پروین اعتصامی
یکی دیگر از " بدیع ترین و دلاویز ترین شکوفه های ادب فارسی و یکی از منادیان محبت در عصر حاضر " پروین اعتصامی است.
روز بیست و پنجم اسفندماه 1285 در تبریز بدنیا آمد و قسمت اعظم عمر کوتاه خود را در تهران بود. او در میان خانواده ای صاحب فضل و کمال، و در دامان پدری دانشمند مانند میرزا یوسف خان آشتیانی ملقب به اعتصام الملک، صاحب امتیاز و نویسندهً مجلهً ادبی و مترجم آثار فراوان از فرانسه و عربی، پرورش یافت. پروین ادبیات فارسی و عربی را نزد پدر آموخت و از همان ابتدای طفولیت به سرودن شعر آغاز کرد؛ و مراقبت پدر شعر شناسش در پرورش قریحهً تابناک وی موًثر افتاد. تحصیلات خود را در کالج آمریکایی به پایان رسانید؛ و در سال 1303، که هجده مرحله از سنین عمرش گذشته بود، فارغ التحصیل شد. وی احساسات خود را از این حیث در قطعه ای بنام نهال آرزو چنین بیان می کند:
پستی نسوان ایران جمله از بی دانشیست
مرد یا زن، برتری و رتبت از دانستنیست
زین چراغ معرفت کامروز اندر دست ماست
شاهراه سعی و اقلیم سعادت روشنست
**********
به که هر دختر بداند قدر علم آموختن
تا نگوید کس پسر هشیار و دختر کودنست
***********
پروین پس از فراغت از تحصیل چندی در دفتر همان مدرسهً امریکایی به کار پرداخت، تا روز نوزدهم تیرماه 1313 با پسر عموی خود ازدواج کرد. اما این ازدواج سعادتی در بر نداشت و پس از اندک زمانی به علت اختلاف سلیقهً زن و شوهر کار به افتراق کشید.پروین از کودکی گوشه گیر و مردم گریز بود، کمتر سخن می گفت و بیشتر می اندیشید. در جریانات اجتماعی مربوط به بانوان و در جنبش آزادی حقوق زن عملا مداخله نکرد و این کناره گیری در اشعارش نیز منعکس است.بعضی از اشعار پروین در مجلهً بهار، که دارندهً آن پدرش بود، منتشر می شد؛ و دیوانش، که حاوی متجاوز از پنج هزار بیت شعر است، نخستین بار با مقدمه ای به قلم " ملک الشعرای بهار " در سال 1314 به چاپ رسید. شش سال بعد، به روز سوم فروردین 1320، پروین، گلی که از جمعیت گلزار جز سرزنش خار ندیده بود، در بستر بیماری خفت و نیمه شب روز شنبه 16 فروردین، در 34 یا 35 سالگی بدرود حیات گفت، و این قطعه از آثار طبع خود او بر سنگ مزارش نقش بست:
اینکه خاک سیهش بالینست اختر چرخ ادب پروینست
گرچه جز تلخی از ایام ندید هرچه خواهی سخنش شیرینست
صاحب آن همه گفتار امروز سائل فاتحه و یاسینست
دوستان به که ز وی یاد کنند دل بی دوست دلی غمگینست
خاک در دیده بسی جان فرساست سنگ بر سینه بسی سنگینست
بیند این بستر و عبرت گیرد هر که را چشم حقیقت بینست
هرکه باشی و ز هر جا برسی آخرین منزل هستی اینست
آدمی گر چه توانگر باشد چون بدین نقطه رسد مسکینست
شعر پروین با مضامین نو و با علاقه و دلسوزی به حال بینوایان ممتاز است. او مدافع حقوق رنجبران و رنج دیدگان، و شریک درد و غم زحمتکشان و کشاورزان، و بطور خلاصه، سخنگوی پر شور و پا برجای تیره بختان است.پروین از دایرهً شعر استادان قدیم قدمی فراتر ننهاده و هچ گونه دخل و تصرف در سبک و شیوهً قدما نکرده است. هنر بزرگ او در آن است که توانسته است افکار و عقاید جدید را با متانت و استحکام و لطف بیان در همان قالب های معمول و معهود عروض فارسی بریزد.ملک الشعرای بهار در مقام شعر پروین گفته است: شعر پروین ترکیبی است از دو سبک و شیوهً لفظی و معنوی آمیخته با سبکی مستدل، و آن دو یکی شیوهً شعرای خراسان است، خاصه استاد ناصرخسرو، و دیگر شیوهً شعرای فارس و عراق است، به ویژه شیخ مصلح الدین سعدی، و از حیث معانی نیز بین افکار و خیالات حکما و عرفاست؛ و این جمله با سبک و اسلوب مستقلی، که خاص عصر امروزی و بیشتر پیرو تجسم معانی و حقیقت جویی است، ترکیب یافته و شیوه ای بدیع به وجود آورده است. در اشعار پروین یک نوع دلتنگی و ملال خفیف نهفته است. این همان لحن قناعت و غنای عرفانی قدیمی هاست که در نشیده های پروین خزیده و با غنهً زیاد طلبی و اعتراض ملایم بیان گردیده است. زبان پروین، با وجود رعایت کامل تکنیک قوی و مستحکم شعر کلاسیک، ساده و روان و بسیار زیبا و دلنشین است. این اشعار را می توان بدون احساس خستگی خواند و لذت برد. از مخصات شعر پروین صفا و خلوص و جودت فوق العاده، تصویر زندهً طبیعت، تنوع و تجدد در اندیشه و وارستگی از عقاید رایج و حاکم بر جامعه است، و همین صفات است که شعر او را، با وجود پیروی از سبک و روش پیشینیان، یک نوع اصالت و استقلال بخشیده است.