تحقیق مقاله اینترنت و خدمات مرجع

چکیده

در عصری که ارزش اطلاعات روز به روز بیشتر شناخته می شود نیاز به ارائه خدمات مرجع که بتواند اطلاعات مفید و مناسب را به نیازمندانش برساند اهمیت خاصی پیدا کرده است . تحولات فن آوری نه تنها تغییرات زیاغدی در راههای عرضه و دسترسی به اطلاعات وارائه خدمات مرجع به وجود آورده است بلکه نیازهای استفاده کنندگان اطلاعات را نیز متحول ساخته است . در این مقاله سعی شده است چگونگی استفاده از یکی از امکاناتی که تحت تاثیر فن آوری نوین به وجود آمده است یعنی اینتر نت مورد توجه قرار گیرد . اینتر نت به عنوان محمل و ابزار انتشار اطلاعات مربوط به کتابخانه و نیز دسترسی به اطلاعاتی که دیگران در اختیار دارند مورد بحث است . از آنجا که برای عرضه اطلاعات مناسب باید نیازها را شناخت ، انواع نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان از کتابخانه وانواع اطلاعاتی که می توان از طری اینترنت به استفاده کنندگان رسانید نیز به طور خلاصه مورد بررسی قرار می گیرد . بالاخره به ویژگی هایی که کتابداران مرجع در ارائه اطلاعات الکترونیک باید داشته باشند ، اشاره می شوند 

مقدمه

فن آوری های نوین تغییرات بسیاری در زندگی روزمره و زندگی حرفه ای افراد به وجود آورده است . این تغییرات در محیط کار به ویژه فعالیتهایی که با جریان تولید و استفاده از اطلاعات سروکار دارند ، محسوس تر است . از جمله در کتابخانه ها و مراکز اطلاعات هر روز شاهد تحولات بسیاری که تحت تاثیر فن آوری بوجود می آید ، هستیم . . فن آوریهای نوین تحولات زیادی در ساختار و روشهای گردآوری ، سازماندهی و ارائه خدمات مرجع به وجود آورده اند . خدمات مرجع که محور اصلی بحث این مقاله را تشکیل می دهد ، نیز متاثر از استفاده از امکاناتی است که فن آوری های جدید به وجود آورده است . در بحث حاضر تاثیر اینتر نت ، به عنوان یکی از دستاوردهای فن آوری نوین ، و خدمات مرجع مورد توجه قرار گرفته است . در این رابطه به نقش اینترنت در انتشار اطلاعات و نیز بازیابی اطلاعات موجود و اشاعه آنها ، که از جمله خدمات مرجع به شمار می آیند ، توجه می شود .

کتابداران مرجع با بهرهگیری از امکاناتی که فن آوری فراهم آورده باید از اطلاعات به هر شکل و در هر کجا که هست استفاده کرده تا پاسخ گوی نیاز های مراجعان خود باشند  و در صورت لزوم به بسته بندی و دسته بندی اطلاعات پرداخته تا استفاده راحت از آنها را ممکن سازند . بنابراین ، گستره منابع اطلاعاتی که کتابداران مرجع در پاسخگویی به سوالها می توانند مورد استفاده قرار دهند ، بسیار وسیع است . با توجه به اینکه امکانات رایانه ای و شبکه هایی چون اینتر نت دسترسی به منابع اطلاعاتی انسانی را ، مثل گرفتن اطلاعات از افرارد صاحب نام در سراسر دنیا از طریق پست رایانه ای ، و غیر انسانی را مانند مجموعه های کتابخانه ها و مراکز اطلاعات بسیار گسترده می نمایند استفاده موثر از این منابع از طریق رایانه ها اهمیت خاصی پیدا نموده است . گرچه رایانه ها و شبکه های اطلاعاتی امکانات زیادی را در جهت استفاده و دسترس پذیر نمودن منابع اطلاعاتی فراهم می نمایند ، در عین حال استفاده از این منابع را  بسیار پیچیده کرده است .  عدم شناخت کافی نسبت به منابع اطلاعاتی که از این طریق قابل دسترسی هستند ، و نیز نداشتن مهارتهای دسترسی به منابع الکترونیکی از جمله موانع و مشکلات دسترسی به این نوع اطلاعات است . به علاوه در صورتی کتابداران می توانند منابع شناخته شده اطلاعاتی را به خوبی مورد استفاده قرار داده و دسترس پذیر نمایند که نیاز های اطلاعاتی مراجعان خود را شناسایی کرده باشند . از این رو بخشی از بحث مقاله حاضر به چگونگی شناخت نیاز ها و نیز برقراری ارتباط بین نیازهای اطلاعاتی و منابع اطلاعاتی پرداخته است .

نوع شناسی اطلاعات موجود در اینتر نت

قبل از پرداختن به این امر که چه نوع اطلاعاتی را می توان در اینتر نت جستجو کرد بهتر است به شناخت بهتر آن پرداخت . به بیانی ساده یک شبکه رایانه ای تشکیل شده است از دو یا تعداد بیشتری رایانه که بوسیله مودم و خط تلفن معمولی و یا توسط فن آوری پیچیده تری متشکل از امکانات سخت افزاری و نرم افزاری مثل سیستم شبکه محلی و یا مجموعه ای از هر دو روش به هم متصل شده اند . در ابتدا داستان تولد اینترنت با اتصال چند رایانه به هم در سال 1969 توسط دولت ایالات متحده شروع شد . به تدریج تعداد این رایانه ها که به یکدیگر متصل شده اندافزایش یافته و ابعاد فرا قارهای پیدا کرد . در حال حاضر تعداد بسیار زیادی شبکه های کوچک و بزرگ ( پدر و پسر ) ایجاد شده است که  اطلاعات موجود در هر قاره را به دیگر قاره ها متصل می سازد . با گسترش استفاده از رایانه های شخصی رشدو استفاده از شبکه ها از انحصار شبکه ها بیرون آمده و هر کس در محل کار یا منزل خود می تواند با استفاده از یک رایانه امکان دسترسی به شبکه ها را داشته باشد .

 اینترنت را می توان بنگاه انتشاراتی دانست که هر فرد و سازمانی می تواند به عنوان مؤلف و پخش کننده اطلاعات از آن استفاده کند . افراد با تشکیل خانه الکترونیکی مربوط به خود مشخصات و تالیفات خود را بدون اینکه نیاز به طی روند پر دردسر انتشاراتی مثل ویراستاری اثر ، ارسال به داوران برای تایید محتوای علمی ، انتظار نوبت چاپ و غیره داشته باشند در خانه الکترونیکی خود جای داده وبه این وسیله از طرف کلیه افرادی که دسترسی به اینتر نت دارند قابل استفاده می نمایند . با تشکیل سایتها و خانه های الکترونیکی نهادها می توانند انوع اطلاعیه ها ، خبرهر مقاله و شرح حال ها را منتشر کرده ، منابعی الکترونیکی تولید نموده و از این خانه ها نیز به عنوان محلی برای تبلیغ فعالیت ها ، اهداف و یا انتشارات خود استفاده نمایند . بنا براین هر فردی یا نهادی ، که به امکانات رایانه ای دسترسی داشته باشد می تواند تولید کننده اطلاعات بوده و بر حجم اطلاعات بیفزاید و از این شاهراه اطلاعاتی برای پخش اطلاعات گوناگون خود استفاده کند .  سایت های اطلاعاتی که توسط شرکتها یا موسسات آموزشی و علمی تشکیل می گردد از آن جمله است .

بهره گیری از اینترنت در ارائه خدمات مرجع

کتابداران مرجع می توانند از این دو امکانی که اینترنت برای خود انتشاری و نیز برای دسترسی به اطلاعات فراهم می آورد استفاده نمایند . با ایجاد خانه الکترونیکی کتابداران مرجع نه تنها بسیاری از اطلاعات مربوط به کتابخانه را در اختیار استفاده کنندگان قرار می دهند ، بلکه با جستجوی اطلاعات گوناگون موجود در اینترنت و برقراری پیوند بین خانه الکترونیکی تشکیل شده با سایت های گوناگون اطلاعات بسیاری را برا اساس نیاز های استفاده کنندگان کتابخانه قابل دسترس می سازند . لاین دو امکان که اینترنت در اختیار کتابداران مرجع قرار می دهد ، یعنی دسترسی به اطلاعات و یا انتشار و پخش آن ، به تفکیک شرح داده خواهد شد .

1 . اینترنت محلی برای انتشار اطلاعات مربوط به کتابخانه و فعالیت های آن

الف . انواع اطلاعات مربوط به تاریخچه کتابخانه مجموعه آن ، شیوه عضویت و امانت منابع انواع خدمات و امکانات کتابخانه و شیوه سازماندهی و محل های نگهداری منابع ، نشانی کتابخانه و کتابدارانی که در صورت نیاز لازم است با آنها تماس گرفته شود ، می توان از طریق ایجاد خانه الکترونیکی و گنجانیدن این اطلاعات در این محل در دسترس استفاده کنندگان قرار داد .

ب . علاوه بر آگاهی رسانی در مورد کتابخانه و امکانات آن ضروری است کتابداران مرجع اطلاعاتی در مورد کتابخانه های دیگر که از نظر پوشش موض.وعی و خدمات می توانند نی ازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان را مرتفع کنند در اختیار قرار دهند . این اطلاعات می تواند از طریق برقراری پیوند های لازم در خانه الکترونیکی صورت گیرد.

ج . یکی از ویژگی های « خدمات اگاهی رسانی جاری » و « اشاعه گزینشی اطلاعات » ایجاد را ارتباطی بین کتابدار مسئول ارائه این خدمات و استفاده کنندگان آن است . در صورتی که کتابخانه ، خانه الکترونیکی خود را طراحی نکرده است ایجاد تابلوی اعلانات الکترونیکی را ارتباطی برای اطلاع رسانی است . از این پل ارتباطی اطلاعاتی می توات برای انتشار آخرین اخبار رسیده به کتابخانه اخبار علمی و پژوهشی کسب شده و نیز اخبار مربوط به منابع تازه دریافت شده در سایت های ناسبی که جستجو شده و غیره استفاده کرد . در صورتی که کتابخانه خانه الکترونیکی خود را ایجاد کرده باشد می توان اطلاعات را از طریق این خانه به اطلاع استفاده کنندگان رسانید . در صورتی که از طریق اینترنت مقاله هایی در زمینه های مورد نیاز بازیابی شد  می توان آگهی مربوط به دریافت آنها را نیز در تابلوی الکترونیکی و یا در خانه الکترونیکی قرار داد .

د . تشکیل میز مرجع الکترونیکی یکی دیگر از امکانتی است که از طریق اینترنت و خانه الکترونیکی کتابخانه می توان ایجاد کرد . میز مرجع الکترونیکی پرسشگر را به فضای پست الکترونیکی متصل کرده و از آن طریق هر نوع پیامی را می توان مستقیما به کتابدار مرجع منتقل نمود .

2 .اینترنت وسیله ای برای اطلاع یابی و اطلاع رسانی :

اقانوس بیکران اینترنت می تواند یکی از منابع غنی اطلاعاتی و نیز تنوع اطلاعات موجود در اینترنت می تواند پاسخگوی نیازهای متنوع اطلاعاتی استفاده کنندگان باشد . از طریق این اطلاعات می تون استفاده کنندگان را به طور مستمر از اطلاعاتی که توسط پژوهشگران ، مؤسسات و نهادهای گوناگون در اینترنت گذاشته شده آگاه نمود . این اطلاعات ممکن است مربوط به مقاله های چاپ شده ، مجله های تمام متن ، کتابها ،کنفرانسها ، کلاس های آموزشی ، نمایشگاهها و غیره باشد . به علاوه در برخی مواقع پژوهشگران نیاز دارند بسیاری از مشکلات علمی و پژوهشی خود را با افراد صاحب علم و تجربه در سراسر جهان در میان بگذلرند و از تجربه ها و نظرات آنها بهره مند شوند . به عبارت دیگر ، از انزوا بیرون آمده و امکان تبادل تجربه و اندیشه را داشته باشند . در صورتی که این افراد خانه الکترونیکی در اینترنت تشکیل داده و یا اینکه نشانی پست الکترونیکی داشته باشند ، تماس با آنها به سهولت و سرعت صورت می گیرد . جستجوی نام و نشانی این افراد  معضل بزرگی برای اکثر استفاده کنندگان است . توانایی کتابداران مرجع در استفاده از اینترنت می تواند پاسخ بسیاری از این نیاز ها را فراهم کند.

برخی از استفاده کنندگان اینترنت را کتابخانه جهانی عصر الکترونیک دانسته اند . یکی از ویژگی های کتابخانه سازماندهی اطلاعات موجود در آن است با توجه به امکانات وسیعی که در مورد تولید وانتشار اطلاعات در اینتر نت برای همه وجود دارد ، سازمان دادن به اطلاعات تولید شده کار بسیار مشکلی است . با وجود موتورهای جستجوی قوی مثل Excite , Alta  vista Infoseek ,  Hotbot , Lycos   (1) یا راهنمایی هایی مثل  Yahoo و  Magellan که به نمایه سازی اطلاعات موجود در شبکه ها می پردازند ، انتظار می رود که به راحتی بتوان به موضوعهای موردنیاز دست یافت .

با توجه به رسالت کتابداران در پیشبرد آموزش و پژوهش از طریق خدمات مرجع و توانایی آنان در جستجو و سازماندهی اطلاعات و درک ارتباط بین موضوع ها و مفاهیم ، ابتدا  آنها باید به شناخت کامل اینترنت و انواع اطلاعات موجود در آن پرداخته ، مهارتهای لازم را برای استفاده از موتورهای جستجو فراگرقته و اطلاعات مورد نیاز پژوهشگران و دانشجویان و سایر استفاده کنندگان از کتابخانه را بر اساس نیاز های موضوعی آنان سازمان دهی کرده و در اختیار آنان قرار دهند به عبارت دیگر همان گونه که کلیه منابع وارد شده به کتابخانه باید دارای نظم خاصی باشد تا بتواند به سهولت و به سرعت قابل بازیابی باشد ، اطلاعاتی که در اینترنت وج.د دارد نیز باید بر اساس نیاز به گونه ای سازماندهی شود که قابل بازیابی و دسترسی گردد .سازماندهی اطلاعات براساس موضوع و نوع اطلاعات باید مورد توجه کتابداران مرجع قرار گرفته و از طریق خانه الکترونیکی کتابخانه ها قابل اعمال باشد . کتابداران مرجع می توانند علاوه بر انتقال برخی اطلاعات مورد نیاز به خانه های الکترونیکی کتابخانه ، در صورت امکان پیوند های لازم برای دسترسی به آنها را ایجاد کنند .

به عنوان نمونه و به منظور داشتن الگویی برای شروع می توان از خانه الکترونیکی برخی از کتابخانه های پیشرفته دیداری داشت . به طور مثال خانه الکترونیکی کتابخانه دانشگاه نیو سات ولز در استرالیا را می توان در اینترنت جستجو کرد 

کنفرانسها و گروههای بحث و گفتگوی الکترونیکی : در صورتی که کنفرانسهای الکترونیکی که در زمینه های مختلف برای کلیه مراجعان کتابخانه های دانشگاهی تخصصی و یا عمومی مورد نیاز باشد ، آنها را می توان از طریق  Subject  Conferences  List  Of  Scholarly  And  Professional جستجو کرده و به یکی از صفحات خانهالکترونیکی کتابخانه مرتبط ساخت . به طور مثال ، کنفرانسهای الکترونیکی مربوط به رشته های کتابداری و اطلاع رسانی را می توان در این سیاهه تحت نشانی : < http : //www . n2h2. Com. / com . / kovacs/soo74s.html> جستجو کرد .

کلاسهای آموزشی : کلاسهای متعددی به صورت رایگان در اینترنت در اختیار علاقمند قرار می گیرد . دسترسی به نشانی و اطلاعات مربوط به این کلاسها برای استفاده کنندگان ، که ممکن است وقت کمی داشته و یا اطلاعات کافی در مورد استفاده از اینترنت نداشته باشند ، بسیار مایوس کننده و وقت گیر است . کتابداران با به دست آوردن نشانی و مشخصات این نوع کلاسها می توانند آنها را نشانه گذلری کرده و یا اینکه در خانه های الکترونیکی کتابخانه به این کلاسها و برگزارکنندگان آنها ارتباطهایی فراهم نمایند . مثلا با جستجوی نشانی و برقراری ارتباط با کلاسهایی که از طریق  Internetnavigator  virtual  library برگزار می گردد ، علاقمندان می تونند با کلاسهای درس الکترونیکی در مورد آشنایی با اینترنت و جستجوی اطلاعات از این شبکه و یا درست کردن خانه الکترونیکی آشنا شوند . وجود تمرین و امتحان سبب می شود این کلاسها ویژگی های یک کلاس رسمی را به خود بگیرد . در صورت انجام تکالیف تعیین شده دراین کلاسها ، درسها می تواند تاثیر کافی در یادگیری داشته باشند . در برخی از آنها ههمکلاسی ها می توانند در مورد مباحث کلاس با هم به بحث و گفتگو پرداخته و نیز با گردانندگان کلاس برای رفع اشکال در تماس باشند .