نام : علی بن موسی
القاب : رضا ، صابر ،رضی ، وفی.
کنیه : ابوالحسن
پدر و مادر : امام موسی بن جعفر، نجمه.
وقت ومحل تولد : پنجشنبه 11 ذیقعده 148 ه.ق در مدینه.
وقت و محل شهادت: آخر صفر 203 هجری قمری در سن55
سالگی، به وسیله مامون ، مسموم و در سناباد نوقان (که امروز یکی از
محله های مشهد است) به شهادت رسید.
مرقد شریف : مشهد مقدس (یکی از شهر های بزرگ ایران).
دوران زندگی : در سه بخش ؛
1- قبل از امامت ، 35 سال (148 تا 183 ه.ق)
2- بعد از امامت ، 17 سال در مدینه.
3- بعد از امامت سه سال در خراسان ، که حساسترین دوره زندگی
اجتماعی و سیاسی آن حضرت ، در این سه سال بود.
طاغوتهای عصر امامتش عبارتند از: هارون ، محمد امین و
عبدالله مامون،که ده سال آن در عصر خلافت امین ، و پنج سال آخر
در عصر خلافت مامون گذشت.
پدر و مادر امام رضا (ع) :
پدر بزرگوار امام رضا (ع) حضرت موسی بن جعفر است.مادر ارجمند امام رضا (ع) بانویی از اهالی مغرب (اندلس سابق)به نام نجمه بود که حمیده مادر امام کاظم (که او نیز از اهالی اندلس بود)با او آشنا شد و او را همسر فرزندش حضرت رضا (ع) نمود.
هنگامی که نجمه قبل از ازدواج با حضرت رضا (ع) به خانه امام کاظم راه یافت از محضر حمیده (مادر امام کاظم) اصول و کمالات اسلامی را آموخت، نجمه از نظر عقل و هوشیاری و دین از بهترین بانوان بود.به حضرت حمیده احترام شاان می کرد تا آنجا که حمیده به احترام او ، در کنار او نمی نشست و موازین ادب را به طور کامل رعایت می کرد حمیده می گوید وقتی که نجمه به خانه ما راه یافت پیامبر را در عالم خواب دیدم به من فرمود : (( ای حمیده نجمه را به پسرت موسی ببخش و همسر او کن ))
فانه سیلد منها خیر اهل الارض
(همانا بزودی بهترین فرد روی زمین از او متولد خواهد شد)
من به این دستور عمل کردم ، و نجمه را همسر فرزندم امام کاظم نمودم از او حضرت رضا (ع) به دنیا آمد.
در روایت آمده است : حمیده به پسرش امام رضا (ع) فرمود : پسرم تکتم بانویی است که هرگز بانویی بهتر از آن را ندیده ام،آن را همسرتو نمودم ، و به تو نیکی به او را سفارش می کنم.
علت نامگذاری به (رضا (ع)):
نام اصلی امام هشتم علی بن موسی است، لقب یا نام معروفش رضا (ع) می باشد، به طوری که از روایات فهمیده می شود علت نامگذاری آن حضرت به رضا (ع) چند جهت بوده است:
آن حضرت مورد پسند و رضا (ع) خداوند در آسمان ، و مورد پسند و رضا (ع) رسول خدا و امامان در زمین بود.
مخالف و موافق ، شیعه و سنی ، او را پسندیدند وآن حضرت مورد پسند و رضا (ع) همه بود.
آن حضرت به رضا (ع)ی پروردگار راضی بود و این خصلت ارزشمند را که تا مقامی بالاتر از مقام صبراست ، به طور کامل داشت او در عصری بود که ظهور چنین خصلت، برای اسلام کار ساز بود، از این رو این خصلت در همه شیوه های زندگی او بروز و ظهور کرد و مشکلات پیچیده عصرش را با دریایی از سعه صدر ، متانت ، بردباری ، بر انقلابی و سرپنجه تدبیر ، حل کرد و مصداق عالی سخن جدش امیر المومنین علی شد که در مناجات خود به خدا عرض می کرد:
الهی لو اد خلتنی نارک لم اقل انها نار ، اقول انها جنتی
لان رضا (ع)ک جنتنی ، فاینما انزلتنی اعرف رضا (ع)ک فیه :
{ای معبود من ! هر گاه تو مرا در آتش دوزخت وارد سازی ، نمی گویم آن آتش است ، بلکه می گویم آن بهشت من است ، زیرا خشنودی تو بهشت من است ، در هر کجا که مرا وارد کنی رضا (ع)ی تو را در آن می شناسم.}
این که بعضی گفته اند : چون مامون به ولایتعهدی آن حضرت راضی شد ، از این رو به او رضا (ع) گفته اند ، این نسبت ، در روایات اسلامی به شدت رد شده است بلکه امام کاظم قبل از خلافت مامون آن حضرت را (رضا (ع)) نامید.
امام رضا (ع) دستیار فرهنگی و سیاسی پدر :
حضرت رضا (ع) درست در نخستین سال امامت پدرش امام کاظم (سال 148)چشم به جهان گشود بنابراین از آغاز ولادت خود تا هنگام شهادت پدر(سال 183) در برابر حوادث بسیار سخت و تلخ قرار داشت ، و از آن وقتی که خود را شناخت ، دستیار و پشتوانه توانا برای پدر بود ، در دو بعد فرهنگی و سیاسی ، چشم نافذ ،و بازوی پرتوان پدر بود.