مقدمه:
جغرافیا علمی است که به بررسی چگونگی پراکندگی پدیده های مکانی در چارچوب روابط متقابل محیط طبیعی و محیط انسانی می‌پردازد. شناخت روابط حاکم بین پدیده‌ای در دیدگاه سیسستمی جغرافیا صورت می‌گیرد. بررسی و شناسایی عوامل مختلف طبیعی با عوامل گوناگون محیط انسانی در شکل‌گیری چشم‌اندازها از وظایف اصلی جغرافیا است و هماهنگی فعالیتهای انسانی با امکانات محیط طبیعی و حفاظت از محیط زیست از وظایف اصلی جغرافیدانان به شمار می‌رود. اهیمت مطالعات جغرافیایی در این است که با هدف شناخت مسائل و چاره‌جویی برای آنها به بررسی پدیده‌های مختلف مکانی می‌پردازد. از مسائل عمده حوضه‌های آبخیز کشور مساله فرسایش است که نقش زیادی در بازده محصولات کشاورزی، نوع پوشش گیاهی و شکل‌گیری چشم‌انداز جغرافیایی داردکه امروزه مهمترین عامل تشدید کننده فرسایش انسان میباشد و در این مورد جنگل عامل بسیار مهمی در تعادل زیست محیطی دارد وارزش جنگل تنها به چوب آن نیست بلکه بزرگ ترین نقش جنگل ها و گیاهان علاوه بر تامین موادغذایی گیاهخواران، انسان ها و نیز ارزش های مادی و معنوی نظیر چوب و کاغذ، مبارزه با آلودگی محیط و فرسایش های آبی، بادی، ایجاد محیط های تفریحی، تعدیل آب و مواد و دریافت انرژی حرارتی خورشید به هنگام کربن گیری و تبدیل آن به انرژی شیمیایی است.
جغرافیا و حفاظت از محیط زیست
حفاظت از محیط زیست
هر گاه یکی از عوامل وجود نداشته باشد زندگی بشر دستخوش اختلال می شود و حتی شاید زندگی امکان پذیر نباشد. کارشناسان منابع طبیعی و محیط زیست معتقدند تهیه طرح های آمایش سرزمین به طور مستقیم وغیرمستقیم در اکثر مواقع با جنگل و فضای سبز محیط ارتباط دارد. جنگل نقش مهمی در نظم مکانی هر کشور دارد. زیرا در برنامه های آمایش سرزمین نمی توان اهمیت جنگل را از لحاظ سطح، تولید چوب، تعدیل دمای هوا، تفرجگاه و محل استراحت مردم خسته از زندگی ماشینی، ذخیره آب های زیرزمینی، مبارزه با فرسایش، مبارزه با آلودگی های زیست محیطی و حتی پیکار با بیکاری و ایجاد هماهنگی اقتصادی در مناطق مختلف کشور نادیده گرفت.براساس همین اصل باید تمام مسایل مربوط به جنگل مانند بهره برداری از آن، تغییر کاربری آن و تبدیل به زمین های کشاورزی، مرتع ، مناطق صنعتی، مسکونی و ایجاد بزرگراه و هر نوع تغییر در وضع آن حتی توسعه سطح جنگل، با طرح های آمایش سرزمین که هدف آن ایجاد محیط زیست سالم و مناسب است، هماهنگی داشته باشد. تخریب جنگل ها نظم حاکم بر آمایش سرزمین را بر هم می زند.
جنگل علاوه بر ارزش هایی که برای آن ذکر شد به لحاظ رویش نیز بسیار ارزشمند است. ارزش سالانه رویش جنگل های شمال کشور 2 هزار و 220 تریلیون تومان برآورد می شود. در حال حاضر سطح جنگل های شمال کشور یک میلیون 850 هزار هکتار برآورد شده است. اگر رویش جنگل های شمال کشور به طور متوسط سالی 3 مترمکعب فرض شود و ارزش هر مترمکعب 40 هزار تومان باشد، سالانه رقمی معادل 2 هزار و 220 تریلیون تومان از رویش جنگل های شمالی به دست می آید. به گفته مسئولان در طول 80 سال جنگلبانی کشور همیشه عوامل تخریب در جنگل باعث شده که سازمان جنگل ها و مراتع کشور بهره برداری از جنگل را از 3 متر مکعب در هکتار به کمتر از یک مترمکعب کاهش دهد. ضمن آنکه برای تامین نیازهای چوبی کشور واردات آزاد تعرفه آن برداشته شده است تا جایی که صنایعی مثل مبلمان، لوازم منزل و صنایع ساختمان تا حدی از منابع قبل جدا شده و خود به زراعت چوب می پردازند.
در حال حاضر سیاست گسترش زراعت چوب در کشور تشویق می شود تا حجم قابل توجهی از نیازهای چوبی کشور از این مناطق تامین شود و امید می رود مجموع این اقدامات از فشار وارد به جنگل ها بکاهد. به هر حال باتوجه به نقش و اهمیتی که جنگل ها دارند به نظر می رسد تخریب جنگل ها به دلیل کسب منافع شخصی بسیار بی رحمانه و غیرمنصفانه است. اینکه چوب های جنگلی با ماشین های حمل برنج به مناطق مختلف کشور منتقل شود و به قیمت های گزاف به فروش می رسد خیانت به نسل های آینده است. نسل هایی که گسترش شهرها و زندگی ماشینی اکسیژن مورد نیاز آنها را می طلبند و با تخریب جنگل ها، آنها از حداقل ممکن هم محروم می شوند. در صورت بی توجهی به حفظ منابع طبیعی و تخریب جنگل ها در آینده ای نه چندان دور به نظر می رسد باید به دنبال خرید اکسیژن بود، البته اگر اکسیژنی برای خرید وجود داشته باشد.
انسان و محیط زیست
بین انسان ومحیط پیرامون آن روابط متقابلی برقرار است که در هر نظام یا صورتبندی اجتماعی واقتصادی این روابط شکل خاصی پیدا میکند .یکی از جنبه های کاربردی جغرافیا بررسی وشناخت عوامل مؤثردر عدم توسعه پایدار در مناطق مختلف جغرافیایی است .امروزه رشد جمعیت در مناطق ساحلی وگسترش فیزیکی آنها در ابعاد افقی وعمودی موجب آلودگی این مناطق شده است.
برخی از نواحی ساحلی بخصوص نواحی با آب وهوای گرم وخشک جزء اکوسیستم های ناپایدار هستند علاوه بر آن ارزیابیهای بعمل آمده در سطح جهانی در ارتباط با آلودگی های زیست محیطی همواره عدم اطلاعات علمی اساسی و نبود مدیریت صحیح را آشکار نموده است.در حال حاضر نیز ظرفیت موسسه های ملی ومنطقه ای وبین المللی موجود بویژه در کشورهای در حال توسعه جهت تولید وتبادل اطلاعات کافی ومناسب محدود است.زیرا که برای فهم ودرک فرآیند های جلوگیری از آلودگی محیط زیست وجود اطلاعات یکپارجه وهماهنگ وسیسنمهای مراقبت نظامدار بر اساس تکنولوژی مناسب یک ضرورت محسوب میشود.بنابر این مطالعات جغرافیایی با مشاهدات وبررسیهای دقیق وبرنامه های مؤثر میتواند برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست سودمند باشد.وبا توجه به تاکید این مقاله بر مقولات مدیریت محیط زیست سعی شده تا راهکارهای مناسب برای تحقق توسعه پایدار در استان بوشهر بخصوص در نواحی ساحلی معرفی گردند.
طرح مسئله:پیشرفت سریع صنایع وتکنولوژی در قرن بیستم سبب شده تا آلودگی محیط زیست نیز بیش از پیش افزایش یابد وبصورت یک مشکل جدی وبزرگ مطرح شود وجود رابطه متقابل ودر حال رشد بین طبیعت وجامعه سازمان یافته انسانی ومجهز به وسائل فنی که بدون وقفه منابع ضروری ولازم را از طبیعت میگیردومصرف مینمایدومواد زائد ناشی از فعالیتهای حیاتی وتولیدی را به آن بر میگرداند واقعیتی غیر قابل انکار است بدین ترتیب مجموع شرایط طبیعی که جامعه انسانی در کنش متقابل ومستقیم است منجر به پیدایش محیط جغرافیایی خاصی میگردد.اما موضوع قابل توجه در این نوع کنش روشن نمودن منطقی ترین نحوه بهره برداری وتبدیل وتغییر محیط طبیعی است که بدون شناخت صحیح قوانین اجتماعی که بر آن محیط استوار است وهمچنین بدون شناخت قوانین طبیعی غیر ممکن است. امروزه بهره برداریهای بی رویه انسان از طبیعت با توجه به افزایش نیازهای آن سبب شده تا رابطه انسان با طبیعت به رابطه نا متعادل تبدیل شود. ودر برخی مناطق موجب تخریب محیط زیست گردد . بنظر میرسد آنچه که میتواند موجبات یک رابطه مناسب را فراهم آوردارائه یک شیوه مدیریت صحیح ومتناسب با هر محیط جغرافیایی است.استان بوشهر با دارا بودن حدود 625 کیلومتر مرز ساحلی با خلیج فارس دارای موقعیت جغرافیایی خاصی است که نقاط مختلف ان کم وبیش دچار تغییر وتحولات گونانی میشوند واز طرفی قرار گرفتن بسترجغرافیایی استان در مسیر ساحلی خلیج فارس سبب شده تا بهره برداری های مختلفی در اشکال بهره برداری از منابع آبزی ومنابع نفت وگاز بروز نماید ودر عین حال در برخی موارد سوء مدیریت ها وبهره برداریهای نابجا از آن سبب شده تا امروز قسمت اعظم مناطق ساحلی بویژه نزدیکی شهرها قربانی آلودگی محیط زیست وبهره برداری بیش از حد منابع واستخراج معادن و… شوند.
علاوه بر آن کاربرد تکنولوژی موجود در بهره برداری از سواحل با فکر صحیحی همراه نبودهونتایج نا مطلوبی را ببار آورده است.بنابر این بهبود وضعیت بهره برداری از منابع در این ناحیه بایستی بعنوان یک موضوع مهم مورد توجه قرار گیردومیتواند بعنوان مو ضوع تحقیق مورد مطالعه قرار گیرد.
جنگل و حفاظت از آن
جنگل ها شش های زمین هستند و بیش از 20 درصد از اکسیژن مورد نیاز موجودات زنده را گیاهان تامین می کنند. اما عده ای بسیار محدود به خاطر کسب منفعت شخصی، با قطع درختان و با نابودی هر هکتار جنگل، زمین سالانه از 5/2 میلیون تن اکسیژن محروم می شود. آمار دقیقی در زمینه قطع درختان و قاچاق چوب در دسترس نیست، اما گفته می شود سالانه بیش از دو میلیون مترمکعب چوب از جنگل های کشور قاچاق می شود.