عوامل و شرایطى که محلى را براى ایجاد شهرى مساعد مى‌کند و امکان توسعه‌هاى بعدى آن را فراهم مى‌آورد، متعدد است. معمولاً، روستاها و شهرها در نقاط مرتفع توسعه نمى‌یابند. غالب شهرها و روستاها، در جلگه‌ها و دشت‌ها و نقاطى که ارتفاع زیادى نداشته‌اند به‌وجود آمده‌اند. پستى و بلندى همچنان‌که در تغییرات آب و هوائى مؤثر مى‌باشد، در شهرها نقش مؤثرى دارد. در احداث شبکهٔ تأسیسات شهرى مانند شبکهٔ آب و فاضلاب، حتى‌الامکان سعى مى‌شود که از شیب طبیعى زمین به منظور توسعهٔ چنین شبکه‌هائى کمک گرفته شود. اراضى پست و بلند، از نظر توسعه شهرى قابل تأمل هستند. نقاطى که پست و کم‌ارتفاع هستند، معمولاً از جمله اراضى مرغوب براى ایجاد محلات به‌حساب نمى‌آیند؛ خاصه در نواحى سیل‌گیر، ضمن آنکه امکان بروز سیل در آنها مى‌رود، از نظر توسعهٔ شبکه‌هاى آب و فاضلاب و جمع‌آورى و دفع آب‌هاى سطحى نیز، با مشکلاتى روبه‌رو مى‌گردند. نقش پستى و بلندى زمین و شیب مناسب، در احداث راه‌ها، سیماى شهرها، ارتفاع ساختمان‌ها و بالاخره دید و منظر شهرى بسیار قابل توجه است.
قرارگاه شهر یا روستا و شکل ناهموارى زمین، ممکن است به‌کلى مانع رشد آنها و یا باعث رشد و توسعهٔ آنها گردد. مثلاً اگر شهرها یا روستاها در محل تلاقى کوه و جلگه واقع شده باشند، یا در محل درّه‌هائى که کوهستان‌ها را از هم جدا مى‌کند، یا در نقطهٔ به هم‌گرائى و پیوستگاه درّه‌ها جاى گرفته باشند، ایجاد و توسعهٔ آنها با مشکلات چندانى روبه‌رو نخواهد بود. در حالى‌که توسط کوه‌ها محصور باشند، این کوه‌ها خود از موانع مهم براى توسعه محسوب مى‌شوند.
عامل پستى و بلندى (شیب)
در مواقعى که کلیه شرایط یکسان باشند شیب‌هاى تند فرسایش بیشترى ایجاد مى‌کنند، زیرا در شیب‌هاى تند آب با سرعت بیشترى به‌طرف پائین جارى مى‌شود و در نتیجه انرژى جنبشى و قدرت فرسایدگى آن بیشتر مى‌شود که در حوضهٔ مورد مطالعه با تهیه نقشه هیپسومترى و نقشه شیب و محاسبه ارتفاع متوسط که معادل ۱۳۰۰ متر مى‌باشد و نسبت ناهموارى که معادل ۲۹/۰ مى‌باشد، کیفیت پستى و بلندى در حوضه مورد مطالعه مشخص شده است.
از لحاظ کمّى و جهت امتیاز دهى به مدل پسیاک اصلاح‌شده با تهیه جداول هیپسوگرام براى هر زیر حوضه یا واحد هیدرولوژیکى یک درجه حاصل شده است. به طورى‌که واحد هیدرولوژیکى شماره ۱ معادل ۷۹/۴، واحد هیدرولوژیکى شماره ۲ معادل ۰۳/۴، واحد هیدرولوژیکى شماره ۳ معادل ۰۶/۱، واحد هیدرولوژیکى شماره ۴ معادل ۶۶/۱ و کل حوضه معادل ۳۲/۱۰ مى‌باشد که با جایگزینى امتیازات (درجات) حاصله در فرمول پسیاک (اصلاح‌شده) در آن:
S33/0 = 5 X
درجه رسوب دهى XX5=
شیب متوسط برحسب درصد مى‌باشد S=
امتیاز به‌دست آمده براى واحد هیدرولوژیکى شماره ۱ معادل ۵۸/۱، واحد هیدرولوژیکى شماره ۲ معادل ۳۲/۱، واحد هیدرولوژیکى شماره ۳ معادل ۵۲/۰، واحد هیدرولوژیکى شماره ۴ معادل ۵۴/۰ و امتیاز این عامل براى کل حوضه ۴۰/۳ مى‌باشد، نتیجه مى‌گیریم که امتیاز کسب‌شده براى این عامل پائین بوده و شیب، تأثیر کمى در فرسایش حوضه دارد.
ناهمواری های زمین
تقسیمات ناهمواری ها
سطح زمین به‌طور طبیعى در هیچ کجا کاملاً هموار نیست بلکه در سراسر زمین وضع نامشابه و ناهموارى دارد و به نسبتى داراى شیب مى‌باشد و همین شیب است که سبب حرکت آب‌هاى روان مى‌گردد، آب‌ها همیشه به‌سمت نقاط پست زمین جریان دارند و از به‌هم پیوستن آنها در نقاط پست دریاها ایجاد مى‌گردند، دریاها همه به‌یکدیگر متصل هستند و از اتصال آنها سطح واحد یکسانى تشکیل مى‌گردد که سطح ”دریاهاى آزاد“ نامیده مى‌شوند. سطح دریاهاى آزاد مبداء اندازه‌گیرى‌هاى ارتفاعات قرار گرفته است.
برخلاف اقیانوسها و دریاها که در سراسر کره‌زمین به‌هم مرتبط و در مجموع سطح دریاهاى آزاد (صفر متر ارتفاع) آب‌ها را تشکیل مى‌دهند، اگر وضع این ناهموارى‌ها را در نظر بگیریم، در نقاط مختلف خشکى‌هاى کره‌زمین نوسان پستى و بلندى‌ها را بین صفر (گاهى پائین‌تر) تا حدود ۸۸۰۰ متر مشاهده مى‌کنیم.
این اختلاف سطح است که نتایج انسانى بى‌شمارى را به‌وجود آورده است. مثلاً حفر قنات، جریان آب جویبارها، سیستم آبیارى در کشاورزی، عبور از جلگه و کوهستان، شیب جاده‌ها، وجود دره‌ها همه و همه بر اثر این اختلاف سطح انجام مى‌گیرد.
تقسیمات ناهموارى‌ها
با در نظر گرفتن وضع ناهموارى‌هاى سطح زمین به‌طور اعم و وضع ناهموارى‌ها و فلات ایران به‌طور اخص و در نظر گرفتن ارتفاعات عظیم دیواره‌هاى فلات ایران و نقاط پست جلگه‌اى ساحلى که در پاى این ارتفاعات واقع شده‌اند مى‌توان ایران و یا هر کشور و یا قاره‌اى را از نظر ناهموارى‌ها چنین تقسیم نمود.
۱ . زمین هاى پست جلگه‌اى
۲ . زمین‌هاى متوسط فلاتى‌شکل
۳ . زمین‌هاى مرتفع کوهستانی
زمین‌هاى پست جلگه‌اى
زمین‌هاى پست جلگه‌اى زمین‌هائى هستند که ارتفاع آنها از سطح دریا بین صفر تا ۵۰۰ متر متغیر است، سواحل دریاى خزر و جلگه خوزستان و حاشیه باریکى از سواحل خلیج‌فارس و دریاى عمان چنین وضعى را دارند.
زمین‌هاى متوسط فلاتى‌شکل
ارتفاع متوسط این زمین‌ها بین حدود ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متر در نوسان است. قسمت اعظم ایران داراى چنین وضعى مى‌باشد، خشکی، کم‌بارانی، انواع آبیارى‌هاى سنتی، تنوع کشت، پراکندگى دهات و کمبود تراکم نسبى جمعیت از مشخصات منطقه فلاتى کشور است.
زمین‌هاى مرتفع کوهستانى
زمین هاى کوهستانى مناطقى هستند که ارتفاع آنها بیش از ۲۰۰۰ متر مى‌باشد، در این مناطق به‌خاطر شیب زیاد و دره چاله‌هاى فراوان به‌سختى مى‌توان سکونت نمود، در نقاط مرتفع ارتفاعات البرز و زاگرس، از دامنه‌ها و پیش‌کوه‌ها به بالا داراى چنین شرایطى هستند.