چکیده
تحقیقات نشان داده است که امروزه جوامع صنعتی و پیشرفته علاوه بر برنامه ریزی های بلند مدت و مدون برای آموزشهای نظری در مراکز آموزشی، به فعالیتهای پژوهشی و درک و اثبات آموختههای نظری از طریق کار تجربی و آزمایش، به عنوان مکمل مباحث تئوری مینگرند. با توجه به عملکرد نظام آموزشی و دانشگاهی فعلی و نیاز مبرم کشور به تربیت متخصصان باانگیزه، آگاه و در عین حال ماهر، ضرورت دارد دانشآموزان در مدارس با فعالیتهای مقدماتی پژوهشی و صنعتی هوافضا آشنا شوند. این امر موجب می شود تا آنها توانایی برقراری ارتباط موثر بین مطالب نظری و تجربی را در مقیاس های کوچکتر و بدون استفاده از روابط و فرمول های پیچیده کسب نمایند. در این راستا، نویسندگان روش های مختلفی را تبیین کرده و بصورت تجربی آنها را آزمایش کرده اند. نتایج فعالیت ها بیانگر افزایش دید مهندسی، توانمندی فنی، پژوهشی و بهبود انجام کار گروهی و ارتقای اعتماد بنفس دانش آموزان و بطور خلاصه تشنگی بیشتر جهت ورود به دانشگاه و فعالیت های صنعتی است. در این مقاله روش کار، موضوعات و محورهای فعالیت و نتایج آنها آمده است.
واژه های کلیدی: همگرایی صنعت و دانشگاه- کارگاه پژوهشی هوافضا- آموزش پژوهش محور
مقدمه
علوم و صنایع هوایی و فضایی علاوه بر نقش حساسی که از نظر امنیتی و استراتژیک در سرنوشت هر کشوری ایفا میکند، امروزه یکی از شاخصهای اصلی ارزیابی سطح علمی و فناوری یک جامعه در تمامی زمینههای آموزشی، تحقیقاتی و صنعتی بهشمار میروند. رشته مهندسی هوافضا یکی از جذابترین و پرکاربردترین رشتههای تحصیلی است که مورد توجه بسیاری از جوانان و نوجوانان است. خوشبختانه در کشور در تمام مقاطع تحصیلی شاهد گسترش این رشته تحصیلی در دانشگاه ها هستیم. گرچه هنوز صنعت هوافضا بیشتر در اختیار مراکز دولتی و نظامی است، اما شاهد توسعه فعالیتهای مجموعههای غیردولتی در سال های اخیر بوده ایم. آنچه در مراکز دولتی و غیردولتی مشهود است، عدم هماهنگی مناسب بین فعالیت های آکادمیک و تئوری دانشگاه ها و ملزومات و نیازمندی های صنعتی است. از این رو شاهد رسیدن به مرزهای دانش دنیا بصورت تئوری بوده اما در مرحله صنعت و تجربه کمبودهای بسیاری داریم. در این مقاله به این پرسش که چرا فارغ التحصیلان هوافضا از دانشگاه های مختلف باید مدت زیادی صرف آموختن مقدمات فعالیت های صنعتی کنند تا ارتباط واحدهای درسی گذرانده شده با فعالیت های صنعتی را دریابند؟ چرا افراد صنعتی کمتر در دانشگاه ها هستند و حضور دانشگاهیان در صنعت کمرنگ شده است؟
با مطالعه سیستم آموزشی کشورهای صنعتی و پیشرفته درمی یابیم که آموزش های صنعتی و استعداد سنجی از سنین پایین تر شروع شده و دانشگاه به عنوان تکمیل کننده آموزش های تئوری و کارگاهی ایفای نقش می کند. در این مقاله اشاره ای گذرا به موانع پیش پای توانمندشدن دانشجویان قبل از ورود به صنعت هوافضا شده و راه کارهای حل این مشکلات آمده است.
بررسی دلایل تک بعدی شدن دانشجویان رشته هوافضا
قبل از هر سخن ذکر این نکته ضروری است که تحقیقات این مقاله بصورت کلی بیان شده و به هیچ عنوان نفی کننده فعالیت ها و پیشرفت های دانشگاهی، مدرسه ای و صنعتی نبوده و تنها قصد دارد راه کارهای حل برخی مشکلات صنعت هوافضا که در مدت 4 سال گذشته مورد آزمایش و بهینه سازی قرار گرفته و با شرایط بومی سازگاری دارد را بیان کند.
مشکلات تک بعدی شدن دانشجویان رشته هوافضا (منظور فارغ التحصیلان دانشگاه های مختلف با معدل های متوسط به بالا و توانمند در حل مسائل تئوری) را باید در دوران مدرسه جستجو کرد. برخی از این مشکلات عبارتند از:
عدم شناخت قبلی از رشته مهندسی هوافضا به دلیل شرایط فعلی کنکور و نحوه انتخاب رشته
عدم شناخت توانایی های شخصی به دلیل مهیا نبودن فضای شناخت و شکوفا کردن استعدادها و توانمندی های دانش آموزان قبل از ورود به دانشگاه
استفاده از سیستم آموزشی همگرا و غیر قابل انعطاف (استفاده از روش های سنتی تدریس در اغلب مراکز آموزشی و استفاده از آزمون های هماهنگ کشوری برای کلیه دانش آموزان که هیچیک دارای شرایط یکسان و مشابه نیستند)
اصرار اطرافیان و سوق دادن دانش آموزان به سمت برخی فعالیت بدون در نظرگرفتن علاقه و مهارت آنها
کمبود امکانات کارگاهی و آزمایشگاهی در مدارس و عدم توجه مناسب به اینگونه فضاها
عدم استفاده از مربیان با توانمندی فنی و کارگاهی در مدارس
جذاب نبودن فضا های کارگاهی برای دانش آموزان (استفاده از فضاهای نامناسب، شرایط نامطلوب و انجام فعالیت های تکراری و بدون خروجی در کارگاه ها)
ارجحیت کلاس های تئوری به عملی و کارگاهی
نبود فضا های مناسب جهت یادگیری مهارت های فنی در زمینه هوافضا بصورت مقدماتی و اصولی
اصول حاکم بر فضاهای نوین آموزشی
دگرگونیهای سریع علم و فناوری و نیاز به انسانی متفکر که باید خود را با تغییرات غیرقابل پیشبینی و شرایط پیچیده آینده سازگار کند، ما را ملزم به طراحی و ساخت فضاهای نوین آموزشی در کنار فضاهای سنتی و تعریف شده میسازد. امروزه تنها انتقال مطالب درسی به دانشآموزان کافی نیست و دنیای آینده به انسانهایی نیاز دارد که صاحب مهارتهای بالقوهای باشند که از طریق آن بتوانند مسائل مربوط به زمان خود را حل کنند. به منظور پاسخگویی به همه نیازهای آموزشی و پرورشی دانشآموزان، نیاز به محلی است که بتوان در آن به ارائه و اجرای برنامههای نوین آموزشی و پژوهشی پرداخت. این فضاها طوری طراحی میشود که در آن بتوان به استعدادهای نهفته دانشآموزان عینیت بخشید و به ارائه الگوی دانشآموز نمونه پرداخت. اصول حاکم در این فضاها به شرح زیر است:
پرورش اخلاقی و اجتماعی دانشآموزان بهطور آگاهانه و فعال
جایگزینی فعالیتهای گروهی با رقابتهای ناسالم انفرادی و ترویج و تبلیغ خرد جمعی
پیوند موضوعهای آموزشی با تمامی ابعاد زندگی و معرفی منابع متنوع یادگیری
افزایش آگاهی دانشآموزان نسبت به محیط اطراف
درک بهتر نسبت به نقش اجتماعی و فعالیتهای آینده
شناخت علایق، استعدادها و تواناییهای ذاتی دانشآموزان و توسعه آنها و تبدیل کردنشان به مهارت و تخصص
ترکیب اصول آموزشی و پژوهشی با نیازمندی های صنعت هوافضا
نظام آموزشی متشکل از سه رکن اصلی معلم، دانش آموز و محتوای یادگیری است که اهمیت آنها توجه بسیاری از نظریه پردازان، متخصصان، جامعه شناسان و مسئولان و دست اندرکاران جامعه را جلب کرده است. در نتیجه، این عناصر از جنبه های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته و باید در جهت بهبود صنعت و ایجاد تغییرات و اصلاحات بنیادی تلاش کنند. در این راستا فعالیتی با عنوان "کارگاه پژوهشی هوافضا" در برخی مدارس استان تهران تعریف شد. همانگونه که از نام این فعالیت پیداست، سه محور فعالیت های کارگاهی (کسب توانمندی فنی)، آشنا شدن با روند پژوهش در حوزه فنی و مهندسی و آشنا شدن با مهندسی هوافضا مورد توجه قرار گرفت.