پرس هائی که برای برش و فرمکاری اوراق فلزی به کار می روند دارای انواع مختلفی هستند که هر کدام از آنها می توان در مواردی خواص مورد استفاده قرار داد. معمولی ترین نوع پرسها عبارتند از : پرسهای دستی (اهرمی و پیچی), پرس های مکانیکی (پیچی اصطکاکی و لنگی یا ضربه ای) پرس های پنوماتیکی و هیدرولیکی
1-پرس های دستی :
الف – پرس اهرمی :
این نوع پرس برای بریدن و سوراخکاری و فرمکاری های کوچک روی اوراق نازک فلزی بکار می رود . بدنه آن تقریباً شبیه قیچی اهرمی است که بجای تیغه ثابت (تیغه تحتانی) قالب یا ماتریس و در مکان تیغه متحرک (تیغه فوقانی) بسته می شود . نیوس این پرسها بر حسب نوع اهرم بندی و طول اهرم دسته آنها متغیر است . از این نوع پرس در برشکاری گوشه های کار و سایر موارد مشابه آن نیز می توان استفاده کرد .
ب- پرس پیچی :
این نوع پرس بوسیله بالا و پایین رفتن یک پیچ دنده ذوزنقه کارمی کند . سر پرس با گرداندن دسته فلکه متصل به پیچ ذوزنقه حرکت عمودی نموده بالا و پایین می رود . پرس مزبور برای بریدن ورقه های نازک فلزی , جرم, مقوا و غیره مورد استفاده قرار می گیرد .
2- پرسهای مکانیکی :
الف – پرس های پیچی اصطکاکی :
این پرس مجهز به دو چرخ طیار اصطکاکی بوده که محور آنها بوسیله یک الکترو موتور دوران می کند . با گردش چرخ طرف چپ فلکه متصل به پیچ به حرکت در آمده و پیچ همراه با سر پرس پایین می آید و در تماس چرخ طرف راست با چرخ فلکه عمل برگشت انجام می شود .چرخهای طرفین دارای یک حرکت انتقالی جزئی در جهت افقی هستند هنگام پایین رفتن پیچ هر قدر که چرخ از مرکز چرخ سمت چپ دورتر می شود سرعت زیاد تر شده و باین ترتیب سر پرس به طور ضربه ای با قالب زیر برخورد می کند . در موقع برگشت که چرخ فلکه یا چرخ سمت راست اصطکاک دارد هر قدر به مرکز چرخ نزدیک تر گردد سرعت آن کمتر می شود بالا و پائین رفتن سر پرسی از طریق حرکت افقی چرخهای محرک و بوسیله یک سیستم اهرم بندی صورت می گیرد , این عمل در پرسهای کوچک با فرمان دستی و در پرسهای بزرگ به طور اتوماتیک انجام می شود .
ب- پرس لنگی یا ضربه ای :
این نوع پرس از معمولی ترین پرسها است که در برشکاری , سوراخکاری و فرمکاری های کم عمق بکار می رود ,حرکت از یک الکترو موتور و یک چرخ تسمه واسطه به چرخ طیار و محور لنگ منتقل شده , شاتون و ضربه زن را به حرکت در می آورد . ماشین مزبور دارای یک میز قابل تنظیم بوده و از طریق پیچهای قطوری که زیر آن قرار گرفته می تواند روی ریلهای عمودی بالا و پایین رود . همچنین کورس سر پرس یا ضربه زن نیز می تواند در هر پرس به کمک مکانیزم های خاصی کم و زیاد گردد .پرسهای لنگ به فرمهای مختلف ساخته می شوند . چرخ طیار و محور از راست به چپ در بالای بدنه قرار دارند تناز پرسهای لنگی ثابت بوده و متناسب با اندازه چرخ طیار و مقاومت برشی فلزی میل لنگ آنها می باشد .
3-پرسهای پنوماتیکی :
این نوع پرسها که دارای یک سیلندر پیستون پنوماتیکی هستند غالباً در ابعاد ساخته شده و برای کارهای (سوراخکاری و فرمکاری روی اوراق نازک و همچنین جا زدن بوشها و غیره) از آنها استفاده می شود .
4- پر سهای هیدرولیکی :
پرس های هیدرولیکی که بوسیله روغن تحت فشارکار می کنند دارای یک سیلندر دوکاره هستند که میله پیستون و ضربه زن آن به طور یک پارچه ساخته می شود با ارسال روغن پر فشار (توسط پمپ) به هر یک از مجراهای طرفین سیلندر مزکور ضربه زدن شروع به جرکت نموده بالا و پایین می رود.
تناژ این پرسها بین 50 تا بیش از 60000 تن متغیر است ضمناً پرسهای مزبور قادرند تناژ کامل خود را در هر وضعیتی از حرکت بر روس قالبه دو قطعه کار اعمال نمایند . همچنین طول حرکت ضربه زن آنها تا هر نقطه ای از مسیر پیستون قابل تنظیم است و با تغییر دادن فشار روغن تناژ آنها می تواند کم و زیاد گردد پرسهای مزبور مناسبترین وسیله ای برای فرمکاری بوده و امروزه قویترین پرسهائیکه ساخته می شود از نوع هیدرولیکی هستند .
پرسهای مکانیکی و طبقه بندی آنها
1-برحسب تعداد ضربه زنها :
پرس یک ضربه یا یک عمل : پرسر یک ضربه با یک کشوئی می تواند بوسیله یک یا چند شاتون حرکت کرده روی پایه های مختلفی سوار شود. با کمک یک وسیله فشاری که در زیر صفحه پرسی نصب می شود , می توان این پرس ها را در حالت (دو ضربه در جهت پایین ) بکار برد .
پرسی دو عمل : مانند دارای دو کشوئی با فرمان مستقل است کشویی یا ضربه زن خارجی (دو ضربه از طرف بالا ) که روی ریلهای بدنه هدایت می شود دارای یک نقشی کمکی است (گرفتن ورق بریدن و غیره), در حالیکه کشوئی مرکزی موسوم به غواصی که در داخل کشوئی خارجی جابجا می شود عملیات اصلی پرسکاری را انجام می دهد .
پرس دو عمل بوسیله چرخهای دنده ای , بازوهای مفصلی یا لنگرها که کشویی خارجی را در تمام مدت کار کردن غواص ثابت نگه می دارند فرمان داده می شود .
پرس سه عمل : پرس دو عمل بوسیله سومین کشویی که در زیر صفحه تحتانی قرار گرفته و در جهت عکس دو کشوئی دیگر (از پایین به بالا )کار می کند کامل می گردد مورد استفاده این پرس از نوع قبلی کمتر است .
2- بر حسب فرم بدنه :
پرس C شکل (یا به فرم گردن ق) : برای تولید قطعات کوچک در دو نوع ویک و دو ضربه با یک و گاهی دو شاتون ساخته می شود . غالباً بدنه آن بوسیله چرخاندن در یک شیار منحنی شکل قابل خم شدن بوده و اجازه نوع می دهد نوع دیگری از آن که دارای سقف متوسطی است و قدرت نسبتاً زیادی دارد برای یک ضربه و دو ضربه با یک یا غالباً دو شاتون ساخته می شود .
پرس ستونی : سکوی فوقانی این ماشین به وسسله ستونهائیکه در داخل آنها میله های کشش جای داده شده به سکوی تحتانی متصل گردیده است.
روی ستونها ریلهای هادی کشوئی خارجی تعبیه شده است . این پرسها یه شکل یک ضربه , دو ضربه و سه ضربه وجود دارند .
بدنه این پرس از فولاد نورد شده می باشد , قطعات آن به فرم صندوقه ای می باشد کنار هم قرار گرفته بوسیله جوش برق به هم متصل شده اند این نوع بدنه برای ایجاد قدرتهای متوسط بزرگ مناسب است .
وسائل فرمان وحرکت :
موتور یک چرخ طیار سنگین را با خود می چرخاند و این مجموعه هنگامی کار بدون توقف دوران می کند با کلاچ کردن در هر ضربه پرس ارتباط مکانیکی بین موتور و بازوی میل لنگ برقرار می شود .
کلاچ ها : کلاچ ها وسیله ای است که رتباط بین دو محور محرک ومتحرک را برقرار یا قطع می نماید و ویروسها ارتابط بین چرخ طیار و میل لنگ بوسیله کلاچ آزاد شده و یک ترمز موجب توقف دوران میل لنگ و حرکت ضربه زن می شود و بدین طریق ضربه زدن در بالاترین کورس خود متوقف می گردد .
کلاچها دارای انواع مختلفی هستند که به طور کلی به دو دسته : مکانیکی و اصطکاکی تقسیم می شوند .
کلاچ مکانیکی :
که دارای نوع مختلف بینی و فکی می باشد .
الف – کلاچ بینی : این کلاچ دارای یک میله پایین است که به میل لنگ متصل بوده و در پشت آن فنر متراکم شده ای قرار دارد . یک قطعه گوه ای شکل پین را بر روی فنر در حالت فشرده نگه می دارد و هر زمانی که قطعه گوه ای از جای خود خارج می شود فنر پین را به جلو رانده با یکی از سه سوراخ چرخ طیار درگیر می کند و بدین ترتیب ارتباط بین چرخ طیار و میل لنگ بر قرار می شود . بارها ساختن گوه که اهرم آن به هر پدال متصل است پین مجدداً به عقب رانده شده ارتباط قطع می گردد . این نوع کلاچ برای پرسهائیکه دارای تناز کم هستند مناسب است .
ب- کلاچ سه فکی : دارای سه فک است که بر روی چرخ طیار قرار دارد و سه فک دیگر آن روی سر میل لنگ واقع شده می تواند به طور افقی حرکت نموده با سه فک روی چرخ طیار در گیر شود . حرکت افقی فکها از طریق اهرم یا سیلندر پنوماتیکی تامین می شود . این کلاچها ظرفیت تحمل فشار بیشتری نسبت به نوع قبلی دارند ولی چون بار را به طور ضربه ای منتقل می کنند دارای استهلاک بیشتری هستند .
کلاچ اصطکاکی :
کلاچ اصطکاکی متشکل از صفحاتی است که بر روی آنها لایه هایی از مواد مخصوص که دارای ضریب اصطکاکی بالایی هستند چسبانیده شده یکی از این صفحات روی چرخ طیار و دیگری روی میل لنگ قرار دارد که می تواند یک حرکت افقی نموده در اثر تماس صفحات با یکدیگر ارتباط بین چرخ طیار و میل لنگ بر قرار می شود حرکت افقی صفحه ممکن است به طریق مکانیکی , پنوماتیکی یا هیدرولیکی تامین گردد .
تنظیم ارتفاع ضربه زن :
بوسیله یک سیستم پیچ و مهره ایکه روی بازوی ضربه زن تعبیه شده با دست یا توسط یک موتور کمکی کوچک کورس ضربه زن قابل تنظیم است .
1-خارج کننده ها : که دارای دو نوع مختلف هستند : خارج کنننده مثبت و خارج کننده منفی .
1-خارج کننده مثبت : (از بالا به طرف پایین )که نقشی بیرون آوردن قطعه تولید شده نوار از ابزار فوقانی را به عهده دارد بدین ترتیب دارد بدین ترتیب است که یک یا چندین میله عرضی در گام یا شیار مانند قرار گرفته میله مزبور در برگشت ضربه زدن بوسیله دو تکیه گاه قابل تنظیم متوقف شده ,خارج کننده را در طول مدتی که ضربه زن به برگشت ادامه می دهد ثابت نگه می دارد .
2- خارج کننده منفی : (از پایین به طرف بالا) این نوع خارج کننده از ابزارهای فشاری است که زیر بستر ماشین نصب شده و به بالش الاستیک (قابل ارتجاع ) موسوم است . وسیله مزبور دو نقش را بعهده دارد : عمل اضافی از پایین و خارج نمودن قطعه کار در جهت منفی . روی بستر یا میز ماشین چهار شیار مستطیل شکل به فرم صلیبی تعبیه شده که چهار تیغه یا زبانه کوچک در آنها قرار گرفته و نیروی وارده را بوسیله چهار میله یا شمع انتقال می دهند ( در پرسهای کوچک) , در مدلهای بزرگ شمعها از سوراخهای احداث شده روی بستر ماشین می گذرند .
بالش های الاستیک :
که از فنر یا واشرهای فنری ساخته شده و مورد استفاده کمتری دارند , نوع دیگر آن واشرهای کائوچویی هستند که وبسیله دیسکهای فولادی از یکدیگر جدا می شوند .
بالشهای پنوماتیک یا نرم : که نوعی از آن ها به این ترتیب کار می کنند که یک دستگاه تقلیل فشار یا رگولاتور فشار هوای متراکم شده در مخزن را تنظیم و سپس بالش پنوماتیک را تغذیه نموده قطعه تمام شده را خارج می سازد . در این دستگاه می توان با تنظیم فشار هوا به سهولت نیروی وارده توسط پیستون را تغییر داد . سیستم مزبور دارای مزیت فشارهای : قابل تنظیم, ثابت و بالاتر از سیستمهای قبلی است .
وسایل تکمیلی :
سیستم های تغذیه و پیشروی اتوماتیک , بستر رول ور, مکنده یا دمنده هوای فشرده برای خارج نمودن قطعه غیره . در اطاق سازی اتومبیل اتوماسیون بیش از پیش پیشرفت نموده و این پدیده باعث شده است که 6 تا 8 پرس بتواند به طور همزمان در یک خط با تغذیه اتوماتیک که توسط نوردهای غلطان یا انتقال دهنده بودن دخالت دست صورت می گیرید کار می کنند.