آب میوه، مایعی است که معمولاً در گیاهان یافت می شود. مثلاً آب پرتقال، عصاره میوه درخت پرتقال می باشد. آب میوه یکی از نوشیدنی های رایج مردم دنیاست.
هر آب میوه ای میزان خلوص مشخصی دارد. در برخی کشورها، آب میوه ها، 100 درصد خالص هستند. البته در بیشتر جاها آب میوه ها طبیعی نیستند.
کارخانجات تولید کننده آب میوه، از میوه ها اسانس یا عصاره تهیه می نمایند و از مخلوط نمودن این اسانس با شکر و آب، انواع آب میوه تهیه می کنند. این نوع آب میوه ها به دلیل داشتن شکر، تنها انرژی زا بوده و معمولاً خواص زیادی ندارند. اما آب میوه های تازه سرشار از انواع ویتامین ها و املاح بوده و ارزش غذایی بسیار بالایی دارند.
اغلب افراد سعی می کنند که در وعده ی صبحانه، یک لیوان آب میوه تازه بنوشند تا ویتامین های مورد نیاز بدنشان در طول روز تامین شود.
معمولاً از میوه های آناناس، انبه، پرتقال، سیب، آلبالو، گیلاس، انگور، زرد آلو ،هلو و انار آب میوه تهیه می کنند.
کنسانتره
آب میوه می تواند به حالت کنسانتره (یا غلیظ شده) موجود باشد. کنسانتره، شکلی از ماده است که اکثر اجزای اصلی تشکیل دهنده یا حلال آن را حذف نموده اند. معمولاً با گرفتن آب موجود در یک محلول یا سوسپانسیون، مثلاً گرفتن آب موجود در آب میوه و تبدیل آن به پودر یا عصاره، کنسانتره تشکیل می شود.
فایده تولید کنسانتره این است که با حذف آب، وزن ماده غذایی کاهش یافته و بنابراین حمل و نقل آن راحت تر و با صرف هزینه ی کمتر صورت می گیرد، به علاوه کنسانتره را به راحتی در هنگام مصرف با اضافه نمودن حلال (معمولاً آب)، به حالت اولیه خود برگردانده و مصرف می کنند.
روش های تهیه آبمیوه و رانی
فهرست آزمون های انجام گرفته بر روی نمونه:
1 آزمون حسی آبمیوه جات
2 مواد خارجی ( به موادی غیر بافت میوه نظیر بقایای گیاهی، شن و ماسه و شش پایان و ... اطلاق می گردد )
3 حشرات
4 شن و خاک
5 دانه و پوست
6 پری ظرف
7 گوشت میوه.
8 وزن مخصوص ( پیکنومتری )
9 رفراکتومتری
10 پ . هاش ( عکس لگاریتم یون های H+
11 عصاره خشک
12 خاکستر ( به بقایای مواد معدنی حاصل از سوختن کامل نمونه اطلاق می گردد. )
13 قلیائیات خاکستر.
14 اسیدیته نوار.
15 اسیدیته کل ( به کل اسیدهای آلی موجود در فرآورده اطلاق می گردد که بر حسب اسید قالب موجود در میوه است )
16 اتیل الکل ( یکی از موادی است که در اثر واکنشهای بیوشیمیایی تخمیر قند توسط میکروارگانیسم ها ایجاد می شود. )
17 هیدروکسی متیل فدرفورال ( یکی از مواد شیمیایی واسطه که طی جمع آوری فرآورده هنگام حرارت دادن از اسیدهای آمینه حاصل می گردد )
18 قند
19 قند احیاء ( به قندهایی اطلاق می گردد که خاصیت احیاء کنندگی داشته و در آزمایش بتواند مس دو ظرفیای را با مس یک ظرفیتی Ca+ " Ca2+ تبدیل کند. )
20 قند کل
21 ساکارز ( مدعی دو قندی غیر احیاء کننده است که با هیدروئید در محیط اسیدی به دو تک قندی احیاء کننده گلوکز و فروکتوز تبدیل می شود. )
22 اندیس فرمالین ( مقدار 0.1 NacH نرمال که برای خنثی کردن اسید آمینه موجود در 100 میلی لیتر نمونه )
23 ویتامین ث
روش استاندارد سازی نمونه:
الف: در یک استوانه مدرجح 250 میلی لیتری آبمیوه ( نمونه مورد نظر ) را ریخته و سپس دانسیته متر را در درون آن قرار می دهیم و پس از مدتی دانسیته مربوط به آن را خوانده و یادداشت می کنیم. در ضمن بایستی دمای آبمیوه ( نمونه مورد نظر ) را با قرار دادن ترموستو در داخل آن به دست آوریم و یادداشت کنیم چون تمامی ازمایشها در دمای 20 درجه سانتی گراد انجام می شوند و در صورتی که دمای نمونه بالاتر از 20 درجه سانتی گراد باشد به ازای هر درجه 2/0 به دانیسته اضافه می شود و به ازای هر درجه کمتر از 20 درجه سانتی گراد 2/0 از دانسیته کم خواهد شد.
ب: با استفاده از پیپت حبابدار مقداری معلوم از نمونه ( آبمیوه 20 میلی لیتر، نکتار 10 میلی لیتر و کنسانتره 5 میلی لیتر ) را در داخل بشر ریخته و چند قطره شناساگر فنل متالئین به آن اضافه می کنیم و سپس PH متر را در درون بشر قرار داده و در زیر بورت شامل شود 1/0 نرمال تیتر می کنیم . PH آن را به 2/8 رسانده و حجم مصرفی سود را یادداشت می کنیم.
پ: چند قطره از نمونه را به دستگاه فراکتومتر می ریزیم و سپس با نگاه کردن با چشمی راست و بوسیله پیچی که در سمت چپ دستگاه قرار دارد خط مستقیم را طوری تنظیم می کنیم که درست از مرکز علامت ( ) عبور کند و سپس با استفاده از چشمی سمت چپ بریکس ›آن را می خوانیم در هنگام خواندن بریکس بایستی به عامل دما توجه داشته باشیم و دمای آن را با شیلنگی که ( متصل به شیرآب ) در کنار آن قرار داده شده تنظیم کنیم ( 20 درجه سانتی گراد ) و در صورتی که دمای مورد نظر تنظیم نشد و اگر بالاتر از 20 درجه سانتی گراد بود با توجه به مقدار، بریکس مربوط به آن را به عددی که در جدول داده شده اضافه می کنیم و اگر دما پاییتر از 20 درجه سانتی گراد بود مقدار عددی را که در جدول آمده را از بریکس مشاهده شده کم می کنیم.
اما برای نمونه های جامد مثلاً سیب مقداری از آن را ( بر حسب گرم ) در 5، 10 یا 15 و ... میلی لیتر آب حل کرده و بریکس آن را می خوانیم و سپس عدد مشاهده شده را به ترتیب در 2، 3 و 4 و ... ضرب می کنیم.
فرمولهای مربوط به استاندارد سازی:
دانسیته استاندارد دانسیته نمونه در دمای 20 درجه سانتیگراد
دانسیته آب دانسیته استاندارد
حجم مخزن = حجم آب (این فرمول فقط برای آبمیوه به کار می رود)
( لیتر ) L 100 = بر حسب هکتولیتر (HL) = حجم آب + حجم مخزن = حجم نهایی مخزن
100 0064/0 حجم سود 1/0 نرمال مصرفی
وزن یا حجم نمونه
= اسیدیته کل
اسید تارتاریک (انگور) = 0075/0
اسید مالئیک ( آلبالو، سیب، سیب گلابی ) = 0067/0
حجم مخزن اسیدیته کل
حجم نهایی
اسید سیتریک ( مابقی میوه ها ) = 0064/0
= اسیدیته نمونه
0/01حجم نهایی ( اسیدیته نمونه ) )اسیدیته استاندارد ) = مقدار اسید سیتریکی که باید اضافه شود.
Brix استاندارد Brix نمونه
Brix استاندارد
اسیدیته استاندارد حجم نهایی ( اسیدیته استاندارد) )اسیدیته نمونه) = مقدار آبی که باید اضافه شوددر صورت اضافه بودن اسید
( برای کنسانتره ها و تمامی نمونه ها کاربرد دارد حجم نمونه = (مقدار آب)
استاندارد سازی شربت:
کنسانتره + شکر = شربت
ابتدا بریکس شربت مورد نظر را نگاه می کنیم و بعد از به دست آوردن بریکس از جدولی که در اختیار داریم دانسیته آن را نگاه می کنیم و از آن جایی که وزن نمونه را در اختیار داریم در فرمول قرار داده و حجم آن را به دست می آوریم و بعد تمام مراحل را با توجه به فرمولهای بالایی انجام می دهیم.
نکته: مرحله قبل از استاندارد سازی شامل پیدا کردن مشخصی از کنسانتره ها است که بریکس و اسیدیته و ... آن مطابق استانداردهای ارائه شده باشد.
دستورالعمل اندازه گیری بریکس:
Brix: 1 چند قطره اب میوه یا کنسانتره را روی منشور رفراکتومتر قرار داده و آن را کاملاً یکنواخت پخش کنید. 2 در مورد رب گوجه فرنگی، رب را داخل کاغذ صافی قرار داده و آب را روی منشور قرار دهید. 3 غلظت را در 20 درجه سانتیگراد بخوانید. 4 اگر اندیس رفراکسیون در درجه جرارت بالاتر از 20 درجه سانتیگراد خوانده شود مقدار 00023/0 را به ازای هر درجه سانتیگراد به اندیس رفراکسیون اضافه کنید. 5 اگر درجه رفراکتومتر در درجه حرارتی کمتر از 20 درجه سانتیگراد خوانده شود مقدار مذکور را از اندیس رفراکسیون کم کنیم. 6 نتیجه بر حسب درصد میلی گرم لیتر محلول درجه بریکس بیان می شود.