مقدمه
تربیت بدنی و فعالیتهای تفریحی از اجزای اصلی زندگی و ساختار جوامع نوین هستند, به همین دلیل آسیبهای ورزشی که در حین تمرینهای آماده‌سازی یا مسابقه واقعی پدید می‌آیند، اجتناب‌ناپذیر و فراوان می‌باشند. مطالعه، تشخیص و درمان آسیبها و جراحات مذکور باعث پیدایش رشته چند گرایشی و جامع پزشکی ورزشی شده است، که پزشکان، فیزیوتراپیست‌ها و سایر شاغلان حِرف وابسته را دربر می‌گیرد.
بروز آسیب های ورزشی در ورزشکاران حرفه‌ای رو به افزایش است و در میان ورزشکاران غیر حرفه‌ای نیز به علت اصرار و تاکید مداوم بر زیبایی و تناسب اندام و پیشگیری از بیماریهای قبلی عروقی، که به تمرینات سنگین و تحمل فشارهای سخت و اغلب ناصحیح می‌انجامد، رو به ازدیاد می‌باشد. علاوه بر سن، جنس و وضعیت جسمانی فرد،نوع رشته ورزشی نیز می‌تواند در بروز و شدت جراحات سهیم باشد. به عبارت‌کلی, آسیب ورزشی، به آسیبی اطلاق می شود که در اثر ورزش یا فعالیت های بدنی مشابه ایجاد می‌گردد و شخص را از کار فعالیت تمرینی یا شرکت در مسابقه در روز بعد از جراحت باز می‌دارد و یا هر‌گونه آسیبی که نیازمند مراقبت پزشکی باشد.
آسیبهای ورزشی ممکن است حاد یا مزمن باشند. آسیب ورزشی حاد ناشی از ماکروتراما و آسیب ورزشی مزمن ناشی از میکروتراما می‌باشند(5). آسیبهای ماکروترامایی، آنهایی هستند که در اثر ترومای ناگهانی مستقیم و یا غیر مستقیم موجب جراحات آنی شدیدی، از جمله پیچ‌خوردگی، کشیدگی، در‌رفتگی و شکستگی ساختمانهای‌مختلف می‌شوند. دسته آسیبهای میکروترامایی در مجموع به سندرم‌های فعالیت مفرط و نادرست اطلاق می‌گردد و امروزه در کودکان نیز به اندازه بزرگسالان شایع است. این آسیبها، مشکلات درازمدت و دیرپا یا عود کننده عضلانی اسکلتی هستند که در پی ضربه یا جراحت حاد به وجود نیامده‌اند.
آسیبهای ورزشی, دستگاه عضلانی اسکلتی را بیش از سایر دستگاههای بدن گرفتار می‌کنند. به طور کلی دستگاه عضلانی اسکلتی را به دو قسمت اندامهای تحتانی و فوقانی تقسیم می‌نمایند. آسیبهای اندامهای تحتانی، در مجموع بیشتر هستند و در افراد بالغ، مفصل زانو شایعترین نقطه آناتومیکی است که گرفتار می‌شود. در ورزشهایی که با اندام فوقانی سر و کار دارند، شانه به علت دامنه حرکتی گسترده و پایداری ذاتی بسیار کم، کانون اصلی آسیبهای ورزشی می‌باشد.
ورزش عامل 12% از کل آسیبهای فک و صورت می‌باشد. شکستگیهای فک و گونه در ورزشهای تماسی (نظیر مشت‌زنی، کشتی و ...) شایعتر هستند. با وجود استفاده گسترده از وسایل پیشرفته محافظ مثل کلاه‌خود، ماسک صورت, سپر چشم و محافظ دهان که بروز آسیب در ناحیه سر و صورت را کاهش می‌دهند، وقوع شایع آسیبهای بزرگ و کوچک در ساختمانهای حساس این ناحیه آناتومیکی به هیچ وجه از بین نرفته است. در حقیقت مشکل آنجاست که بهبود وسایل و شیوه‌های حفاظتی سر و صورت در برخی از ورزشها به ورزشکاران احساس کاذب آسیب‌ناپذیری بخشیده است و موجب بازی بی‌پروا و خطرناکتر و انتقال محل آسیب از صورت به دستگاه اعصاب مرکزی و نخاع شده است. با این حال بسیاری از ورزشکاران به ورزشهایی می‌پردازند که محافظت صورت در آنها متداول نبوده و یا دست کم کامل نیست (مثل کشتی که در ایران جایگاه ویژه‌ای دارد) و به همین دلیل، احتمال آسیبهای فک و صورت وجود دارد.
آسیبها و نحوه برخورد باآنها در ژیمناستیک
ژیمناست ها اغلب نوجوان هستند و نسبت به سایر ورزشکاران از بلوغ اسکلتی کمتری برخوردارند . آنها باید اندام متناسب داشته باشند و توجه وافر به این امر می تواند زمینه ساز اختلالات تغذیه ای گردد . به دنبال تغذیه ناکافی و تمرینات زیاد ممکن است در دختران ژیمناست عادت ماهانه قطع شود و عواقب جدی به دنبال داشته باشد .
ژیمناستیک با شیوع بالای صدمات حاد و مزمن همراه است . طبق گزارشات حدود ۱۳٪ ژیمناست ها طی یک دوره رقابت دچار آسیب بارز می شوند . آسیب ها اغلب در حرکات مرتبط با زمین حادث می شوند و ناشی از نیروی زیاد ایجاد شده در مانورهای هوایی هستند .
ضربه حاد معمولاً ساختارهای غضروفی ، لیگامانی یا استخوانی را درگیر می سازد . فشار مزمن در ابتدا واحد عضلانی و تاندونی را متأثر می نماید .
الگوی حرکات به تشخیص علت اخلال کمک می کند . برای مثال صدمات حاد ، فرد را از انجام مطلوب حرکات بازداشته و همواره با درد است . آسیب های مزمن اجازه انجام حرکت را می دهند اما حرکت کافی و کامل نیست .
بروز آسیب مجدد در ژیمناست ها به طور قابل توجهی بالاست . علت آن می تواند نادیده گرفتن شدت آسیب اولیه ، فیزیوتراپی ناکافی و بازگشت پیش از موعد به فعالیت کامل ورزشی باشد . همچون دیگر ورزش ها ، زانو و مچ پا شایع ترین نواحی آسیب هستند . میزان بروز صدمات اندام فوقانی ، تنه و ستون مهره ها نیز در ژیمناست ها بالاست . به طوری که آسیب اندام فوقانی و ستون مهره ها تقریباً ۲۷٪ و ۲۰-۱۵٪ آسیب ها را تشکیل می دهند . در این نوشتار مروری بر صدمات شایع در ژیمناستیک داریم و تا حدودی با تدابیر درمانی آنها آشنا می شویم .
ستون مهره ها
در طی ژیمناستیک ستون فقرات کمری دستخوش انحنای مکرر و قوی در طی پرش ها می گردد : حرکات وسیع ستون مهره ها در ژیمناستیک کشش و فشارزیادی برساختارهای استخوانی ، لیگامانی و عضلاتی پشت وارد می سازد . به دنبال شکستگی ناشی از فشار ، درد موضعی در ستون فقرات کمری که با انحنای آن بدتر می شود وجود خواهد داشت . در ابتدا ، درد با استراحت تخفیف می یابد . ادامه فعالیت باعث پیشرفت شکستگی و تداوم درد می شود . درمان شامل بی حرکت کردن با کرست کمری به مدت ۳ ماه و پس از ان حرکت دادن پیشرونده است . اگر ورزشکار مایل به ادامه رشته خود در سطح بالا باشد . جراحی به عنوانآخرین راه در نظر گرفته می شود . اگر چه بی حرکت ساختن توسط جراحی ، فشار و تغییرات در ژنراتیور در بالای ناحیه دستکاری شده افزایش می دهد . در مواردی که شکل به وجود آمده در ستون مهره ها درد و اختلال بیشتری را برانگیزاند ممکن است ورزشکار به تغییر رشته ورزشی خود تشویق گردد .