موضوع 1: تعریف علم،روش های دانستن
هدف ازمطالعه روش تحقیق :
علمای معاصر رااعتقاد براین است که توسعه و پیشرفت علوم درنیمه دوم قرن بیستم به مراتب بیشتروجامع ترازپیشرفتی است که کلیه علوم ازبدو پیدایش خودتا پایان نیمه اول قرن بیستم داشته است.تصوراینکه درچنین مدت زمان کوتاهی،علوم بشری تابه این حدپیشرفت کرده باشدکمی تعجب آور ومشکل می نماید،ولی اگرتوجه شودکه استفاده ازروش صحیح تحقیق علمی نیزقدمتش بیش ازیک ربع قرن نیست،این حقیقت رامی توان به سادگی قبول کردکه این توسعه وپیشرفت سریع علمی صرفا مرهون ومدیون به کاربستن روشهای دقیق وصحیح تحقیق علمی بوده است.
دانشمندی که شایدبتوان اورابنیان گذارروش جدید دانست «رنه دکارت» فرانسوی است که او نیزعلیرغم تمایل زمان خویش خودرا ازقید آنچه که مدرسه به اوآموخته بودخلاص کرد و مطالعاتش رابرمبنای روح علمی شک پایه ریزی کرد.این شک شامل همه مظاهر زندگی او شد.بطوریکه ازخویشتن شروع کرد ووجودخودرانیز قابل شک وتردید دانست وسپس براین شک بدین گونه فائق آمدکه :«چون فکرمی کنم پس وجوددارم»واین قطعیت اولین پایه تفکرعلمی اوراپی ریزی کرد.پس ازقبول این واقعیت،مطالعات خودراشروع کردوفقط مطالبی راقابل قبول دانست که قطعیت آن برایش روشن وبدیهی باشد ونیز برای وصول به این حقیقت سعی کردتا مسائل رابه ساده ترین وجه تجزیه نمایدودرکوچکترین اجزاء آن غوروبررسی کند وبه این ترتیب توانست امورپیچیده ومشکل رابه اتخاذ این روش علمی ساده کشف وحل نماید.
تعریف علم :
«چارلزپرس» فیلسوف بزرگ امریکایی چهارروش برای دانستن وآگاهی پیشنهادمی کند که عبارتند از:
الف ) روش بدیهی پنداری : دراین روش انسان به انچه برایش بدیهی است اتکا دارد.آنچه را که حقیقت می داند تکراردراین روش اعتباروحقیقت بودن مطلب رافزونی می دهد،مثل اینکه می گوییم روز است،شب است .....
ب) روشهای پیروی محض : دراین روش ازآنچه که مقبولیت عام داردپیروی می کردمثل اعتقادات مذهبی.
پ) روش ازپیش دانسته یا آزادازتجزیه : این روش اتکایش برآنچه که قبلا توسط دیگران بیان شد وتناقضی هم به عقل ومنطق نداردمی باشد مثل مطالب آماری.
ت) روش علمی : وبالاخره روش علمی که موجه ترین روش حصول آگاهیهای انسان است. دراین روش همیشه نتایج غائی یکسان وخارج ازعقاید انسانهایی است که آنراتجزیه وتحلیل می کنند.
موضوع 2:انتخاب موضوع تحقیق
مراحل جرایی تحقیق :
مراحل اجرایی تحقیق عبارتنداز:
1- طرح وبیان ومعرفی کامل مسئله تحقیق. 2- تهیه وطرح فرضیه یافرضیات تحقیق.
3- گردآوری داده هاواطلاعات. 4- طبقه بندی اطلاعات.
5- تجزیه وتحلیل اطلاعات ونتیجه گیری ابتدایی.
6- سنجش وآزمون فرضیه یافرضیات واستنتاج نتایج نهایی وارائه پیشنهادات.
7- تهیه وتنظیم گزارش تحقیق وپاکنویس کردن آن.
تعریف موضوع تحقیق :
مسئله تحقیق به مشکلی گفته می شودکه محقق درصددیافتن راه حل آن می باشدوبه عبارت دیگرسوالی است که درباره یک موضوع درذهن محقق به وجود می آیدومی خواهدپاسخ آن رابیابد.انتخاب مسئله مناسب یکی ازمشکلترین مراحل طرح واجرای تحقیق است.باید دانست که موضوع یاعنوان تحقیق پس ازآنکه انتخاب شدبلافاصله محقق رادرموقعیتی قرارنمی دهد که پژوهش خودراآغازنماید،بلکه پس ازعنوان کردن موضوع بایدمسئله تحقیق را تعیین کرد تامسیر تحقیق کاملا مشخص شود.
موضوع تحقیق جمله کوتاهی است که فقط یک شمای کلی ازتحقیق رانشان می دهدوآن موضوع راازموضوعات دیگرمجزامی نماید.موضوع تحقیق گاهی توسط شخص محقق مطرح می شودوگاهی ازسوی کارشناسان سازمانها ونهادها وموسسات عمومی یاخصوصی تعیین می گرددوپس ازاعلام درروزنامه هایا اطلاعیه هاهرمحقق که تمایل داشت ازمیان آن عناوین موضوعی راکه مورد علاقه اش باشدوباامکانات تخصصی ومالی وتجهیزاتی وزمانی تناسب داشته باشدبرمی گزیندوطرح اجرایی آن رامی نویسد.محقق ردطرح تحقیق بایدهم مسئله وهم فرضیه یافرضیات تحقیق رامشخص نماید وبایدبه جهت آنکه طرح مسئله تحقیق کارسختی است ازآن طفره برود.
روشن بودن مسئله سبب می شودکه اقدامات وفعالیتهایی برای یافتن نظم وترتیب بین وقایع صورت می گیرد ودرنتیجه آن مسئله موردبررسی واقع شودوحل وفصل گردد.زیرا هدف جستجووتحقیق علمی یافتن پاسخ مسئله است.
ضوابط یاملاکهای انتخاب موضوع ومسائل تحقیق غبارتنداز:
1- تازگی : موضوع تحقیق هرچه تازه تروغیرتکراری باشدبهتراست.
2- دانش وتجربه محقق : وقتی شخصی موضوعی رابرمی گزیند که آن راشخصا تحقیق
کندبایددانش وتوانایی علمی وتجربی انجام آن راداشته باشد.
3- تناسب جسمی وروحی باموضوع : افراد به جهت داشتن برخی ویژگیهابرای تحقیق
بعضی موضوعات مناسب نیستند.
4- علاقه وکشش : اگرمحقق موضوعی رابرای تحقیق برگزیندکهموردعلاقه اش نباشد
پشتکاروتلاش ودرنتیجه توفیقی درانجام آن نخواهدداشت.
5- میزان عمومیت واهمیت موضوع : موضوعاتی که نتایج تحقیقشان شامل حال افراد
وگروههای بیشتری می شودازارزش بیشتری برخوردارند.
6- شرایط زمانی ومکانی : باید توجه داشت که برخی موضوعات رانمی شو د درهرشرایط زمانی مورد تحقیق قرارداد.
7- مدت زمان : اجرای هرتحقیق مدت زمان خاصی رامی طلبدکه محقق بایدآن رابافرصتی که درختیارداردمقایسه کندوبسنجدتااگرزمان موردنیاز بافرصت موجودمحقق تطابق ندارد ازتحقیق آن صرف نظرکند.
8- هزینه تحقیق : باتوجه به محدوده وقلمروتحقیق موضوع موردنظرمحقق بایدهزینه آن رابراوردکند وبعدتصمیم بگیردکه انتخاب کند.
9- امکان مطالعه : اجرای هرتحقیق تجهیزات ووسایلی رامی طلبد که محقق ازقبل باید به فراهم شدن آنها اطمینان داشته باشدوهمچنین موضوعاتی انتخاب شوندکه ازنظرعلمی قابل مطالعه باشند.
10- مشکلات احتمالی : علاوه برمواردگفته شده محقق قبل ازانتخاب موضوع تحقیق باید انواع واقسام موانع ومشکلات احتمالی که ممکن است درسرراه آن تحقیق وجودداشته باشدبررسی کندتااگرامیدازمیان برداشتن آنهاراداشت درانتخاب موضوع بپردازد.
چرامسائل ومشکلات رابرای پژوهش طرح می کنیم؟
برای پژوهشگرهمواره ممکن نیست مساله اش راباصراحت،به سادگی وبه گونه کامل تنظیم کندواغلب مفهوم نسبتا کلی وحتی مبهمی ازمساله دردست دارد.دلیل این امردرواقع ماهیت پیچیده پژوهش علمی است.حتی قبل ازآنکه پژوهشگربتواندبه روشنی بیان کندکه درجستجوی جواب برای چه پرسشهایی بوده است ممکن است برای مطالعه اکتشاف،تامل وتفکری سالها طول بکشد.طرح مسائل به منظورپژوهش وبررسی علمی معمولا به دوصورت می گیرد:
1- دلیل عقلی که پایه بنیادی پژوهش بنیادی،خالص یا نظری را تشکیل میدهد.انگیزه وتمایل پژوهشگر در اینگونه موارد میل به دانستن وفهمیدن است.
2- دلیل علمی که به پژوهش کاربردی می انجامد که تمایل به دانستن از آن جهت مهم است که بتوانیم کاری را بهتر انجام دهیم.
چگونگی انتخاب مساله پژوهش :
انتخاب مساله پژوهش،ممکن است نتیجه یک سلسله نیازهای عملی یا عقلی ونظری باشدتعداد ملاحظات عملی نامحدود است. گاه میخواهیم تاثیرعاملی را درامری معین مطالعه کنیم و گاه
ممکن است به منظورپیش بینی رویدادهای آینده نقشه ای مناسب مطرح کنیم.انگیزه های علمی و عقلی نیز موضوعات وسیع و دامنه داری برای پژوهش دارد.ملاحظات علمی جنبه عمومی دارداما منشاملاحظات علمی علایق خاصی است که به مسائل کلی ترمنجرخواهد شد.انگیزه پژوهشگر درانتخاب موضوع پژوهش ممکن است کنجکاوی علمی باشد که دراین مورد پژوهشگر موضوع کلی را که درباره آن اطلاع و دانش چندانی موجود نیست بررسی می کند.یکی از عواملی که در انتخاب مساله پژوهش نقش اساسی دارد تمایلات و ارزشهای معنوی خود پژوهشگر است.درانتخاب قسمتهای مختلف علم برای مطالعه و بررسی،همواره عقل و اراده دخیل بوده و این نوع انتخاب متضمن داوری درباره ارزشهاست. اما نقش ارزشها درانتخاب موضوع پژوهش آشکارنیست.با آنکه مسائل زیادی وجود دارد که هم اکنون می توان با استفاده ازروشهای علمی جوابهای رضایتبخشی برای آنهاتهیه کرد،بایدتوجه داشت که (1) پژوهشهای علمی همیشه جواب مسائل رادراختیارماقرارنخواهند داد،چه رسد به آنکه چنین جوابی روشن وقاطع باشد (2) هدف مطالعه وپژوهش علمی پیدا کردن جواب مسائل است،امادربرخی مواردممکن است چنین جوابی به دست نیاید. (3) علم جدید،به ویژه علوم انسانی جدیدرامی توان دریک جریان ناتمام دانست زیرا به قول «یاسپرس»،برای پیشرفت وتکامل علم جدید نهایت وانتهایی وجودندارد.