تاثیر تبلیغات فرهنگی در ورزشهای حرفه ای
مقاله حاضر به بررسی اثرات ورزش حرفه ای بر جنبه های فردی و عمومی سلامتی و سیاستگذاری و برنامه ریزی درباره آن پرداخته و لزوم توسعه راهکارهای مختلف برای سرمایه گذاری در جهت گسترش ورزش حرفه ای را مورد بحث قرار می دهد. چیزی که بیش از همه مهم است توجه دست اندرکاران و متولیان ورزش کشور به بعد ورزش حرفه ای است که محور بحث را تشکیل می دهد.
در جامعه ما فضای حاکم بر ورزش به گونه ای است که آنچه بیشتر در ذهن نقش می بندد بعد قهرمانی آن است. توجه بیش از اندازه به کسب مدال و مقام و از طریق آن دستیابی به ثروت، شهرت و اعتبار اجتماعی منجر به اندیشه ماکیاولیسم ورزشی خواهد شد.
در سال های اولیه پس از انقلاب به جنبه حرفه ای ورزش توجه زیادتری می شد و ورزش قهرمانی تقریباً ازدستور کار خارج شده و قهرمان پروری محکوم گردید. رویکرد ورزش حرفه ای مقامات ورزش کشور را بر آن داشت تا اعلام کنند: «ورزش باید در جهتی سوق داده شود که ورزش قهرمانی نتیجه و ثمره ورزش حرفه ای باشد» . اما در سال های اخیر توجه به ورزش قهرمانی بیش از هر چیز، نشان دهنده افراط و تفریطی است که در عرصه ورزش دچار آن شده ایم و هنوز هم بیشترین تبلیغات در جهت ورزش قهرمانی به کار می رود و برنامه مشخصی برای عمومی کردن ورزش اجرا نشده است.
فرهنگ ورزش حرفه ای در بین اقشار مختلف جامعه نیاز به آموزش دارد. در این راستا نقش دولت، رسانه های گروهی و متولی اصلی ورزش کشور یعنی سازمان تربیت بدنی نمود بیشتری پیدا می کند. نگاهی به تأثیر ورزش بر سلامتی جسمانی و روانی و میزان شرکت افراد در دیگر کشورها نشان از اهمیت آن در زندگی روزمره دارد. به نقل از فدراسیون ورزش های حرفه ای، بالغ بر ۵/۶ میلیون نفر از جمعیت کشور در ورزش حرفه ای شرکت می کنند که این میزان تقریباً معادل ۱۰ درصد جمعیت کشور می باشد. در حالی که این آمار درکشور استرالیا ۵۲ درصد، در آلمان ،۵۰ دانمارک ،۴۵ نروژ ۴۱ و فرانسه ۳۵ درصد است. با توجه به اینکه فعالیت بدنی می تواند شرایط مطلوبی را برای اندام های بدن فراهم آورد و نیز موجب تکامل روحی انسان، افزایش اعتماد به نفس، داشتن روحیه همکاری و نوعدوستی می شود؛ امر فوق بیانگر رغبت بیشتر مردم به ورزش و آگاهی از اثرات آن در سایر جوامع نسبت به کشور ماست.
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که: فعالیت منظم خطر مرگ ناشی از بیماری های قلبی که مسئول یک سوم مرگ و میر در جهان است را کاهش می دهد؛ همچنین باعث کنترل وزن، کاهش فشار خون و تصلب شرایین می شود و خطر ابتلا به دیابت نوع دو (۹۰ درصد موارد دیابت در جهان) و سرطان روده را کاهش می دهد و حتی باعث جلوگیری از ابتلا به سرطان سینه در زنان می شود.
دستیابی به این شرایط نیازمند سیاستگذاری و برنامه ریزی جامعی است و لزوم توسعه ورزش حرفه ای در این جهت بیشتر احساس می شود. برای اینکه مردم هرچه گسترده تر و به شکل حرفه ای ورزش کنند نیاز به اقدامات اساسی دارد و بدیهی است که با فراهم شدن زمینه های لازم ورزش حرفه ای، برای همه اقشار می توانیم به رشد ورزش قهرمانی امیدوارتر باشیم.
یکی از دلایل توجه دولت ها به ورزش قهرمانی درآمد اقتصادی آن می باشد. همچنین جاذبه های ورزش قهرمانی، بازاریابی و جذب تماشاچیان باعث می شود که این شکل از ورزش مورد توجه بیشتر سازمان ها و ارگان های مختلف دولتی قرار بگیرد . ناگفته نماند که این سیاست تنها مربوط به کشور ما نیست بلکه در سایر کشورها نیز این نوع بینش کم و بیش وجود دارد. در استرالیا و آمریکا مبالغ گزافی از بودجه عمومی به ورزش قهرمانی اختصاص یافته است .
فرایند رقابت های ورزشی همواره موجب افتخار ملت ها بوده است. هر چند که اغلب به نتایج چشم دوخته می شود و واکنش های مردمی و حتی دولتی نسبت به منفی و یا مثبت بودن آنها کاملاً متفاوت است. البته در خلال این گونه رقابت ها و یا در حاشیه آن، مواردی از هنجارشکنی و کج روی دیده می شود که نگاهی گذرا بر آن داریم:
روند تجاری سازی ورزش قهرمانی آن را از تعلق به ارزش هایی که بر کیفیت های درونی ورزش تأکید دارد و مروج اصلی شایسته سالاری است منحرف کرده و به وجوه خارجی آن که تولید کالای مورد تقاضای بازار است، بها می دهد چنین روند نادرستی، ارجمندی را از «فعالیت» و «تلاش» ورزش می ستاند و شکل «نمایش» را بر همه شئون آن مسلط می سازد و سیمای عمدتاً «سرگرم کننده» به آن می دهد. در این شرایط یک مسابقه عالی ورزشی به تدریج به یک برنامه تلویزیونی تبدیل می شود که در آن دست اندرکاران باشگاه و دلال های مربوطه، همچون بردگان تلاش نمایند. موارد متعدد دیگری از جمله دوپینگ، خشونت و قمار از آثار توجه بیش از حد به ورزش قهرمانی است. آنچه دکتر جوهر چنگ رئیس سابق انجمن ورزش حرفه ای آسیا- اقیانوسیه در رابطه با تعادل بین ورزش قهرمانی و حرفه ای می گوید گفته های فوق را به چالش می کشاند: «من به شدت تحت تأثیر این واقعیت هستم که تجاری شدن ورزش بزرگترین سرگرم کننده زمان ماست و ممکن است بر ساختار ورزش به میزانی که خارج از درک امروز یا فردا و خارج از کنترل باشد، تأثیر بگذارد. به این دلیل ما به ورزش حرفه ای به عنوان یک متعادل کننده نیاز داریم. ما واقعاً باید هماهنگی را در تلویزیون، مطبوعات و در رسانه های عمومی مشاهده کنیم. ما به ورزش حرفه ای، در بازی هایمان نیازمندیم و در پارک ها، جایی که کارگران ما استراحت می کنند، نه فقط در تلویزیون یا روزنامه ها و دیگر رسانه ها» .
ورزش حرفه ای ذاتاً درآمدزا نیست، در نتیجه دولت ها باید با سیاست های حمایتی برای گسترش آن اقدام کنند. ایجاد تعادل بین ورزش حرفه ای و قهرمانی و نیز نقش دولت در قانون گذاری و توسعه ورزش از چالش های مشترک فراروی دولت ها به شمار می رود. آنچه بیش از همه مشخص است دخالت فزاینده دولت ها در عرصه ورزش برای فراهم نمودن امکانات و اجرا یا هماهنگ کردن فعالیت هاست. حضور زنان، معلولان و افراد مسن در عرصه ورزش، نتیجه دخالت دولت ها و مدیریت آنها بر ورزش است. البته این دخالت ضرورت یک هماهنگی را بیان می کند. اما آنچه مهم است حمایت دولت به عنوان نماینده افکار عمومی از ورزش حرفه ای است. ورزش قهرمانی و حرفه ای به طور افراطی آن می تواند منجر به توسعه ناسیونالیسم تولید شود. ایشبرگ ناسیونالیسم تولید را با ورزش قهرمانی مرتبط ساخته و ادعا می کند که در صورت غلبه این تفکر، کشور به عنوان واحد اقتصادی تلقی می شود که با سایر کشورها برای کسب سود بیشتر در رقابت است.
سیاستگذاری در زمینه رشد و توسعه ورزش:
یکی از راه های تدوین اهداف سازمان های ورزشی توجه به سطوح مشارکتی افراد است. میزان مشارکت افراد در سطوح مختلف ورزشی بر اهداف و سیاست های یک سازمان اثرگذار است. شناسایی سطوح مشترک در ورزش به تشکیل سازمان های ورزشی متناسب با هر سطح کمک می کند. علاوه بر این در اهمیت و اولویت بندی اهداف برنامه های ورزشی مفید است. سطوح مشارکت فعال ورزش در جامعه را می توان به سطح ورزش تربیتی و آموزشی، ورزش غیررسمی و حرفه ای، ورزش قهرمانی و ورزش حرفه ای تقسیم بندی نمود. هرم توزیع نشان می دهد که میزان مشارکت فعال افراد در سطوح تربیتی و حرفه ای بیشتر از ورزش قهرمانی و حرفه ای است. از سویی بیانگر این موضوع است که برای رشد ورزش حرفه ای و قهرمانی لازم است تا بستر آن یعنی ورزش حرفه ای توسعه یابد. این الگو می تواند اساس سیاست گذاری و اولویت بندی اهداف ورزشی برای سازمان های متولی باشد. آنچه دکتر جوهر چنگ درباره تعادل بین جنبه های مختلف ورزش می گوید می تواند نقدی بر این هرم باشد:
تفریح
تماشاگران
کسب لذت
ورزش حرفه ای
ورزش قهرمانی
ورزش حرفه ای و تفریحی
ورزش تربیتی و آموزشی
سرگرمی
شرکت کنندگان
آمادگی بدنی
«حقیقت این است که حرکت جهان ورزش به طور مستقیم تحت تأثیر ارزش سرگرم کنندگی آن است. این چیزی نیست که ما می خواهیم. ما نمی خواهیم مردم جهان تماشاچی ورزش باشند، بلکه می خواهیم ورزشکار باشند. یعنی ما باید تعادل را در ورزش پیدا کنیم. ورزش فقط هیجان نیست که به تماشاچیان سرایت کند. ورزش چیزی است که باید داخل آن شد و آن را تجربه کرد.»
تعیین راهبرد و استراتژی برای رشد ورزش حرفه ای نیاز به ابزارهایی دارد، از آن جمله:
الف) تسهیلات اقتصادی:
دولت می تواند با تخصیص بودجه ای متناسب با جمعیت فعال در بخش ورزش حرفه ای در جهت رشد و ارتقای آن اقدام کند. نگاهی به سیاست گذاری کشورهای مختلف در این زمینه نشان می دهد که در کشوری مانند انگلستان در ده سال آینده ۵/۱ تا ۲ میلیارد پوند به ورزش حرفه ای اختصاص می یابد. در استرالیا هزینه ورزش حرفه ای معادل هزینه رژیم هایی غذایی و بیماری های مرتبط با خوراک (تغذیه) می باشد. دولت ژاپن در سال ۱۹۹۵ بودجه ای معادل ۵/۴۴۴ میلیارد ین به توسعه ورزش اختصاص داد که ۶ درصد از مجموع بودجه ژاپن بوده است. این موضوع نشان دهنده اهمیت فراوان ورزش حرفه ای است که کشورها برای گسترش آن تا این اندازه سرمایه گذاری می کنند.
در ورزش قهرمانی بیشترین بودجه ها و امکانات برای برگزاری مسابقات، مسافرت های پرهزینه، دعوت از تیم های خارجی، تشکیل اردوهای آمادگی، کلاس های آموزشی، استخدام مربیان خارجی و غیرو به مصرف می رسد. اما چنانچه به ورزش عمومی اولویت داده شود، توسعه میادین ورزشی در شهرها و روستاها، تهیه وسایل ورزشی ارزان قیمت، انتشار نشریاتی درباره اثرات ورزش بر سلامتی و توسعه امکانات و تسهیلات برای عموم مردم، مورد مصرف قسمت اعظم بودجه ورزش خواهند بود. برای تأمین این منظور مهم ترین وتنها راه حل اقتصادی کردن ورزش همزیستی بخش های دولتی و خصوصی است تا از این طریق دست یابی به طرح های سازمان یافته آسان تر گردد.
ب) تغییر در مدیریت و برنامه ریزی ورزش
سیستم ورزش حرفه ای در بسیاری کشورها دست به تغییر استراتژی خود در فضای رشد ورزش حرفه ای زده است و هدفش آن است که فعالیت های بیشتری را در بخش های خصوصی فراهم آورد. چنین تحولاتی به علت تغییرات اجتماعی که در زمینه تربیت بدنی روی می دهد، امری ضروری است، زیرا بخش های خصوصی بهتر می توانند شالوده سازمانی خود را برای دسترسی آسان تر به فعالیت های ورزشی برای همه پی ریزی کنند. برنامه ریزی برای ورزش حرفه ای باید ویژگی های زیر را دارا باشد:
۱- فراگیر باشد: کلیه گروه های جمعیت زن و مرد در سنین مختلف را شامل شود.
۲- تأکید خاصی بر نیازهای جمعیت مسن، در حال رشد و افراد با شرایط ویژه داشته باشد.
۳- مطابق با بافت محلی و منطقه ای و فرهنگ خاص یک جمعیت باشد.
۴- به منظور ارتقای مشارکت افراد در ورزش و بهره مندی از فواید آن، برنامه ورزش حرفه ای رایگان باشد و از طریق سازمان های مرتبط مورد حمایت قرار گیرد.
از سویی چنانچه ورزش قهرمانی در اولویت باشد پیامدهایی را به همراه خواهد داشت که زمینه رشد ورزش حرفه ای را تحت تأثیر قرار می دهد، به این صورت که مدیران ورزش از بین افرادی انتخاب می شوند که سابقه قهرمانی داشته و یا در این مورد دارای اطلاعات و تجربیاتی هستند. چنین مسئولیتی بیشترین توجه و اقدامات خود را در برگزاری مسابقات پی در پی به کار می گیرند و پیشرفت و توسعه ورزش را در پیروزی در مسابقات داخلی و خارجی، بهتر شدن رکوردها و کسب مدال و مقام جست وجو می کنند. اما ورزش حرفه ای نیاز به مدیرانی دارد که به عمومی کردن ورزش اعتقاد داشته باشند. درباره اثرات ورزش بر سلامتی افراد و سالم سازی جامعه علاقه و اطلاعات لازم را دارا باشند. توسعه و پیشرفت ورزش را در آن بدانند که پیوسته افراد بیشتری به ورزش کردن روی آورند و سلامتی خود را تأمین کنند.