تعریف حقوق اساسی :
حقوق اساسی رشته ای از حقوق عمومی داخلی است که سازمان و شکل حکومت , وظایف و مسئولیتهای قوای حاکم , حقوق و تکالیف افراد در برابر دولت و وظایف دولت در رعایت حقوق و آزادیهای افراد ملت را مشخص می سازد .
بنابراین اولا حوزه اجرای حقوق اساسی قلمرو کشور است و مستقیما نمی تواند از مرزهای کشور فراتر رود .ثانیا : قواعد آن شکل نظام سیاسی کشور و ترتیب تقسیم قدرت و کیفیت حفظ و رعایت حقوق و آزادیهای اساسی را معین می سازد .
ثالثا : همه دیگر رشته های حقوق اعم از عمومی و خصوصی در دامن حقوق اساسی وجود و توسعه پیدا می کند .
موضوع حقوق اساسی
مباحث مربوط به جامعه , دولت و حکومت از قدیمی ترین مباحث سیاسی است که قرنها توسط متفکرین و فلاسفه مطرح شده که بررسی قواعد حاکم برروابط افراد و قدرت مسلط جامعه یکی از موضوعات مهم مباحث یاد شده بوده است که از قرن هیجدهم به بعد بصورت حقوق اساسی ارائه شده بنابراین موضوع این حقوق هم افراد هستند و هم دولت , دولت به معنای کلی و وسیع آن که در ایران شامل قوای حاکم از رهبری , مجلس خبرگان , مجمع تشخیص مصلحت نظام , ریاست جمهوری , مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان , قوه قضائیه و کل است در سرزمین ایران می شود .
اهداف حقوق اساسی :
استقرار اصولی که از خواستها و آمال و آرزوها و مذهب و اخلاق و تفکرات ملت سرچشمه می گیرد . هر ملت بنابر اقتضای سابقه تاریخی , اصول اعتقادی , مبانی فکری , درجه تمدن و زمینه های مادی و معنوی و وضعیت ارتباط با دیگرملل و رسالتی که برای خود قائل است خواهان تحقق و به ثمر رساندن انتظاراتی است که می تواند به عنوان هدف حقوق اساسی آن ملت جریان عملی و اجرائی پیدا کند .
منابع حقوق اساسی :
منابعی که حقوق اساسی اغلب کشورها متکی به آن است و از آن الهام می گیرد . قانون اساسی , قوانین عادی , عادات و رسوم , رویه قضائی فرامین رئیس کشور , نظرات علمای حقوق وبالاخره آئین نامه داخلی مجلس از جمله آنهاست : از دیگز منابع حقوق اساسی منابع خاصی نیز وجود دارد که در نظام جمهوری اسلامی علاوه بر منابع یاد شده از آن بهره می گیرند که عبارتند از قرآن و سنت .
قانون اساسی :
قانون اساسی متشکل از مجموعه قواعد کلی است که شکل حکومت را مشخص می کند , قانون اساسی اشکال گوناگونی دارد . می توان از قانون اساسی مدون و غیر مدون , قانون اساسی با متن واحد یا متعدد , قانون اساسی با ارزش متفاوت متن و قانون اساسی متکی به مذهب نام برد . قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از نوع مدون و با متن واحد و با ارزش متفاوت متن و متکی به مذهب می باشد که نوع و شکل حکومت , سازمان عالی قوای سه گانه کشور و ارتباط آنها با یکدیگر و حقوق و آزادیهای افراد را در مقابل دولت ( معنای عام کلمه ) مشخص می نماید .
حق است که قانون اساسی محور اصلی نظام سیاسی کشور و انتظام بخش همه شئون حکومت و تعیین کننده روابط اصلی قوای عالیه عمومی جامعه باشد . اجرای دقیق آن راههای استبداد و خودکامگی را مسدود کند , آزادی , حرمت انسانی و حقوق افراد را بواقع تضمین نماید و عدالت اجتماعی و سیاسی را برقرار سازد
متن حقوق اساسی بشر کوروش پادشاه باستانی ایران
کتبیه منشور آزادی کوروش
دعای کوروش در حق سرزمین ایران : اهورا مزدا ، این سرزمین را ، این مرز و بوم را ، از کینه ، از دشمن ، از دروغ ، از خشکسالی حفظ کند .
در همایش سیزدهمین اجلاس سراسری اعضاء هیئت مدیره های کانون های سراسر کشور ، زمستان1385 ، از طرف کانون محترم اصفهان ، ماکت کتیبه لوح منشور آزادی ( حقوق ) بشر ، پادشاه باستانی ایران ، به همراه صفحاتی از ترجمه لوح ، تقدیم حضار گردید . که به جهت اهمیت موضوع ، ذیلا تقدیم می گردد .
هر چند در روایات و معلومات اسلامی ، به نقل برخی از مفسرین ، مراد « از ذو القرنین » در قران مجید ، به احتمالی ، شخص کوروش بوده است . لکن بدون شک ، نامبرده ، بزرگترین و برترین اعلامیه حقوق اساسی دوران باستان را اعلام و اجرا کرده است .
نویسنگان در این کتاب ، ادغان دارند که ، منشور آزادی کوروش ( در حدود ۲۵۴۳ سال قبل ) به مراتب از اعلامیه حقوق بشر انقلابیون فرانسه در قرن ۱۷ میلادی و اعلامیه حقوق بشر قرن ۲۰ میلادی سازمان ملل متحد ، برتر و معنویت بیشتری دارد .
منشور و اعلامیه کوروش ، در سال ۵۳۹ قبل از میلاد ، بعد از تسخیر و فتح شهر بابل صادر شده است . کوروش بعد از خاتمه زمستان در اولین روز بهار ، در بابل تاجگذاری کرد . شرح کامل تاج گذاری کوروش و حوادث آن دوران ، به صورت مفصل توسط « گزنفون » سردار و مرد جنگی و فیلسوف و مورخ یونانی ظبط و بیان شده است .
کوروش بعد از تاجگذاری ، در معبد مردوک خدای بزرگ بابل ، منشور آزادی نوع بشر را قرائت نمود .
متن سخنرانی و کتبیه کوروش تا این اواخر نامعلوم بود . تا اینکه اکتشافات در بین النهرین از ویرانه قدیم شهر « اور » کتبیه ای بدست آمد و بعد از ترجمه معلوم شد ، همان متن منشور آزادی نوع بشر ، کوروش میباشد .
این کتیبه سنگی اینک در کتابخانه ملی انگلستان نگهداری میشود ،
بدون تردید ، از قدیمترین و مهمترین اسناد حقوق بشر ، در تاریخ باستان می باشد .
در این کتبیه کوروش خود را معرفی نموده و اسم پدر ، جد اول ، دوم و سوم خویش را نام می برد و اعلام می دارد که پادشاه ایران و پادشاه بابل و پادشاه جهات اربعه ( کشورهای اطراف ایران ) می باشد ، آنگاه در مقام بیان حقوق بشر و منشور آزادی خویش اعلام می دارد :
ترجمه عین کتبیه :
اینک که به یاری مزدا ، تاج سلطنت ایران و بابل و کشورهای جهات اربعه را به سر گذاشته ام ، اعلام می کنم :
که تا روزی که من زنده هستم و مزدا توفیق سلطنت را به من می دهد
دین و آیین و رسوم ملتهایی که من پادشاه آنها هستم ، محترم خواهم شمرد و نخواهم گذاشت که حکام و زیر دستان من ، دین و آئین و رسوم ملتهایی که من پادشاه آنها هستم یا ملتهای دیگر را مورد تحقیر قرار بدهند یا به آنها توهین نمایند .
من از امروز که تاج سلطنت را به سر نهاده ام ، تا روزی که زنده هستم و مزدا توفیق سلطنت را به من می دهد ،هر گز سلطنت خود را بر هیچ ملت تحمیل نخواهم کردو هر ملت آزاد است ، که مرا به سلطنت خود قبول کند یا ننمایدو هر گاه نخواهد مرا پادشاه خود بداند ، من برای سلطنت آن ملت مبادرت به جنگ نخواهم کرد .
من تا روزی که پادشاه ایران و بابل و کشورهای جهات اربعه هستم ، نخواهم گذاشت ،کسی به دیگری ظلم کند و اگر شخصی مظلوم واقع شد ، من حق وی را از ظالم خواهم گرفت و به او خواهم داد و ستمگر را مجازات خواهم کرد .
من تا روزی که پادشاه هستم ، نخواهم گذاشت مال غیر منقول یا منقول دیگری را به زور یا به نحو دیگر، بدون پرداخت بهای آن و جلب رضایت صاحب مال ، تصرف نماید.من تا روزی که زنده هستم ، نخواهم گذاشت که شخصی ، دیگری را به بیگاری بگیردو بدون پرداخت مزد ، وی را بکار وادارد.
من امروز اعلام می کنم ، که هر کس آزاد است ، که هر دینی را که میل دارد ، بپرسد و در هر نقطه که میل دارد سکونت کند ،
مشروط بر اینکه در آنجا حق کسی را غضب ننماید ،و هر شغلی را که میل دارد ، پیش بگیرد و مال خود را به هر نحو که مایل است ، به مصرف برساند ،مشروط به اینکه لطمه به حقوق دیگران نزند .
من اعلام می کنم ، که هر کس مسئول اعمال خود می باشد و هیچ کس را نباید به مناسبت تقصیری که یکی از خویشاوندانش کرده ، مجازات کرد ،
مجازات برادر گناهکار و برعکس به کلی ممنوع است و اگر یک فرد از خانواده یا طایفه ای مرتکب تقصیر میشود ، فقط مقصر باید مجازات گردد ، نه دیگران.
من تا روزی که به یاری مزدا ، سلطنت می کنم ، نخواهم گذاشت که مردان و زنان را بعنوان غلام و کنیز بفروشند و حکام و زیر دستان من ، مکلف هستند ، که در حوزه حکومت و ماموریت خود ، مانع از فروش و خرید مردان و زنان بعنوان غلام و کنیز بشوند و رسم بردگی باید به کلی از جهان برافتد .
و از مزدا خواهانم ، که مرا در راه اجرای تعهداتی که نسبت به ملتهای ایران و بابل و ملتهای ممالک اربعه عهده گرفته ام ، موفق گرداند .
مشروعیت نظام به اجرای صحیح قانون اساسی بستگی دارد
امامی، نماینده مرند و جلفا: مشروعیت نظام به اجرای صحیح قانون اساسی بستگی دارد نماینده مرند و جلفا در مجلس شورای اسلامی گفت: مسوولان از اختیارات قانونی خود برای پاسداری از حقوق اساسی ملت و اجرای صحیح قانون اساسی استفاده کنند.
باقرامامی نخستین ناطق پیش از دستور جلسه علنی روز چهارشنبه مجلس شورای اسلامی در سخنانی که از رادیو فرهنگ پخش شد گفت: نظام جمهوری اسلامی ایران با اکثریت قریب به اتفاق واجدان شرایط مشروعیت و مقبولیت یافت و برای تداوم آن، قانون اساسی وظایفی را برای نهادها وقوای سه گانه معین کرده است.
وی با بیان اینکه مشروعیت نظام به ادای وظایف نهادها و اجرای صحیح قانون اساسی بستگی دارد، افزود: کارایی و کارآمدی نظام در مدیریت و فعالیت کارگزاران در عرضه خدمات به مردم نشان داده می شود و براین مبنی مقام معظم رهبری ، امسال را سال نهضت خدمت رسانی به مردم نامگذاری فرمودند که بی توجهی به آن، مردم را از آینده خود دلسرد و از مسوولان نا امید و روگردان می کند.
نماینده مردم مرند و جلفا خاطر نشان کرد: در قاموس سیاسی جهان دولت مستقل و نیرومند به دولتی گفته می شود که رفاه اجتماعی ، عدالت و توانایی بالای نظم پذیری را داشته باشد زیرا حکومت پلیسی و قدرت نظامی و سایر اشکال سیاسی قدرت در تعریف دولت نقش ندارند.
امامی تاکید کرد: دموکراسی زمانی ماهیت واقعی و اساسی خود را به دست می آورد که وظایف دولت و ملت در کنار یکدیگر تعریف شده باشد و عناصر نظام در قالب قانون تعریف شده ، حفظ حریم کنند.