در چهار سال گذشته شاهد تغییرات قابل توجهی در جامع ایران بوده‌ایم. برخی متخصصان این تحولات را ناشی از سیاست دولت در متنوع‌سازی اطلاع رسانی می‌دانند در حالیکه دیگران بر این باورند که این تحولات زاییده شرایط بالقوه اجتماعی هستند. آنچه مسلم است این است که بدون وجود سرمایه‌گذاریهای کلان در زمینه فرا ساختارهای ارتباطات در دهه گذشته، چنین تغییراتی به این سرعت شکل نمی‌گرفت. این تحولات را می‌توان از چنین جنبه مورد مطالعه قرار داد. اما به علت حجم بالای مطالب ما تنها از دو جنبه به موضوع خواهیم پرداخت. یک تأثیر برنامه توسعه ارتباطات بر این امر و دیگری شکل‌گیری نیرویی در جهت ایجاد یک روند فطری مدیریت دانش.
1- پیشرفت های ارتباطی و ICT
در آغاز انقلاب اسلامی تنها 850000 تلفن ثابت در کل کشور وجود داشت و در سال 1993 این رقم با افزایش چشمگیر به حدود 3597900 خط تلفن ثابت رسید و از آن زمان این رشد کماکان ادامه داشته است و تا سال 1999 در کل کشور در حدود 8400000 خط تلفن ثابت مشغعول به کار میباشد. به عبارت دیگر در طی دو دهه گذشته تلفن ثابت کشور دارای ضریب نفوذی در حدود 34/13 درصد شده است. این ضریب نفوذ ایران را از لحاظ دارا بودن تلفن ثابت در رده پنجم جهان قرار می‌دهد.
در ضریب نفوذ ذکر شده بالا تلفن همراه موجود در کشور به حساب نیامده است. در اواخر دهه 1980 هیچگونه خدمات تلفن همراه در کشور عرضه نمی‌شد. در ابتدا برخی مناطق آزاد اقتصادی شروع به عرضه خدمات تلفن همراه بنمودند. با شروع سال 2000 بیش از نیم میلیون تلفن همراه در دست مردم قرار دارد و این شبکه بیش از 230 شهر ایران را پوشش می‌دهد و در حدود 500 کیلومتر جاده‌‌های بین شهری کشور تحت پوشش شبکه ماهواره‌ای قرار دارد.
کانالهای مایکرویرو داخل شهری به 303671 کانال ارتقاء یافته است. در حالیکه در سال 1978 این رقم 17185 کانال بوده است . همچنین تا اواخر سال 1999 تعداد کانالهای بین‌المللی به تعداد 7937 بالغ گردیده است. این رقم بدین معناست که در حدود 2450 شهر ایران به شبکه‌های ارتباطی بین‌المللی دسترسی دارند. ضریب نفوذ ارتباطی تنها محدود به مناطق شهری نشده است بلکه در زمان تهیه این گزارش در حدود 24000 روستای کشور به شکله مخابرات ملی پیوسته اند رقم افزایش ماهیانه این رشد در حدود 246 روستا میباشد.
تعدادی مراکز تحقیقات مخابرات نیز در کشور مشغول فعالیت هستند وظیفه اصلی این مراکز علاوه بر تاکید بر موضوع اصلی فعالیت خود، خدمات دهی و پشتیبانی مخابرات در ایران می باشد. برای نمونه مرکز تحقیقات مخابرات ایران بطور مداوم به دانشگاهها و محققان کمک‌های شایانی ارائه می‌کند.
رشد ضریب نفوذ تلفن ثابت به همراه متنوع شدن خدمات مخابراتی بازار اینترنت ایران را تحت تأثیر قرار داده است. با این مرکز دیتا مخابرات مسئول اصلی توسعه شبکه اینترنت کشور میباشد، سرویس دهنده‌های مستقلی نیز در این زمینه مشغول می‌باشند. در زمان نگارش این گزارش، بیش از 90 سرویش دهنده اینترنت در ایران وجود دارد و بسیاری از این ISP ها در دو سال اخیر وارد بازار گردیده‌اند. برخی از این سرویس‌دهنده‌ها همانند IPM و ندارایانه با استفاده از فناوری ماهواره دسترسی مستقل به اینترنت و شبکه‌های جهانی ارائه می‌دهند. با این حال بسیاری از دیگر سرویس دهنده‌ها وابسته به مرکز دیتا مخابرات به عنوان backbone اولیه هستند. این عامل باعث رشد زیاد صنعت nascent اینترنت گردیده است.
این صنعت اکنون به دلیل کمبود نیروی تخصص تحت فشارهای مضاعف قرار دارد.
تاکید استراتژیک کنونی صنعت اطلاع رسانی و ارتباطات ایران بر حوزه‌های زیر میباشد:
توسعه مخابرات
تجدید ساختار اطلاعات و داده‌ها
تحول فراساختاری شبکه‌های دیتا
تحقیقات
خصوصی سازی
توسعه منابع انسانی
حضور در عرصه‌های بین‌المللی
علاوه بر آنچه که به عنوان فعالیت اصلی شرکت مخابرات ایران انجام گرفته است پیشرفتهای دیگری نیز توسط دیگر سازمانها و غیره به وقوع پیوسته است. وزرت علوم تحقیقات و فناوری پروژه شبکه اختصاصی دانشگاهها را تا قبل از پایان سالجاری میلادی اجرا و آزمایش خواهد نمود. پروتکل استاندارد اینترنت این شبکه TCP/IP با ترکیب اینترنت / اینترانت خواهد بود. با وجود بود. با وجود اینکه کاربران این شبکه قادر به دسترسی به شبکه اینترنت خواهند بود. با این حال دانشگاههای و مراکز تحقیقاتی می‌توانند در صورت لزوم از سرویس‌های موجود دیگر نیز استفاده کنند.و مسئولیت نگهداری از این شبکه اختصاصی بر عهده سازمان پژوهشهای علمی و فنی (IROST) میباشد. تمرکز IROST بر Backbone ایجاد شده توسط اداره دیتا مخابرات میباشد اما یک Backup ثانویه نیز جهت برطرف نمودن هر گونه نقص پیش‌بینی شده است. علاوه بر شبکه اختصاصی دانشگاهها، شبکه اختصاصی دانشگاهها، شبکه بانکی کشور در حال کاملاً مکانیزه شدن میباشد و در همین زمینه یک شبکه ایمن و جداگانه ایجاد گردیده است. این شبکه تحت مدیریت مرکز خدمات انفورماتیک بانک مرکزی ایران قرار دارد.
رادیو و تلویزیون و تولید لوازم الکتریکی
با توجه به این حقیقت که هیچگونه شبکه خصوصی رادیو تلویزیون در ایران نمی‌تواند به فعالیت بپردازد ولی بهر ترتیب تحولات چشمگیری در این زمینه رخ داده است. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران یک شبکه خبری ملی جدید به نام «شکبه خبر» راه اندازی نموده است که 24 ساعت اختبار را در زمینه‌های مختلف بر روی آنتن می‌فرستند. علاوه بر آن، به همراه سیاست اخیر دولت مبنی بر گفتگوی تمدن‌ها صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران 2 شبکه بین‌المللی راه اندازی نموده است که از طریق ماهواره قابل دسترس می‌باشند. شبکه «جام جم» که شبکه خبری است و به سه زبان انگلیسی، فرانسه و عربی اخبار پخش می‌‌نماید. شبکه دیگر «سحر» شبکه‌ای است که به پخش برنامه برای ایرانیان ساکن آمریکایی شمالی، اروپا و آسیا می‌پردازد. با استفاده از پایگاههای موجود الکترونیکی، متخصصان ایرانی توانسته‌اند پوشش ملی و بین‌المللی رادیو و تلوزیون را افزایش دهند. در حال حاضر اکثر برنامه‌های موجود را می‌توان در سرتاسر کشور دریافت نمود. همچنین امکان اجاره کاست‌های ویدویی و فروشگاههای سمعی و بصری نیز وجود دارد.
علاوه بر آن تلاش گردیده است تا خبرگذاریها و یا نمایندگی‌های خصوصی یا نیمه خصوصی راه‌اندازی شوند. خبرگزاری دانشجویان ایرانی نمونه‌ای از این تلاشها میباشد. علاوه بر آن، بسیاری از این شعبه‌ها برای عرضه خدمات خود اتکاء زیادی به شبکه اینترنت دارند. نمونه‌ای از این شبکه‌ها، اخبار ندا رایانه میباشد. با این حال این فعالیت‌ها هنوز در مرحله شکل‌گیری هستند و مستلزم جواب بازار خود میباشد.
2-1 تولید
از سال 1998 تاکنون، ایران اقدام به تولید مراکز پرظرفیت دیجیتال تا حد ITMC/NEAX 61 نموده است. صنایع مخابرات کشور سالیانه 1/8 میلیون پورت مراکز تلفن پرظرفیت دیجیتال در انواع Transit, Local و STD تولید می‌کند. این صنایع همچنین موفق به ساخت سالیانه 500 هزار دستگاه تلفن رومیزی در مدلهای مختلف شده است. و همراه با افزایش تولید خود کنترل کیفیت تولید را نیر تا آخرین امکانات و دست آوردهای جدید بالا برده است. از برنامه‌های صنایع مخابرات ایران متنوع نمودن تولید ات از طریق راه‌اندازی خطوط جدید تولید انواع تلفن‌های ثابت، بی سیم و موبایل همچنین فراخوان (pager) و شبکه‌های ISDN میباشد. سرمایه‌گذاری در این بخشهای حیاتی و توانایی شرکت مخابرات در جهت پوشش دادن کلی آنها موجب پیشرفتهای وسیعی گردیده است.