اهمیت گوش دادن
گوش دادن مهارتی است اساسی که ما هر روز از آن استفاده می کنیم . موفقیت تحصیلی ، شغلی وخوشحالی های شما ، اغلب به مهارت شما در خوب گوش دادن وابسته می باشد .
شما به عنوان یک شخص تحصیل کرده باید تلاش کنید شنوده خوبی باشید . بنابراین باید برای آگاهی از فرایند گوش دادن موثر به این نکات توجه کنید برای اینکه شنوده خوبی باشید چه باید کنید چگونه روش گوش دادن خود را ارزیابی کنید، چگونه در جهت اصلاح نقاط ضعف خود هم زمان با حفظ و تقویت نقاط قوت خود عمل کنید .
فرایند گوش دادن
بسیاری گمان می کنند که شنیدن و گوش دادن هر دو مانند هم هستند . در حالی که این گونه نیست . شنیدن عملی زیستی است که شامل دریافت یک پیام از طریق کانال های حسی است . شنیدن تنهابخشی از فرایند گوش دادن است و گوش دادن فرایندی است شامل دریافت ، درک ، توجه ، معنا گذاری و پاسخگویی توسط شنوده به پیام ارائه شده .
دریافت
اولین قدم در فرایند گوش دادن ، دریافت یک محرک یا پیام است که شامل پیام شنوایی و پیام بینایی می شود . فرایند گوش دادن مجموعه ای پیچیده از تاتثیر و تاثرات فیزیکی بین گوش و مغز است . بنابراین ، مراقب دقیق از گوش ها ضروری است زیرا هر چه قابلیت جذب صدا توسط گوش و حس شنوایی بالاتر باشد توانایی گوش دادن نیز بالاتر خواهد بود .
توجه
بعد از دریافت محرک ها ( کلمه و یا نماد بصری ) نوبت به مرحله توجه در سیستم پردازش انسان می رسد .
نقش توجه : توجه کردن در هنگام گوش دادن نمایانگر تمرکز فرد بر روی محرکی است که از میان سایر محرک های دریافت شده انتخاب گردیده است . در این مرحله فرد دیگر محرک ها را کنار می گذار تا بتواند برروی یک کلمه یا یک نماد بصری خاص تمرکز نماید . به طور طبیعی توجه شما بین سه موضوع تقسیم می شود : آنچه که سعی می کنید به آن گوش دهید آنچه که در محیط اطراف شما در جریان است و آنچه که در ذهن شما می گذرد .
نقش تمرکز : بی شک یکی از مشکل ترین نقش هایی که ما باید ( به عنوان یک شنونده ) اجراکنیم تمرکز است انگیزش نقش مهمی در تقویت این مهارت دارد)
دو عامل دیگری که بر تمرکز به هنگام گوش دادن تاثیر می گذارد عبارتند از : میزان علاقه و سطح دشواری پیام . برخی پیام ها ممکن است خستهکننده باشند امااگر شما باید اطلاعاتی را جمع آوری کنید . تمرکز دقیق ضروری است .
نقش تعبیر : تعبیر ( تکرار یا خلاصه کردن آنچه که می شنوید ) به شما امکان می دهد آنچه راکه بیان شده است مجدداً بیان نمایید . و همچنین معلوم کنید که آیا موضوع را درک کرده اید . اگر نتوانید آنچه را که می گویند تکرار کنید یا خلاصه ای کتبی از آن تهیه کنید به این معناست که پیام را درک نکرده و یا به خوبی دک نکرده اید .
درک
بعد از دریافت پیام و توجه به آن شنونده تلاش می کند آن را درک کند. درک فرایندی پویاست . در خلال عمل ادراک فرد پیام دریافت شده را مورد توجه قرار داده سعی می کند آن را از نظر محتوا ارزیابی کند .
معنا گذاری
پس از اینکه به موضوع ارائه شده توجه شد مرحله بعدی در فرایند گوش دادن، طبقه بندی پیام برای معنا دادن به محرکهای کلامی و غیر کلامی آن است .
نقش معنا گذاری : معنا گذاری ( فرایند طبقه بندی محرک ها ) همزمان با نیاز ما به سیستم زبانی خویش تکامل می یابد . ما برای تفسیرپیام هایی که دریافت می کنیم یک سری عملیات ذهنی انجام می دهیم مثلاً سیستم طبقه بندی ذهن ما برای کلمه « پنیر » عوالی چون غذا ، محصول لبنی ، مزه و تغذیه را مورد توجه قرار می دهد . همه این عوامل به ما کمک می کند تا این کلمات را با آنچه مدنظر فرستنده پیام است مرتبط کنیم .
نقش ارزیابی :
یکی از بزرگترین موانع گوش دادن موثر ، آن است که دوست داریم محرک هایی را که دریافت می کنیم مورد ارزیابی قرار دهیم . در حقیقت این کار عمده ترین مانع در برابر ارتباطات است و باید بر آن غلبه کنیم اگر چه معنا دادن به محرک ها نیازمند یک ارزیابی سریع است ، اما شنونده باید تلاش کند از قضاوت های عجولانه مبتنی بر عوامل سطحی و ظاهری پرهیز کند .
پاسخ
بعد از دادن معنا به یک پیام ، فرایند پردازش اطلاعات را با دادن یک پاسخ درونی یا بیرونی ( واکنش عقلانی یا احساسی ) به پیام ادامه می دهیم زیرا ظاهراً هر محرکی را که دریافت می کنیم در جایی از مغز ما وارد می شود .
نمقش تکنیک های حافظه
بسیاری از مردم معتقدند که یادآوری اسامی کاری دشوار است . در بعضی موارد ، دلیل اینکه نمی توانید نامی را به یاد آورید شاید آن باشد که هنگام ذکر آن اسم به آن توجه نکرده یا پس از شنیدن آن نام ، بلافاصله آن را تکرار نکرده ایدتا در ذهن و حافظه شما نقش ببندد . « 30 تا 40 درصد مردم نمی توانند اسامی را به یاد آورند زیرا آنها اسم را در اولین مرتبه نمی شنوند بیشتر مادر موقعیت های اجتماعی آن قدر در خود فرو می رویم که نمی توانیم واقعاً و به دقت به دیگران توجه کنیم . »
نقش پرسشها :
یک روش پاسخگویی که به شنونده کمک می کند تااطلاعات را در حافظه دائمی خود ذخیره کند و در همان زمان بازخوری مناسب به فرستنده پیام بدهد پرسیدن چند پرسش است .در واقع بااین روش شنونده همان تفسیر و تعبیری رااز پیام می نماید که منظور گوینده است .
نقش بازخور
شنونده خوب از نقش واهمیت نشانه های بازخور ، نیک آگاه است و بر اهمیت اطمینان خاطر دادن به گوینده در خصوص اینکه پیام او را دریافت کرده واقفاست . سوال پرسیدن سر تکان دادن ، خندیدن یا اخم کردن ، بیان صداهایی چون اوه اوه ، همه اشکالی از ارائه بازخور توسط شنونده هستند باز خور می تواند کلاکی یا غیر کلامی باشد و این پاسخها باید در جهت افزایش و یا تقویت بیشتر ارتباط عمل کنند .
چند عامل موثر و کلیدی می توانند فرایند گوش دادن را تسهیل کرده و یا مانع آن شوند .
نقش گوینده کلام : اعتبار گوینده ( یعنی نظر شنونده در مورد شایستگی ومهارت های گو.ینده ) می تواند موجب گردد که شنونده پیامی را بپذیرد یا رد کند .
نقش پیام: دیگر عامل موثر خود پیام است . اگر نحوه ارائه پیام مناسب نباشد ممکن است شنونده نتواند به خوبی به پیام توجه کرده و روی آن تمرکز نماید. لحن و شیوه ارسال پیام می تواند بر توانایی های شنونده تاثیر بگذارد .
نقش کانالارتباطی : کانال ارتباطی نیز می توان بر توانایی شنودنده در فرایند گوش دادن تاثیر بگذارد . برخی از مردم بیشتر از حس شنوایی خود استفاده مسی کنند و برخی نیز از حس بینایی . مثلاً یک سخنران که در حین سخنرانی از چند وسیله و ابزار کمک آموزشی نیز استفاده می کند می تواند به شنوندگان در درک موضوع کمک کند .
نقش متغیرهای درونی و بیرونی
اختلال ( از هر نوع که باشد ) در کانال ارتباطی می تواند میزان تاثیر گذاری پیام رابر شنونده کاهش دهد قطع تلفن حتی برای چند ثانیه یا به هم خوردن تصویر تلویزیون ، مانع دریافت موثر پیام های ارسالی می شود .
نقش حافظه و زمان
در سراسر فرایند گوش دادن حافظه نقشی مهم ایفا می کند . شنونده باید تمایل داشته باشد که پیام دریافت شده رادر حافظه کوتاه مدت خود ( خاطره خود ) برای مدت زمان کافی نگهدارد تا بتواند آنرا درک کند،به آن توجه کنید و به آن معنا دهد .
گوش دادن برای درک کامل
هدف از این نوع گوش دادن شناخت و حفظ و نگهداری اطلاعات موجود در یک پیام است . برای درک کامل یک پیام شنونده باید ابتدا پیام را انتخاب کند تا بتواند اجزای دیداری و شنیداری آن را مشخص کند اما گوش دادن برای درک کامل و فراگیر فراتر از انتخاب یک پیام است .
گوش دادن برای درمان
گوش دادن برای درمان برای روان شناسان ، مددکاران ، گفتاردرمان ها و مشاوران حتئز اهمیت است در این نوع گوش دادن ، شنونده باید بداند که چه موقع سوال کند ، چه موقع بحث راداغ کند و چه موقع ( در صورت لزوم و فایده ) نصیحت کند .
گوش دادن منتقدانه
گوش دادن منتقدان بر ادراک شنونده که چگونه پیام را درک و آن را ارزیابی می کند ، متمرکز است یک شنونده منتقد نکات مثبت و منفی یک پیام را ارزیابی می کند و بعد تصمیم می گیرد که آنها را بپذیرد یا رد کند . شناخت راه های تشویق و همچنین آشنایی با فرایند منطق و استدلال شنونده منتقد را قادر می سازد که در مورد ویژگی های مثبت پیام های پیام هایی که دریافت می کند قضاوت کند در زمان قضاوت باید به موارد زیر توجه کند :
شخصیت گوینده
داده ها و بحث های گوینده
جاذبه های انگیزشی گوینده
تصورات گوینده
آنچه گفته نشده است .
گوش دادن به قصد لذت بردن
گوش دادن برای لذت بردن وقتی روی می دهد که شخص ازشنیدن یک پیام لذت می برد (مثللاً هنگامی که به حرف های خنده دار ، کمدین ها و ... ) گوی مسی دهد لذت مبردن موضوعی کاملاً فردی است .
در ادامه چند روی برای کمک به شنوندگان در افزایش مهارت های گوش دادن پیشنهاد می شود :
بپذیرند که هم فرستنده و هم دریافت کننده در برقراری ارتباط موثر هر دو به یک اندازه سهم دارند . اگر پیامی می دهید واژه های خود را تعریف کنید . پیام خود را به وضوح بیان کنید و برای دریافت کننده پیام جهت پاسخگویی مناسب فرصت لازم را فراهم کنید .
سریع قضاوت نکنید . یکی از بزرگترین موانعی که فراروی ارتباطات انسانی قرار دارد میل به قضاوت های سریع و فوری است .
صبور باشید . از قطع کردن کلام گوینده و بی توجهی به حرف های او خودداری کنید .
از خود محوری بپرهیزید . خود محوری یعنی تحمیل نظرات خود به دیگران از طریق صحبت کردن فقط در موردی که مد نظر شماست و توجه نکردن به نظرات دیگران .
احساسات و عواطف خود را کنترل کنید . کلمات و حرف های تحریک کننده آنهایی هستند که احساساتی قوی را ( چه مثبت و چه منفی ) درون ما شعله ور می سازند .
طرز نشستن و ایستادن بر فرایند گوش دادن اثر می گذارد . وقتی که یک سخنرانی مهیج گوش می دهید چگونه می نشینید ؟ معمولاً کمی به جلو خم شده پاهایتان را به کف اتاق فشار دهید و مستقیم به سخنران می نگرید از سوی دیگر اگر شما به پایین خم می شوید و بیرون از پنجره را نگاه می کنید نمی توانید فعالانه در فرایند ارتباطی که در حال انجام کار است مشارکت کنید .
عواملی که حواس را پرت می کند کنترل کنید . انواع اختلال اطراف ما را فرا گرفته است . چنین عواملی مانند صدای ماشین آلات گفتگوی مردم و نواختن موسیقی می تواند در امر گوش دادن موثر اختلال ایجاد کند .
به نشانه های گوینده پیام کاملاً توجه کنید . یک گوینده خوب نشانه های کلامی و غیر کلامی را در اختیار شنونده قرار می دهد . شما باید سه مورد مهم را شناسایی کنید این سه مورد عبارتند از : انتقال دهنده ها ( کلماتی که عقیده یا موضوع را تغییر می دهند مثل : بنابراین ، سر انجام و ... ) گزاره های پیشاهنگ ( جملات و عباراتی که یک مجموعه ) از نکات را معرفی می کند .
تعبیر . تعبیر ( درک پیام گوینده و تکرار آن به زبان خود ) یکی از موثر ترین راهها برای افزایش تمرکز است زیرا انجام چنین کاری مستلزم توجه دقیق و ذخیره پیام در حافظه موقت است .