عدم کنترل ادرار یکی از شایعترین علل مراجعه به روانپزشک یا متخصص کودکان می باشد.
کودکانی که به سن پنج سالگی می رسند باید توانائی نگهداری و کنترل ادرار خود را کسب کنند .حال اگر با رسیدن به سن پنج سالگی با سطح رشدی مناسب بدون هیچ دلیل جسمی و مشکلات پزشکی و یا مصرف برخی داروها ( ادرار او رها )،کنترل ادرار صورت نگیرد و این مسئله دو بار در هفته به مدت سه ماه پیاپی باشد، فرد مبتلا به اختلال بی اختیاری ادرار خواهد بود. شب ادراری ممکن است خواه عمدی و خواه غیر عمدی باشد. در واقع ترس، اضطراب، از دست دادن مهر و محبت والدین، تولد کودک دیگر، جلب نظر والدین، ترس از تنبیه و در بچه های بزرگتر مشکل در مدرسه و دوستان و در کل هیجانات مختلف در کودک مهمترین علل بیماری هستند.
وجود نشانه های نظیر مکیدن انگشت، کج خلقی، لجبازی و سایر مشکلات رفتاری همراه با این اختلال گزارش است، زیرا عدم کنترل ادرار نیز به نوبه’ خود بر روان کودک اثر می گذارد و سر زنش یا تنبیه از طرف والدین باعث احساس ناراحتی و ضعف شده و بر شدت عدم کنترل ادرار می افزاید، والدین باید سعی کنند با آرامش و صبر با کودکان برخورد کنند، باید از توبیخ و تنبیه کودک خودداری کرد و با این عمل او را متوجه ساخت که عدم کنترل ادرار عمل زشت و شرارت نیست بلکه نوعی بیماری است.
محققان عقیده دارند چنانچه والدین در فهم کودک و نیازهای او بکوشند و با وی رابطه عاطفی صحیح بر قرار کنند بیماری به سهولت درمان میشود.
به طور خلاصه درمان با تلفیق روشهای زیر انجام می گیرد:
الف: تشویق کودک به بیان مشکلات خود و اصلاح رابطه کودک و اعضای خانواده.
ب: از بین بردن جو اضطراب زا برای کودک .
پ: بیدار کردن کودک برای ادرار کردن در شب در فواصل معین و آشنایی کودک با آداب توالت رفتن.
ت: دادن مایعات به مقدار کم، مخصوصا نوشیدنیهایی که در آنها کافیین وجود دارد مثل: چای، قهوه، نوشابه.
ث: تهیه و نصب ورقه بالای تخت کودک به این منظور که شبهایی که کودک خشک بود، توسط خودش یک ستاره یا خورشید روی آن علامت زده شود و می توان به منظور تشویق یک جایزه در ازای مثلا ده ستاره به او داد.
ج: دارو درمانی هم در بهبود این اختلال موثر است، اما به هر حال موفقیت آن همراه با موارد بالا می باشد.
اختلال شب ادراری در کودکان پسر شایعتر است
یک روانشناس بالینی گفت: "شب ادراری" نوعی اختلال رفتاری است که در کودکان پسر در مقایسه با دخترها شایعتر است.
یک روانشناس بالینی گفت: "شب ادراری" نوعی اختلال رفتاری است که در کودکان پسر در مقایسه با دخترها شایعتر است.شهلا رحیمی روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا مرکز استان تهران افزود: در این اختلال رفتاری، کودک باید بیش از چهار سال سن داشته باشد، زیرا شب ادراری در کودکان زیر چهار سال نیاز به درمان ندارد.وی خاطرنشان کرد: استرس در کودک، نحوه تربیت مادر و ارث از عوامل موثر در شب ادراری کودکان است.رحیمی، آرامش دادن به کودک، دعوا نکردن کودک درصورت شب ادراری، آموزش به کودک برای کنترل ادرار خود و تعیین جایزه برای کودک درصورت عدم شب ادراری را در پیشگیری از شب ادراری کودکان موثر دانست.وی گفت: افزایش سطح آگاهی والدین و معلمان و اصلاح الگوهای محیطی حاکم بر دنیای روانی کودک نیز از شیوه‌های مهم پیشگیری از بروز این اختلال رفتاری در کودک است.این روانشناس اظهار داشت: تجویز دارو برای درمان این اختلال رفتاری معمولا کوتاه مدت و با توجه به سن و وزن کودک است و باید تحت نظر روانپزشک انجام شود.وی افزود: البته با توجه به امکان عود بیماری پس از قطع دارو بهتر است که با استفاده از روشهای غیر دارویی همچون آرامش دادن به کودک و تعیین جایزه، درمان صورت گیرد.
شب ادراری ( انواع، علل ، درمان)
«بی اختیاری ادرار» به دفع‌مکرر ادرار در لباس یا رختخواب گفته‌می‌شود که معمولا به صورت«شب ادراری» است، یعنی کودک‌در روز دفع ادرار را کنترل می‌کند امادر شب و هنگام خواب قادر به این‌کنترل نخواهد بود. البته سنی که شب‌ادراری به عنوان یک پدیده غیرطبیعی‌تلقی میشود به چندین عامل بستگی‌دارد که عبارتند از: سنی که کودک‌کنترل ادرار را فراگرفته است. جنسیت‌وی، الگو و دفعات بی اختیاری وانتظار والدین از کودک.
تقریبا ۱۵ درصد بچه‌های‌طبیعی تا ۵ سالگی دچار شب‌ادراری می‌شوند، اما وجود شب‌ادراری پس از این سن دیگرطبیعی نبوده و باید بررسی شود.شب ادراری در پسرها شایعتر ازدخترهاست و به طور کلی دختران‌نسبت به پسران زودتر قادر به‌کنترل ادرار خواهند بود.
انواع بی اختیاری ادرار
بی‌اختیاری ادرار به سه شکل دیده‌می‌شود:
۱ - کودک فقط در شب و هنگام‌خواب دچار بی‌اختیاری می‌گردد. ۸۰درصد موارد بی‌اختیاری به این شکل‌وجود دارد.
۲ - کودک فقط در روز دچاربی‌اختیاری می‌گردد.
۳ - کودک هم شب و هم روز دچاربی‌اختیاری می‌گردد.
در صورتی که کودک هیچ وقت‌کنترل ادرار را فرانگرفته باشد «بی‌اختیاری اولیه» و اگر حداقل به مدت یک سال کودک قادر به کنترل‌ادرار بوده و بعد مبتلا به بی‌اختیاری‌ادرار گردد «بی‌اختیاری ثانویه» نامیده‌می‌شود.
توجه کنید در صورتی که کودک‌هرگز کنترل ادرار نداشته یابی‌اختیاری هم در شب و هم در روزدارد به خصوص پسر بچه‌های مبتلا به‌بی‌اختیاری در روز، احتمال وجوداختلال عضوی دستگاه ادراری زیادبوده و باید برای بررسی بیشتر به‌پزشک ارجاع شوند.
علل بروز شب ادراری
۱ - ناپایداری مثانه: کاهش‌ظرفیت مثانه و در نتیجه تخلیه زود به‌زود ادرار در بسیاری از کودکان مبتلابه «بی‌اختیاری در شب و روز» ثابت‌شده است. این کودکان معمولا علایم‌دیگری چون تکرر ادرار و فوریت دردفع ادرار نیز دارند و با مصرف‌داروهای ضد اعصاب احشایی مثانه‌بهبود می‌یابند.
۲ - تأخیر در تکامل مغزی: کنترل ادرار یعنی تکامل مغز برای اینکه بتواند دریچه پیشابراه را که درست‌زیر مجرای خروجی مثانه قرار دارد به‌اراده شخص منقبض یا شل کند و به‌این ترتیب تخلیه ادرار با اراده وخواست شخص انجام شود. این درواقع بخشی از تکامل عمومی کودک‌است و باید به تدریج کسب شود.عوامل داخلی یا خارجی می‌توانندتکامل این بخش را به تأخیر بیندازنددر نتیجه کودک به علت تأخیر درتکامل مغزی قادر به کنترل صحیح‌ادرار خود نیست.
سالهای دوم تا چهارم زندگی دوره‌نسبتا حساس زندگی در تکامل کنترل‌ادرار می‌باشد. فشارهای اجتماعی واسترس به عنوان عامل خارجی کنترل‌ادراری را به تعویق انداخته بی‌اختیاری‌ادراری ثانویه را تشدید می‌کند. دربچه‌های کوچک بروز شب ادراری‌رابطه‌ای خاص با تولد خواهر و برادر،بستری شدن در بیمارستان بین ۲ تا۴ سالگی، شروع مدرسه، از هم‌گسستگی خانواده به علت طلاق یامرگ و نقل مکان به خانه‌ای جدیددارد. معمولا این کودکان با گذشت زمان‌و تکامل مغز بهبود می‌یابند.
۳ - ارث: احتمال بروز شب‌ادراری در کودکانی که والدین آنهاخود مبتلا به شب ادراری بوده‌اند بیشتراست و اکثریت کودکان مبتلا یکی ازبستگان آنان نیز دچار این اختلال بوده‌یا می‌باشند.
۴ - خواب: بعضی‌ها عقیده دارندشب ادراری به این دلیل اتفاق می‌افتدکه کودک خواب عمیق‌تری نسبت به‌سایر کودکان دارد در نتیجه متوجه‌پربودن مثانه و خروج ادرار نمی‌شود.اما مطالعات نشان می‌دهد که خواب‌این کودکان مانند سایرین بوده وبی‌اختیاری در هر مرحله از خواب (چه‌مرحله خواب عمیق و چه مرحله خواب‌سبک) اتفاق می‌افتد. معمولا شب‌ادراری در ساعات اولیه خواب روی‌می‌دهد.
۵ - اختلالات روانی: اختلال‌روانی فقط در ۲۰ درصد این کودکان‌وجود دارد. در صورت باقی ماندن‌مشکل شب ادراری در سنین بالاتراحتمال وجود این اختلالات بیشترخواهد بود.
۶ - علل عضوی: در صورت‌وجود اختلال عضوی در دستگاه‌ادراری عمدتا کودک دچار«بی‌اختیاری در روز» و «بی‌اختیاری‌اولیه» می‌باشد، به عبارت دیگر این‌کودکان هیچ وقت کنترل ادرار رافرانگرفته‌اند. بنابراین کودک مبتلا به‌بی‌اختیاری در روز باید به پزشک‌ارجاع شود تا در صورت وجود علل‌عضوی، با رفع آن، بی‌اختیاری کودک‌نیز رفع گردد.