والدین- لیلا امینی اسکی:
کودکان ناسازگار به کودکانی گفته می‌شود که از هوش عادی و یا حتی هوشبهر بالایی برخوردارند ولی رفتار غیرعادی و ناهنجار دارند و به‌طور عادی قادر به حفظ رابطه با فرد دیگر نیستند.
از لحاظ آماری متاسفانه آمار صحیحی از ناسازگاران در دست نیست زیرا ناسازگاری یک رفتار خاص نیست بلکه معجونی از رفتارهای متعدد است که با توجه به فرهنگ و جوامع مختلف ممکن است این رفتارها کم اهمیت و یا برعکس خشونت‌بار و جرم تلقی شود.
طبقه‌بندی کودکان ناسازگار از چند نظر دشوار است از جمله، از نظر متفاوت بودن علل ناسازگاری‌ها، تفاوت کیفیت و چگونگی شروع و پیشرفت ناسازگاری‌ها، اختلاف درجه شدت و مدت ناسازگاری‌ها.
البته بعضی از روان‌شناسان دسته‌بندی‌هایی را برای نارسایی و ناسازگاری رفتاری عنوان کرده‌اند که در اینجا به چند نوع آن اشاره می‌کنیم.
1 – نوع اول رفتارهایی هستند که برای جلب توجه، از افراد سر می‌زند مانند ایجاد سر و صدای بلند، تقلای مداوم، خشونت‌های بدنی و زبانی. برای مثال دانش‌آموزی که بدون سبب دائماً جیغ می‌زند و مرتب از جای خود به بهانه‌های مختلف بلند می‌شود و حرف زشت می‌زند از این قبیل است.
در حقیقت این‌گونه دانش‌آموزان با این حرکات و رفتارها توجه معلم و دیگران را به خود جلب می‌کنند. اگرچه این توجه منفی است ولی شاید تنها راهی است که دانش‌آموز می‌تواند به معلم بگوید (من هستم.)
2 – علل اصلی رفتارهای نوع دوم که با اضطراب و گوشه‌گیری همراه است عبارتند از: حساسیت زیاد از حد، احساس حقارت، عدم اعتماد به نفس، ترس و واهمه. این رفتار کودکانی است که به‌جای بدرفتاری کردن، کم‌رفتار عمل میِ‌کنند و این رفتاری است که برای کسی مزاحمت ایجاد نمی‌کند ولی مشکلات آن از گروه نوع اول کمتر نیست.
3 – در نوع سوم خصوصیات رفتاری عبارتند از: بی‌علاقگی، کندی یا عدم فعالیت مناسب، در خواب و خیال بودن، با اجسام صدا درآوردن، خط خط کردن میز و صندلی. این‌گونه رفتارها در کودکان بزرگتر احتمالاً تاخیر در رشد رفتاری را نشان می‌دهد. اختلالات عاطفی- هیجانی و بیماری‌های روانی کودک معمولاً به‌صورت اختلالات رفتاری نمایان می‌شود و اگر ادامه پیدا کند مانع رشد طبیعی او شده و یا آن را به تاخیر می‌اندازد.
در کودکانی که سن بیشتری دارند این اختلالات بر حافظه، تمرکز و حواس و فعالیت‌های فکری‌اش تاثیر می‌گذارد. در این حالت کودک نمی‌تواند تکالیف مدرسه را در سطحی انجام دهد که مورد رضایت اولیای مدرسه باشد. مهارت‌های کسب شده تدریجی مانند کنترل ادرار در شب ممکن است از بین برود و کودک از نظر رفتاری دچار اختلال و یا حتی انحطاط شود.
به‌طور کلی کودک ناسازگار به کودکی گفته می‌شود که بین رشد عاطفی و روانی او رابطه متناسبی وجود ندارد بلکه با مراحل قبلی رشد وی تطابق دارد. رشد روانی او به این ترتیب متوقف شده و کودک با وجود آن‌که سنش بالا می‌رود قادر به تطبیق خود با تغییرات محیط اطراف خود نیست و با وجود رشد سنی، رفتارش غیرقابل تغییر می‌ماند و به عبارت دیگر در مراحل پایین رشد متوقف می‌شود.
کودکان ناسازگار نمی‌توانند نیازها و هم‌چنین مشکلات خود را به‌راحتی ابراز کنند. پیروی از مقررات و احترام به قوانین برای آنها دشوار است. به همین دلیل تربیت و آموزش این‌گونه کودکان برای والدین، آموزگاران و مربیان در مقایسه با دیگران دشواری‌هایی را ایجاد می‌کند.
کودکان ناسزاگو
امروزه بسیاری از والدین نگران بددهانی یا بدزبانی فرزندانشان هستند و از خود می پرسند که آنها این صحبت ها را چگونه یاد گرفته اند؟ چرا این اتفاق برای فرزند ما افتاده؟ آیا خودمان مقصر بوده‌ایم؟ جمعی از والدین می گویند، ما که این حرف های زشت را بر زبان نمی آوریم، پس چگونه فرزندمان چنین حرف هایی می زند؟! در نهایت نیز این سؤال برایشان مطرح است که چه باید کرد تا کودک این عادت ناپسند را ترک کند. در این نوشتار به علل اصلی بدزبانی و راه حل هایی برای رفع آن اشاره شده است.
علت ها
همان طور که در بحث های گذشته درباره رفتار کودکان متذکر شدیم، بسیاری از اعمال بچه‌ها از عملکرد والدین نشأت می گیرد. کودکان رفتارهای پدر و مادر را به طور ناخودآگاه درونی می کنند. رفتارهای درون فکنی شده جزو معیارهای نهادینه شده کودک قرار می گیرند و سپس او مطابق این معیارها عمل می کند؛ به این فرآیند همانند سازی می گویند. کودک والدین خود را به عنوان اولین الگوهای زندگی می پذیرد و چون به آنها عشق می ورزد و آنان را سمبل هایی قوی می داند، رفتار والدین برای او شاخص و الگو قرار می گیرد.
گاهی بین درون فکنی یک رفتار و بروز آن فاصله زمانی وجود دارد؛ برای مثال، کودک گفتاری ناپسند را ماهها قبل از زبان پدر یا مادر شنیده، اما برون ریزی آن امروز صورت می گیرد. این مدت به تشخیص کودک و شرایط او بستگی دارد که چه زمان، چگونه و در برابر چه کسی کلام زشت را به کار برد
در بعضی خانواده‌ها، والدین با فرزندان خود بسیار خصمانه رفتار می کنند و در عین حال آنان را آزاد می گذارند. به این گروه از پدر و مادرها، والدین خصمانه آزاد گذارنده می گویند؛ آنها خود از حرف های زشت استفاده می کنند و فرزندان نیز آزادند که این گونه عبارات را به کار برند. یعنی هیچ اقدامی در جهت جلوگیری از این رفتار به عمل نمی آید؛ و یا از نظرتربیتی هیچ گونه تدبیری از طرف والدین برای ترک این عادت در بچه ها صورت نمی گیرد.
ذکر این نکته ضروری است که چه والدین حرف های زشت را به فرزند خود بگویند و چه در حضور او در برابر فرد دیگری این گونه گفتار را به کار ببرند، کودک ، آنها را می‌آموزد و به وقت نیاز بر زبان می‌آورد.
از دیگر علت های یادگیری کلام زشت ، ارتباط کودکان با دوستان و با بچه های دیگر است. بسیاری اوقات کودکان عامل بدزبانی یکدیگرند. در مهد کودک ، مدرسه ، کوچه و هر جای دیگری که بچه ها فرصت بازی و به خصوص درگیری با هم را پیدا کنند، ممکن است این بدآموزی صورت بگیرد.
از دیگر عوامل بروز بد زبانی در بچه‌ها ، به کارگیری کلام زشت به عنوان اعتراض است. کودک با بر زبان آوردن این گونه حرف ها اعتراض خود را نشان می‌دهد؛ این نوعی رفتار تلافی جویانه است که بعضی کودکان در پیش می گیرند. آنها احساس می کنند، فقط با ادای این گونه کلمات است که تخلیه می شوند و می توانند نارضایتی خود را نشان دهند.
گاهی که کودک خردسال برای اولین بار از کلمات زشت استفاده می کند، موجب خنده و مزاح اطرافیان می شود. این گونه برخورد از همان ابتدا برای او حکم تشویق به انجام این رفتار را خواهد داشت و به تدریج به آن عادت می کند.
در پاره‌ای از موارد نیز کودکان با بر زبان آوردن حرف های زشت می توانند به خواسته های خود برسند. بنابراین بدزبانی را راهی برای رسیدن به اهداف خود تلقی می کنند و در درازمدت جزو رفتار آنان خواهد شد.