اثر شیر و فراورده های شیری در پیشگیری از سرطان
متاسفانه امروزه سرطان یکی از بیماریهای شایع می باشد.سرطان روده ی بزرگ سومین سرطان پرشیوع در جهان است که همه ساله قربانیان زیادی بر جای می گذارد. میزان شیوع ابتلا به این بیماری در زنان و مردان یکسان است. در ابتلا به انواع سرطان، عوامل گوناگونی از جمله عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی نقش عمده ای ایفا می کنند.
تحقیقات، ثابت کرده است که، دریافت500 کیلو کالری انرژی بیش از نیاز در طول روز، میزان ابتلا به سرطان روده بزرگ را در مردان 15درصد و در زنان 11درصد افزایش می دهد.
در بین عوامل محیطی، رژیم غذایی ارتباط تنگاتنگی در ابتلا به سرطان دارد. به طوریکه علت 60- 30درصد از انواع سرطان ها، رژیم غذایی نادرست است. در بین انواع مواد غذایی اگر چه مواد غذایی سرطان زا وجود دارد، اما مواد غذایی ضد سرطان نیز شناخته شده اند. شیر و فراورده های آن از جمله مواد غذایی ضد سرطان هستند.
وجود موادی مانند کلسیم، ویتامین D، نوعی اسید چرب به نام اسید لینولئیک، اسید بوتیریک ، کازئین، اسفنگولیپیدها و وجود برخی باکتری ها مانند لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس در شیر و فراورده های آن، این مواد غذایی را به مواد غذایی ضد سرطان معروف کرده است.
رژیم های غذایی که غنی از چربی، و فقیر از فیبر هستند، در بروز سرطان روده های بزرگ نقش بسیاری دارند. افزایش دریافت انرژی در طول روز نیز در ابتلا به بیماری سرطان روده بزرگ تاثیر بسزائی دارد. تحقیقات، ثابت کرده است که، دریافت500 کیلو کالری انرژی بیش از نیاز در طول روز، میزان ابتلا به سرطان روده بزرگ را در مردان 15درصد و در زنان 11درصد افزایش می دهد.
مواد موجود در مواد دفعی مانند اسیدهای صفراوی و سموم باکتری ها اگر به طور مستقیم و دائم با مخاط روده بزرگ تماس داشته باشند، می توانند به سلول ها آسیب رسانده و رشد تکثیر سلولی را از حالت طبیعی خارج کنند.
کلسیم موجود در شیر و فراورده های آن، رشد و تقسیم سلول های پوششی و همچنین پرزهای موجود درلوله ی گوارش را تنظیم کرده و از تکثیر بیش از حد سلول ها پیشگیری می کند. مواد موجود در مواد دفعی مانند اسیدهای صفراوی و سموم باکتری ها اگر به طور مستقیم و دائم با مخاط روده بزرگ تماس داشته باشند، می توانند به سلول ها آسیب رسانده و رشد تکثیر سلولی را از حالت طبیعی خارج کنند. کلسیم موجود در شیر و فراورده های آن اسیدیته مدفوع را افزایش می دهد. بعلاوه دفع فسفات، چربی، اسیدهای چرب آزاد و همچنین اسیدهای صفراوی را افزایش می دهند. همچنین، کلسیم از غلظت اسیدهای چرب بلند زنجیره، اسیدهای صفراوی ثانویه، و فسفولیپیدهای مدفوع می کاهد.
ماست به ماده غذایی ضد سرطان معروف شده است. علاوه بروجود مقادیرمناسبی از کلسیم در ماست، عوامل دیگری نیز در این فراورده ی شیری وجود دارند که به آن خواص ضد سرطانی بخشیده است. باکترهای اسید لاکتیکی موجود در ماست از جمله عواملی هستند که از لوله ی گوارش در برابر سرطان محافظت می کنند. مصرف فراورده های حاوی باکتری لاکتوباسیلوس،هم بطورمستقیم وهم بطورغیرمستقیم از لوله ی گوارش محافظت می کند. باکتری های اسید لاکتیکی، مانع از افزایش تکثیر سلول های سرطانی در افراد مبتلا به سرطان روده ی بزرگ می شوند.
در طول تخمیر شیر برای تولید ماست موادی تولید می شوند که،خاصیت ضدسرطانی دارند. اسید لینولئیک کنژوگه ایزومزی از اسید لینولئیک بوده، که مقدار آن در شیر و فرآورده های شیری بسیار بالاست. این اسید چرب مانع از ایجاد سلول های سرطانی می شود. شیر، کره، ماست و پنیر منبع خوبی از اسید لینولئیک کنژوگه هستند. برخی از تحقیقات ثابت کرده اند که، این اسید چرب سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند.
اسفنگوزین موجود در شیر، فعالیت آنزیم پروتئین کنیاز را مهار می کند. فعالیت این آنزیم شکل گیری و رشد سلول های سرطانی را تحریک می نماید. به علاوه اسفنگوزین رشد سلول های سرطانی را متوقف کرده و ازهجوم سلول های سرطانی به دیگر بافت های بدن پیشگیری می کند.
اسفنگولیپیدها از دیگر ترکیبات ضدسرطان در شیر و فرآورده های آن بوده که از ابتلا به سرطان روده ی بزرگ پیشگیری می کنند. اسفنگولیپیدها نقش عمده ای در رشد و تمایز سلولی دارند. . اسفنگومیلین یکی از فراوان ترین اسفنگولیپیدها در شیر و فراورده های آن است، که حدود یک سوم از اسفنگولیپیدهای شیر را به خود اختصاص می دهد، که نقش عمده ای در رشد و تمایز سلولی دارد. میزان اسفنگومیلین موجود در شیر با تغییرات فصلی تغییر خواهد کرد. از آنجا که اسفنگولیپیدها درغشای سلول ها قرار گرفته اند و در ذرات چربی متمرکز نشده اند، تمام انواع شیر از جمله شیر بدون چربی، شیر کم چربی و شیر پرچرب همگی منابع خوبی از این ماده ی شیمیایی هستند. اسفنگوزین موجود در شیر، فعالیت آنزیم پروتئین کنیاز را مهار می کند. فعالیت این آنزیم شکل گیری و رشد سلول های سرطانی را تحریک می نماید. به علاوه اسفنگوزین رشد سلول های سرطانی را متوقف کرده و ازهجوم سلول های سرطانی به دیگر بافت های بدن پیش گیری می کند.
محققان معتقدند اسفنگولیپیدهای موجود در شیر، سلول هایی را که در مرزسرطانی شدن هستند را ، به سلول های طبیعی تبدیل می کنند.
اسید بوتیریک تکثیر بیش از حد سلول های روده ی بزرگ را مهارمی کند. اسیدبوتیریک علاوه بر اینکه در شیر وجود دارد، به دنبال تخمیر فیبر، توسط باکتری های لوله گوارش نیز تولید می شود.
ترکیب ضدسرطانی دیگری که در شیر و فراورده های آن وجود دارد، اسید بوتیریک است. این اسید، نوعی اسید چرب کوتاه زنجیره است، که به مقدار مناسبی در شیر وجود دارد. اسید بوتیریک تکثیر بیش از حد سلول های روده ی بزرگ را مهار،و در نتیجه چرخه ی سلولی را تنظیم می کند. تحقیقات ثابت کرده اند که این اسید چرب از تهاجم سلول های سرطانی جلوگیری می نمایند. اسیدبوتیریک علاوه بر اینکه در شیر وجود دارد، به دنبال تخمیر فیبر، توسط باکتری های لوله گوارش نیز تولید می شود.
پروتئین های موجود در شیر به خصوص کازئین، که حدود 80درصد از پروتئین های شیر گاو را به خود اختصاص داده است، خاصیت ضدسرطانی به شیر بخشیده است. بعلاوه این نوع پروتئین، سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند.
پروتئین Whey نوعی دیگر از پروتئین های موجود در شیر است که این نوع پروتئین نیز خاصیت ضدسرطانی دارد. چرا که این پروتئین غنی از اسیدهای آمینه ی گوگرددار مانند سیستئین و متیونین است. این اسیدهای آمینه پیش ساز گلوتاتیونین در بدن می باشند. گلوتا تیونین خاصیت آنتی اکسیدانی داشته که سلول های بدن را از تهاجم رادیکال های آزاد مصون می دارد.
تمام افراد به ویژه آن هایی که سابقه ی خانوادگی ابتلا به این نوع سرطان را دارند، باید حتماً در طی روز به مقدار کافی از شیر و فراورده های آن مصرف کنند.
به طور کلی دریافت1200 میلی گرم کلسیم از منابع غذایی به خصوص شیر، 15-10 میکروگرم ویتامین D در طول روز، از ابتلا به سرطان روده ی بزرگ جلوگیری می کند. تمام افراد به ویژه آن هایی که سابقه ی خانوادگی ابتلا به این نوع سرطان را دارند، باید حتماً در طی روز به مقدار کافی از شیر و فراورده های آن مصرف کنند.
منبع: ماهنامه دنیای تغذیه شماره 28