگران بهترین و در دسترسترین صادرکنندگان صنایع هر کشور محسوب میشوند و حتی بسیاری از کشورهای توریستی دنیا با ایجاد جشنوارههای خرید و نمایشگاههای بینالمللی، همچنین تخفیف ویژهای در زمینه حمل و نقل و امکانات اقامتی قائل میشوند تا گردشگران را به منظور خرید صنایع داخلی خود به کشورشان بکشانند اما در ایران اکثر این جشنوارهها فقط برای خریداران داخلی بر پا میشود. درحالحاضر فعالیتهای خدماتی مانند حمل ونقل، هتلداری و مراکز تفریحی و سیاحتی در ابتداییترین وضعیت ممکن نسبت به کشورهای دیگر قرار دارد. به همین دلیل ما باید با بستر سازی مناسب از نظر فرهنگی و اجتماعی و با سیاستهای تشویقی از نظر اقتصادی و ایجاد نمایشگاههای بینالمللی در تمام زمینهها بتوانیم شرایط مناسب سرمایهگذاری خارجی را فراهم سازیم و در نتیجه باعث توسعه گردشگران و افزایش میزان سرمایهگذاریهای خارجی در داخل کشورمان شویم.
تاثیر گردشگری الکترونیک بر صنعت توریسم
گردشگری الکترونیک نقطهعطفی بین گردشگری و فناوری اطلاعات است. امروزه این دو پدیده از فعالیتهای عمده و بسیار مهم در ایجاد درآمد و ایجاد فرصت شغلی در جهان بشمار میآیند. فناوری اطلاعات از حدود دو دهه گذشته در بخش گردشگری بکار گرفته شده و در این مدت روند روبه رشدی داشته است. به عنوان نمونه استفاده از اینترنت برای رزرو جا در هتل، رزرو بلیت هواپیما در همه جای دنیا امری رایج است. بر اساس آمار کمیسیون گردشگری کانادا، یک چهارم مردم کانادا و ۳۵درصد از خانوادههای آمریکایی سفر اینترنتی میکنند و تقریبا بدون صرف هزینه و وقت، به همه جا میروند و لذت میبرند. هرچند در کشور ما تاکنون هیچ اثری از گرایش به این سود دیده نمیشود با وجود این در صورت اعتقاد به رقابتی بودن این بخش، استقبال از فناوری اطلاعات و زمینهسازی توسعه گردشگری الکترونیک از موضوعهای اساسی و تعیینکننده خواهد بود. این نوع گردشگری برای معرفی جاذبههای باستانی، بناهای جذاب، اشیای قیمتی و هر پدیده مادی دارای فرم، حجم و اندازه کاربرد دارد و برای تمامی کشورها به خصوص کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه که اغلب از امکانات و زیرساختهای مناسب و کافی برخوردار نیستند یا احداث و توسعه آنها بسیار گران و در کوتاهمدت غیرممکن است مناسبتر است. بنابراین توسعه این نوع گردشگری در مناطق و کشورهایی اهمیت تعیینکننده خواهد داشت که عمدهترین تایید آنها بر بازدید از میراث باستانی و سایر پدیدههای مادی دارای فرم و حجم و اندازه است. این نوع گردشگری در کشورهای دارای مشکل در خصوص نیروی انسانی آموزشدیده از جمله تورگردانی و راهنمایان تور موثر خواهد بود. گردشگری الکترونیک برای افرادی مانند محققان که صرفا برای مطالعه بر روی یک جاذبه از آن بازدید میکنند بسیار مفید است. چرا که امکان بررسی و مطالعه را تا حدی در محل زندگی یا تحقیق خود خواهند داشت. در این نوع گردشگری امکان معرفی صنایعدستی وجود داشته و حتی از طریق تجارت الکترونیک به فروش تولیدات و صنایعدستی کمک میشود. همچنین این نوع گردشگری گزینهای جدید برای کنترل و مهار آثار منفی اجتماعی و نگرانیهای بالقوه گردشگری برای برخی کشورها است. بعنوان نمونه کشورهایی که از ارتباط مستقیم افراد جامعه خود با خارجیها نگران هستند از این طریق میتوانند جاذبهها و میراث خود را معرفی کنند. در کشور ما در زمینه گردشگری الکترونیک دو مشکل اساسی وجود دارد:
۱. رشد ناچیز فناوری اطلاعات در کشور
۲. فاصله اطلاعاتی و به عبارتی تفاوت و فاصله در دستیابی به فناوری اطلاعات در میان افراد جامعه بسیاری از نهادها و سازمانهای دولتی و حتی خصوصی مرتبط با گردشگری در ایران فاقد نشانی اینترنت هستند و غالبا در مراحل ابتدایی به سر میبرند. بهعنوان مثال تعداد کاربران اینترنت در ایران در حدود ۲میلیون نفر و در کشور کرهجنوبی بیش از ۳۰میلیون نفر است. با در نظر گرفتن تعداد جمعیت دو کشور ضریب نفوذ اینترنت در کرهجنوبی ۴۲درصد و در کشور ایران ۵/۲درصد است و به عبارتی فاصله الکترونیکی ما با آنها حدود ۳۰ برابر است.
پیامدهای بالقوه توسعه گردشگری بر اشتغال
درحالحاضر گردشگری فعالیتی قدرتمند و حرفهای بزرگ در سطح جهان است. به نحوی که ابتدا قبل از نفت، آنگاه هم ردیف آن سپس بالاتر از آن قرار دارد. در سال ۱۹۹۲ از هر ۱۵ نفر شاغل در جهان، یک نفر در بخش گردشگری فعال بوده اند. و کل شاغلان این بخش در همان سال ۱۳۰میلیون نفر بوده است. در حال حاضر میزان ۱۰درصد از شاغلان دنیا در مشاغل وابسته به بخش گردشگری فعالیت دارند. میزان درآمد فعالیت گردشگری از سال ۱۹۵۰ تا ۱۹۹۲، ۱۳۲ برابر شده و طبق برآوردهای قبلی، در سال ۲۰۰۵ بیش از ۱۵۰میلیون نفر در این بخش مشغول به کار شدهاند. از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ حدود ۴۰میلیون شغل در این بخش ایجاد شده است و از سال ۲۰۰۰ تاکنون نیز هر ساله ۷۵۰میلیون نفر به گردشگری میپردازند. درآمد گردشگری در سال ۲۰۰۵ حدود ۵/۶درصد از درآمد ناخالص جهان بوده است. بر اساس پیشبینی سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۱۰ در حدود یکمیلیارد و ۱۸میلیون نفربه گردشگری خواهند پرداخت و درآمد ناشی از گردشگری بینالمللی در همان سال به حدود یکهزار میلیارد دلار خواهد رسید. بیشتر آگاهان، ایران را از نظر جاذبههای گردشگری جزو ۱۰ کشور اول جهان و اولین کشور جهان سوم میدانند. لذا اگر ایران بتواند تنها ۵درصد از این درآمدها را به خود اختصاص بدهد میتواند چیزی فراتر از درآمدهای نفتی را به خود اختصاص دهد و با این پتانسیلهای موجود در کشور این کار زیاد هم دور از دسترس نیست. اگر به عنوان یک منبع درآمد عمده به آن اهمیت دهیم، همچنین طبق آمارهایی که ارائه شده است به ازای هر ۶ نفر گردشگر خارجی که وارد کشور شود یک شغل و به ازای هر ۲۵ گردشگر داخلی نیز یک شغل ایجاد میشود لذا میتوان برای هزاران نیروی انسانی بیکار شغل ایجاد کرد.