آنفلوانزای طیور یکی از مهمترین بیماریهای تنفسی طیور است که عفونت های شدیدی را ایجاد کرده و خسارات اقتصادی سنگینی را به صنعت مرغداری در سرتاسر دنیا وارد نموده است . این ویروس واجد 3 تیپ A, B, C میباشد که تیپ B,C فقط در انسان و تیپ A این ویروس ها در انسان، خوک، اسب و در بسیاری از گونه های پرندگان بیماریزا میباشد. تیپ A دارای زیر گروههای H1 تا H15 میباشد که در پرندگان همه زیر گروههای H1 تا H15 مشاهده اما در انسان بیشتر زیر گروههای 1 و 2 و3 و 5 و7 دیده شده است که بین انسان و طیور مشترک میباشند. زیر گروههای H5 و H7 غالباً در طیور بشدت بیماریزا میباشند و منجر به تلفات سنگینی در گله ها میگردند و بعضاً نیز مشکل و عوارض و تلفاتی را در انسان ایجاد مینمایند از نیمه دوم قرن گذشته تا کنون بیش از20 مورد واگیری با زیر گروههای H7 و H5 در طیور و ماکیان رخ داده است مانند واگیریهای سالهای 1924، 1929، 1983 آمریکا، سال 1994 پاکستان، سال 1995 مکزیک، واگیریهای سالهای 1976، 1985، 1992، 1994 استرالیا، سال 1997 هنگ کنگ، واگیری سالهای 1997 و 1999 ایتالیا، سال 1997 ماکیان هنک کنگ (منجر به عبور ویروسهای H5N1 از سد بین گونه ای انسان شده و موجب مرگ 5 کودک گردید) سال 2003 هلند و بلژیک و بالاخره اواخر سال 2003 و اوایل سال 2004 به کشورهای خاور دور که موجب مرگ 22 انسان گردید.
گزارش هایی از عفونت های آنفلوانزا طیور در ماکیان در چندین کشور از جمله امریکا، بلژیک ، اسکاتلند، ایتالیا، شوروی سابق، استرالیا، هنک کنگ فرانسه، انگلستان، مجارستان، ایرلند، کانادا گزارش گردیده که این امر نشان دهنده وجود یک چرخه ویروس در بین پرندگان در سراسر دنیا میباشد.
در ایران بیماری آنفلوآنزای طیور در تیر ماه سال 1377 با تحت تیپ H9N2 بروز نمود که این تحت تیپ در گروه غیر بیماریزا و یا نه چندان بیماریزا طبقه بندی گردیده و برای انسان نیز مخاطره ای نداشته اما بهر حال این بیماری خسارات اقتصادی هنگفتی را بر صنعت طیور تحمیل نمود و در نهایت، با تلاش های انجام گرفته و اقدامات پیشگیرانه از سوی سازمان دامپزشکی کشور این سازمان موفق به کنترل بیماری در سطح کشور گردید.
در مورد رخداد اخیر بیماری در کشور هلند که با ویروس آنفلوانزای H7N7 به وقوع پیوست دولت هلند سریعاً اقدام به معدوم سازی کلیه گله های مشکوک به آلودگی و گله های آلوده نموده و حدود 770 میلیون یورو به عنوان خسارت به پرورش دهندگان غرامت پرداخت کرد.آخرین مورد واگیری آنفلوانزا، شیوع سویه H5N1 در کشورهای آسیای جنوب شرقی در اواخر سال 2003 و اوایل سال 2004 شامل تایلند، ویتنام، چین، کره جنوبی، ژاپن، لائوس، اندونزی و ...در بین ماکیان و اردک بوده که منجر به تلفات و حذف 100 میلیون قطعه پرنده گردیداین سویه همچنین تا بحال باعث مرگ 22 نفر انسان در تایلند و ویتنام شده است.
در حال حاضر هیچ نوع واکسنی علیه سویه H5N1 شایع در آسیای جنوب شرقی وجود ندارد. علت شیوع جهانی این بیماری، تنوع وسیع میزبانی این ویروس میباشد بطوریکه بسیاری از گونه های اهلی و وحشی پرندگان توسط ویروس آنفلوانزا آلوده میگردند در بسیاری از پرندگان از قبیل بوقلمون، طیور، مرغ شاخدار، کبک خاکستری، بلدرچین، غاز، یلوه، قرقاول، اردک ، قو، حواصیل و همچنین از پرندگان زینتی از جمله مینا، طوطی، سهره جدا گردیده پرندگان آلوده، ویروس را از طریق مجاری تنفسی، ملتحمه چشم و مدفوع دفع مینمایند بدین جهت احتمالاً نحوه انتقال ویروس به دو روش انتقال مستقیم بین پرندگان آلوده و حساس و نیز انتقال غیر مستقیم شامل ذرات آئروسل و یا وسایلی که در معرض آلودگی به ویروس هستند صورت می گیرد. از آنجایی که پرندگان مبتلا مقادیر زیادی از ویروس را توسط مدفوع خود دفع میکنند بنابراین آلوده شدن آب، دان، تجهیزات، سیلوی دان، قفس ها، لباس ها، وسایط نقلیه و حشرات با مواد دفعی باعث پخش و انتشار ویروس میگردد. از اینرو انتقال ویروس ها به مناطق دیگر توسط افراد، سرویس های تهیه و توزیع مواد و تجهیزات به سهولت انجام می گیرد.
بطور کلی منابع اصلی آلودگی طیور شامل 1- گونه های مختلف پرندگان اهلی 2- پرندگان زینتی 3- پرندگان وحشی 4- سایر حیوانات میباشند که در بین گروههای نامبرده پرندگان وحشی عمده ترین منبع آلودگی برای طیور اهلی بوده بخصوص در این گروه مرغان آبی مهاجر از نقش بسزایی برخوردارند. از علائم بیماری در طیور میتوان از کاهش فعالیت، بی اشتهایی، لاغری مفرط، افت تولید و علائم خفیف تا شدید تنفسی شامل سرفه، عطسه، ترشح زیاد اشک، ادم در سر و صورت و اختلالات عصبی و اسهال نام بردکه هر یک از علائم فوق ممکن است به تنهایی یا به صورت مجموعه ای از علائم بروز نمایند واگیری و تلفات بسته به سویه ویروس و سن میزبان متفاوت است بطوریکه در واگیریهای با ویروس های با بیماریزایی بالا واگیری و تلفات به 100 درصد هم میتواند برسد. بمنظور پیشگیری و کنترل ویروس باید به منابع انتقال دهنده ویروس توجه نمود عمده ترین منبع ویروس برای پرندگان، سایر پرندگان آلوده میباشند لذا رعایت موارد قرنطینه ای و بیوسکیوریتی که اولین خط دفاعی در مقابل هر بیماری عفونی میباشد بمنظور مقابله با ویروس از اهم موارد میباشد بر این اساس پیشگیری از عفونت با ویروس آنفلوانزا شامل جدا کردن پرندگان حساس از پرندگان آلوده و دور نگه داشتن پرندگان حساس از ترشحات و محتویات دفعی پرندگان آلوده میباشد که اینگونه عفونت ها میتوانند بوسیله‌آلودگی تجهیزات، وسائط نقلیه، وسایل تلقیح و مایه کوبی، دان، آب و غیره جابجا شوند. تصمیم به ریشه کنی بر اساس طبیعت، ابعاد مشکلات و خصوصیات بیولوژیکی متفاوت میباشد که بدین منظور حذف یک منبع عفونی از جمله مزارع عفونی و آلوده و همچنین پرندگان زینتی و زنده موجود در فروشگاههای پرندگان زنده الزامی میباشد تصمیم گیری در خصوص استفاده از واکسن در واگیری های ویروسی که بیماریزایی بالایی دارند در کشورهای مختلف متفاوت است.