نگاهی به مرمتگر تاریخی شمال کشور
* استاد احسانی، ۲۲ سال است که به مرمت آثار تاریخی استان گلستان ومازندران مشغول است
مرمت و حفظ آثار تاریخی نزد ملل توسعه یافته از اهمیت والایی برخوردار است. چه آثار و یادمان های تاریخی انسان معاصر را با گذشته و تمدن های کهنی پیوندی دوباره می دهد. دستهای توانای هنرمندان ایرانی میراث دار هنر کهن است که ریشه در اعماق تاریخ دارد. هنرآوران نامدار وگاه گمنام در مسیر تاریخ ضمن پایبندی در حرفه و هنر خویش، زندگی خود را وقف حفظ و پیشرفت میراث های گرانبهای فرهنگ و تاریخ کرده اند و در این راه آثار فرهنگی و تاریخی بیشماری را از تخریب و نابودی نجات داده اند. آثار فرهنگی و تاریخی که بیانگر تمدن و نبوغ ایرانیان در جهان هستند.
سرزمین همیشه بهار مازندران درکرانه بحر خزر از مراکز مهم تمدن آغاز تاریخ، تاریخ و دوران اسلامی ایران است و باتوجه به نتایج کاوشهای باستان شناسی، قدمت بعضی از آثار کهن این خطه به حدود ۱۲۵۰۰سال پیش، از غارهای هوتو و کمربند در حدود ۹۵۰۰ سال قبل از میلاد به عنوان قدیمی ترین پناهگاه انسان در مازندران می رسد.
استاد «سیدنبی الله احسانی امریی» از معدود مرمت کاران سختکوش اداره کل میراث فرهنگی مازندران،که بیش از ۲۰ سال است در حفظ و مرمت بناهای تاریخی استانهای مازندران و گلستان نقش مؤثر دارد. استاد احسانی سالهای سال هنر و تجربه اش را برای احیا و بازسازی آثار تاریخی اغلب شهرهای شمال کشور به کار گرفته است که نمونه بارز آن مرمت برج تاریخی «میل گنبد قابوس» (آرامگاه شمس المعالی قابوس وشمگیر) از بزرگترین آثار معماری قرن چهارم هجری قمری در شهر گنبد است.
استاد احسانی در مدت زمان هنر بیست ساله اش به فرهنگ و هنر این مرز و بوم، مفتخر به دریافت لوح تقدیر و جوایز مختلف از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان میراث فرهنگی کشور و دانشگاه هنر شده است. او که ۴۵ سال پیش در ساری به دنیا آمد، در کودکی مجذوب آثار ملی و تاریخی منطقه خود شد و برای کسب مهارت و تجربه از محضر استادان بزرگ مازندران بهره جست و دررشته های نماکاری، ظریف کاری، فخرمتین، کاشی کاری، احداث طاق چندضلعی، سفال چینی ساده و قوس دار و هره چینی در قوسهای تکامل یافته، تبحر خاص یافت. وی در حال حاضر بازسازی و مرمت حمام وزیری از بناهای تاریخی اواخر دوره قاجار را در ساری مشغول است.
احسانی درباره حفظ آثار فرهنگی کشور گفت: «تقریباً تمام اماکن تاریخی مازندران متعلق به دوران بعد از اسلام است که همگی از شاهکارهای کم نظیر هنر معماری ایرانی و اسلامی است و طراحان آن درکار خود سرآمد و در محاسبه های فنی بسیار ماهر و در امور تزییناتی بی نهایت باسلیقه بودند. وی احساس حفظ میراث فرهنگی را یک وظیفه عمومی و ملی می داند و از مردم می خواهد نسبت به حفظ آثار تاریخی کشور بیشتر توجه کنند و از تجربیات افرادی که در این رشته ها صاحب نظرند استفاده کنند.
از آثاری که استاد احسانی مرمت کرده است مجموعه تاریخی فرخ آباد در ۲۸ کیلومتری شمال ساری، خانه گلباری در محله آب انبار نوساری، (که اداره کل میراث فرهنگی در آن مستقر است) امامزاده عباس(ع)، مسجد جامع ساری و خانه نیما یوشیج در روستای یوش نور را می تواند نام برد. احسانی ضمن مهم شمردن همکاری مردم با متصدیان اجرایی میراث فرهنگی، ازمردم خواست چنانچه ساختمان یا بنای باارزشی دارند در حفظ و نگهداری آن کوشا باشند و سعی کنند از تخریب آن جلوگیری کنند.
برج ساعت ساری
شهر ساری از باستانی ترین شهرهای ایران [۱] [۲] [۳] مرکز سیاسی و اداری استان مازندران و بزرگترین شهر در میان چهار استان البرز شرقی (سرزمین‌های شرقی تبرستان باستانی[۴]) ، در جنوب دریای مازندران واقع می‌باشد. با بررسی‌های به عمل آمده از غار هوتو، می‌توان پنداشت که زندگی‌های اولیه انسان‌ها در حدود این شهر بوده‌است. [۵] . همچنین این شهر زادگاه بسیاری از ورزشکاران صاحب نام در دنیا به ویژه در کشتی است و میزبان جام جهانی کشتی ۲۰۰۶ بوده‌است.
وقایع تاریخی نابودکننده آثار مهم ساری کشور
یکی از دلایل مهمی که باعث گردیده تا ساری در حالیکه یکی از مراکز تمدن و فرهنگ بوده‌است، نسبت به شهرهای دیگر از آثار تاریخی کمی برخوردار باشد، حوادث روزگار بوده‌است، چنانکه بر طبق مستندات تاریخی پس از اسلام حمله خلیفه عباسی، حمله مغول، حمله تیمور، حمله روس‌ها، حمله ترکمن‌ها، حمله دشمنان آقامحمدخان و سیل، زلزله، حریق در ساری اتفاق افتاد.
سال ۲۹۸ حمله روس.
سال ۳۲۳ سیلاب و طغیان تجینه رود (رود تجن) .
سال ۳۲۶ سیل و با گل و لای یکسان شدن ساری .
سال ۴۲۶ حمله سلطان محمود غزنوی و ویرانی‌های وی .
سال ۵۹۸ آتش سوزی در ساری .
سال ۷۹۵ حمله تیمور و به خاک و خون کشیدن ساری و مردمانش .
سال ۱۰۱۷ زلزله بزرگی در ساری روی داد .
سال ۱۰۴۵ حمله روس و آتش کشیدن فرح آباد و ساری .
سال ۱۰۹۸ وقوع زلزله هولناک در ساری .
سالهای ۱۱۹۴-۱۲۰۵ جنگ‌های داخلی برادران و دشمنان آقا محمد شاه .
سال ۱۲۲۳ زلزله بزرگ در ساری بطوری که تا یک ماه زمین می‌لرزید .
سال ۱۲۳۵ بیماری طاعون .
سال ۱۳۲۰ بیماری تیفوس .
عمارت و ساختمان‌های قدیمی در دست مرمت
کهنه باغشاه
احداث آن توسط سلاطین صفوی بوده‌است و در زمان رضا شاه آن را خراب کردند و خیابان خیام فعلی را ساختند (اگرچه هنوز در خیابان خیام آثار باغ در ملک خصوصی مردم نمایان است)
نوباغشاه
بدست محمد میرزا ملک آراء در زمان فتح علی شاه ساخته شد و عمارت‌هایی شبیه چهل ستون اصفهان در آن احداث نمودند که البته در زمان رضاشاه و به دستور وی پادگان شد.
امامزاده عباس
در محله آزادگله ساری واقع است و بنای آن در تاریخ ۹۱۶ ه.ق. ایجاد گردید. بنای امام زاده عباس در شرق شهرستان ساری واقع شده‌است.
شاهزاده حسین
در محله شاهزاده حسین واقع است و بنای آن به سال ۸۹۰ برمیگردد.این امامزاده در بخش غربی ساری قرار داد.
مسجد حاج مصطفی خان
در سال ۱۲۷۳ مسجد حاج مصطفی خان سورتیجی ایجاد گردید و در محله چهارراه برق کنونی قرار دارد.
عمارت کلبادی
این مکان زیبا و قدیمی در مرکز شهر ساری و در مجاورت میدان اصلی واقع شده است و در حال حاضر به عنوان اداره میراث فرهنگی مورد بهره‌برداری قرار گرفته و قدمت آن حدوداً یه ۲۰۰ سال قبل باز می‌گردد. ویژگیهای اجزای معماری آن نظیر اتاق‌ها ، حجره‌ها ، شاه نشین، حمام اصطبل، حیاط و هنر بکاررفته بر روی پنجره‌ها و ارسی‌ها و تزئین آنها با شیشه رنگی در نوع خود بی‌نظیر است
حمام وزیری
این بنا نیز در مرکز شهر ساری و در مجاورت خانه کلبادی قرار دارد و از لحاظ نوع معماری ، مصالح و ویژگیهای ساختمانی از ابنیه دیدنی و مشهور مازندران به شمار می‌رود. ان بنا نیز متعلق به دوران قاجاریه‌است.
آب انبار میرزا مهدی
این بنا در مرکز شهر ساری واقع شده و مربوط به دوران افشاریه یا زندی ه می‌باشد، منبع اصلی به وسیله پلکانی به پای شیر و انبار آب دس ترسی دارد. پلان آن مدور و با گنبد هلالی است که همه آن با آجر و ملاط ساخته شده و در قسمت دوگانی گنبد دریچه‌هایی برای تامیت روشنائی داخل آب انبار تعبیه گردیده‌است.
آب انبار نو
این آب انبار نیز در مرکز شهر ساری و در بافت قدیمی در مجاورت خیابان قارن فعلی قرار دارد و به لحاظ نوع کاربری شبیه آب انبار میرزا مهدی است.
دروازه‌های ساری
دروازه بارفروش (دروازه بابل)؛ دروازه گرگان؛ دروازه فرح آباد؛ دروازه نوباغشاه)
مجموعه تاریخی فرح‌آباد
در ۲۸ کیلومتری شمال شهر ساری و در ورودی خزر آباد و در ۳ کیلومتری ساحل دریای مازندران قرار دارد . این مجموعه شامل مسجد، پل، دیوارهای بر جای مانده از یک کاخ سلطنتی است که به ستور شاه عباس صفوی ساخته شده و تفرج‌گاه ساحلی صفو بود. مسجدبا ایوانهای رفیع، شبستانها . حجره هاو مناره‌ها از مهمترین بناهای تاریخی استان مازندران به شمار می‌رود.
برج رسکت
در چهل کیلومتری جنوب غرب شهر ساری قرار دارد و مسیر دست رسی به آن از ساری آغاز و پس از عبور از دو راهی کیاسر و سد سلیمان تنگه به جانب غرب منحرف میشود که بیشتر قسمتهای آن آسفالته می‌باشد. این بنا در مجاورت روستای ------ در بخش دودانگه ساری قرار دارد و باآجر ساخته شده و تزئینات آن شامل مقرنس کاری دو کتیبه آجری به خط کو فی و پهلوی ساسا نی است. احتمالاً مقبره یکی از شهریاران آل باوند بوده و مربوط به قرن پنجم هجری قمری است
امامزاده عباس
در حاشیه شمالی ورودی شرقی شهر ساری واقع شده و از نظر شیوه معماری، گنبد هرمی شکل و صندوق چوبی نفیس، یکی از بناهای معروغ استان مازندران است. تاریخ ساخت آن ۸۹۷ هجری قمری است و سه امامزاده بنامهای عباس ؤ محمد و حسن در آن مدفون می‌باشند.
برج‌سلطان‌زین‌العابدین
با گنبد مخروطی هشت‌ترک از لحاظ نوع معماری و تزئینات کاشی کاری و درب و صندوق چوبی نفیس، جز مهمترین ابنیه تاریخی ساری به شمار می‌رود کتیه‌ه ا و کاشی کاری‌های آن زیبا بوده و یک مرقد دیگر در داخل بنام سلزان‌امیر شمس‌الدین می‌باشد. در مرکز شهر ساری قرار دارد و برج آحری آت به خاطر دارا بودن صندوق و درب چوبی نفیس دارای اهمیت است. ارتفاع بنا ۲۰ متر و تاریخ ساخت آن سال ۸۴۹ هجری قمری می‌باشد. امامزاده یحیی از فرزندان امام موسی‌کاظم (ع) است
سد سلیمان تنگه
در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی ساری در منطقه کوهستانی واقع شده‌است. این سد در سال ۱۳۷۹ برای بازدید مسافرین و گردشگران آماده شده و از نظر اقامتی مخصوصاً برای افراد تور بسیار مناسب است. اقامت شبانه در کنار رودخانه زلال با صدا و آهنگ دلنواز اوقات خوشی را فراهم می‌کند، بازدید از تاج سد یا گرفتن بلیط در روز‌ها ممکن بوده و در این سد امکانات قایقرانی، اسکی برای استفاده گردشگران آماده شده‌است. در مجموعه سد سلیمان تنگه بوسیله بخش خصوصی امکانات تفریحی مناسبی برای اقامت و گردش روی آب ایجاد شده‌است که با توجه به عظمت سد، زیبائی‌دریاچه و فضای دلپذیر اطراف آن در حال حاضر یکی از زیبا ترین چشم‌اندازهای مازندران محسوب میشود که ظرفیت و قابلیت فوق‌العاده برای تور گردانی داراست.بازدید از این مکان را برای گرداشگران ودوست داران طبیعت پیشنهاد می‌کنیم