سود سوزآور یا سدیم هیدروکسید بفرمول NaOH که معمولا به نام کاستیک سودا (Castic Soda)نامیده میشود، مادهای جامد و سفیدرنگ با دمای ذوب 1390درجه سانتیگراد و چگالی 2,13 میباشد. این ماده ، بسهولت میتواند رطوبت هوا را جذب نماید و بهمین دلیل ، باید هنگام حمل و نقل ، تحت پوششهای حفاظتی لازم قرار گیرد. این ترکیب ، در تماس با پوست ، دارای اثر خورندگی است و برای جلوگیری از اثرات سوزانندگی آن ، هنگام استفاده باید مورد توجه قرار گیرد.
آبپوش های آن شناخته شدهاند و محلول قلیایی قوی در آب پدید میآورد، یعنی در آب بطور کامل به یونهای تشکیل دهندهاش ( +Na و -OH ) تفکیک میشود.
روشهای تهیه سود
الکترولیز محلول سدیم کلرید
بیشترین مقدار هیدروکسید سدیم تولیدی ، از طریق فرایند الکترولیز محلولهای کلرید سدیم در یکی از انواع ظروف الکترولیتی بدست میآید. بعنوان نمونه ، در فرایند پیل جیوه ( کاستنر-کلنر Castner-Kellner ) ، از جریانی از جیوه بعنوان کاتد استفاده میشود و ملغمه سدیم حاصل با آب ترکیب میشود و تولید هیدروکسید سدیم مینماید و در فرایند دیگر به نام پیل دیافراگم ، الکترولیت از آند به کاتد حرکت میکند و دیافراگم (از جنس پنبه کوهی یا سایر مواد غشایی) ، فراوردههای آند و کاتد را از هم جدا میسازد. در هر دو فرایند ، علاوه بر سدیم ، گاز کلر نیز تولید میشود.
فرایند سودا - آهک
یک فرایند قدیمیتر برای تولید سود سوزآور ، عبارت از فرایند سودا - آهک میباشد که در آن سودا اَش ( کلسیم دیهیدروکسید ) ، در واکنش با کربنات سدیم به کاستیک سودا تبدیل میشود.
Na2CO3 + Ca(OH)2 ----> 2NaOH + CaCO3
کاربردهای سود
سدیم هیدروکسید ، بعنوان یک باز قوی ، یکی از مواد شیمیایی صنعتی بسیار مهم بشمار میرود. برای نمونه ، تولید سود در سال 1980 در آمریکا ، 12 میلیون تن بوده است. در زمینههای مختلفی کاربرد دارد، از جمله در تولید مواد شیمیایی ( 50 درصد ) ، ابریشم مصنوعی ، خمیر کاغذ و کاغذ ( 15 درصد ) ، آلومینیوم ( 10 درصد ) ، مواد پتروشیمی و پارچه ( 5 درصد ) ، صابون و مواد شوینده ( 5 رصد ) بکار میرود.
همچنین در آزمایشگاهها برای تعیین غلظت اسیدهای مجهول در تیتراسیون حجمی اسید - باز از محلول قلیایی هیدروکسید سدیم استاندارد استفاده میشود.
پتاس سوزآور
پتاس یا پتاسیم هیدروکسید بفرمول KOH که معمولا به نام کاستیک پتاس نامیده میشود، یکی از ترکیبات اکسیدی پتاسیم است که دارای دمای ذوب 306 درجه سانتیگراد و دمای جوش 1320 درجه سانتیگراد میباشد. این ترکیب ، مانند سود در آب محلول بوده ، بطور کامل به یونهای تشکیل دهندهاش +K و -OH تفکیک میشود. بنابراین ، محلول قلیایی قوی در آب ایجاد میکند.
پتاس نیز در تماس با پوست ، دارای اثر خوردگی بوده ، برای جلوگیری از اثرات سوزانندگی آن ، باید مورد توجه قرار گیرد. پتاس در حالت جامد ، ماده ای رطوبتپذیر میباشد و هیدراتهایی را تشکیل میدهد.
روشهای تهیه پتاس
الکترولیز محلول پتاسیم کلرید
فرایند اصلی برای تولید پتاس ، از طریق فرایند الکترولیز محلولهای آبی پتاسیم کلرید در ظروف الکترولیتی صوزت میپذیرد.
واکنش باریم دیهیدروکسید با سولفات پتاسیم
Ba(OH)2 + K2SO4 ----> BaSO4 + 2KOH
اثر آب بر ملغمه پتاسیم
در این فرایند ، علاوه بر تولید پتاسیم هیدروکسید ، گاز هیدروژن آزاد میشود.