تحقیق مقاله مجلات الکترونیکی

چکیده

نیاز به دستیابی به آخرین یافته های علمی و جدیدترین مقالات منتشره و سیر رو به رشد استفاده از منابع الکترونیکی پژوهشگران عصر اطلاعات را به سوی استفاده هر چه بیشتر از این منابع ترغیب نموده است . پیچیده بودن فرایند تولید و توزیع نشریات چاپی ، طولانی بودن زمان انتظارات مقالات پذیرفته شده برای چاپ و محدودیتهای ایجاد شده در کتابخانه ها و مراکزاطلاع رسانی در زمینه خرید و نگهداری مجلات چاپی عدم دسترسی یا تاخیر در دریافت این مجلات استفاده از مجلات الکترونیکی به عنوان یکی از مهمترین و اساسی ترین منابع تحقیقاتی ، امری اجتناب ناپذیری نموده است . امروزه بسیاری از ناشران برای مقابله با این مشکلات ، همگام با تحولات چشمگیر در فناوری اطلاعات و گسترش اینترنت و شبکه های اطلاعاتی ، محتوای مجلات خود را در قالبهای الکترونیکی به مشتریان خود عرضه می کنند .

لذا پژوهش حاضر بر آن است تا با بررسی میزان تقاضاهای موجود در جهت استفاده از مجلات الکترونیکی نگاهی اجمالی به محتوا ، مزایا و معایب این مجلات داشته باشد .   

1- مقدمه

امروزه حرکت به سوی الکترونیکی نمودن منابع در راستای پیشرفت فناوری در جوامع پیشرفته دنیا حرف اول را می زند و گسترش روز افزون و بی حد و مرز اطلاعات از طریق اینترنت بر این اهمیت افزوده است . پژوهشگران ، متخصصان و اغلب کاربران کتابخانه های دانشگاهی و پژوهشی برای تامین نیازهای اطلاعاتی خود بیشتر بهدنبال اطلاعات روز آمد می باشند . این اطلاعات اغلب از طریق نشریات ادواری ارائه می شوند ، مجلات علمی به سبب آن که در فواصل زمانی کوتاه به انتشار تازه ترین مطالب و رویدادهای موجود در زمینه های تخصصی گوناگون می پردازند ، نزد پژوهشگران از اهمیت زیادی برخوردارند . در واقع فلسفه اصلی انتشار مجلات ، ارائه اطلاعات روز آمد به متخصصان پژوهشگران و علاقه مندان است . انتخاب و اشتراک مجلات الکترونیکی ( E – JOURNALS ) راهکاری است که امروزه کتابخانه ها برای مقابله با مشکلات بیان شده اتخاذ کرده اند زیرا به منظور برآوردن نیازهای اطلاعاتی روبه افزایش کاربران باید منابع اطلاعاتی تمام متن را به تعداد بیشتر ، با سرعت بالاتر و به شیوه ای آسانتر در اختیار کاربران خود قرار دهند . مجلات الکترونیکی امکانات بیشتری برای اشاعه و استفاده از اطلاعات علمی در اختیار ناشران ، نویسندگان و خوانندگان قرار می دهد .

در واقع همگام با ظهور و عرضه نرم افزارها و سخت افزارهای متنوع کامپیوتری و همچنین توسعه روز افزون اینترنت و شبکه های اطلاعاتی و سرعت سرسام آور تولید اطلاعات و به منظور مقابله با کهنگی مطالب ، بایستی الکترونیکی مجلات و مخصوصاً  مجلات علمی و تخصصی را در راس اهداف فناوری اطلاعات قرار داد .

2- تعاریف

تا کنون تعاریف متعدد و کمابیش متفاوتی از مجلات الکترونیکی ارائه شده است :

مجله الکترونیکی نسخه دیجیتالی یک مجله چاپی و یا نشریه ای الکترونیکی بدون معادل چاپی است که از طریق وب ، پست الکترونیکی و یا سرویس های دیگر اینترنتی قابل دسترسی می باشد .

یک مجله الکترونیکی نشریه ای اغلب علمی است که به شکل کامپیوتری و از طریق اینترنت قابل دسترس باشد .

یک مجله الکترونیکی نسخه الکترونیکی یک مجله چاپی است که می توان آن را از طریق وب مطالعه کرد .

یک مجله الکترونیکی نشریه ای اغلب علمی است که به شکل کامپیوتری و از طریق اینترنت قابل دسترسی می باشد .

اما به طور کلی می توان مجله الکترونیکی را نشریه ای خواند که اغلب ویژگی های مجلات مجلات چاپی را حفظ نمود . و با عنوانی مشخص و در شماره هایی پیاپی و منظم به صورت الکترونیکی تولید و توزیع می شود و علاوه بر آن ، دارای قابلیت های جستجو ، بازیابی ، چاپ و ذخیره سازی اطلاعات توسط کاربران متعدد بوده و همواره روز آمد است .

3- انواع مجلات الکترونیکی

الف – مجلات الکترونیکی بر اساس قالب انتشار

مجلات صرفاً الکترونیکی

 مجلات الکترونیکی – کاغذی

مجلات کاغذی – الکترونیکی

مجلات کاغذی و الکترونیکی

ب – مجلات الکترونیکی بر حسب شیوه تهیه

1- اشتراک کامل مجله برای یک دوره

2- انعقاد قراردادهای کوتاه مدت

3- دریافت مقالات مورد نیاز به جای دریافت کلیه مقالات مجله

پ- مجلات الکترونیکی بر اساس میزان دسترسی کاربر به اطلاعات

1- مجلات ارائه کننده فهرست مندرجات ( TOC )

2- مجلات ارائه کننده فهرست مندرجات و چکیده مقالات

3- مجلات ارائه کننده فهرست مندرجات ، چکیده و متن کامل مقالات

4- مزایای مجلات الکترونیکی

مزایای مجلات الکترونیکی را می توان از دید سه گروه کاربران ، کتابداران و ناشران بررسی کرد .

 1-4 – از دید کاربران

1- دسترسی فوری ، مفید و روز آمد به شماره های جدید مجلات مختلف

2- از بین بردن محدودیتهای زمانی و جغرافیایی دریافت مجلات و مکاتبه سریع و مستقیم با ناشر

3- امکان استفاده از قابلیت جستجوی و بازیابی در شماره های جدید یک مجله و آرشیو همان مجله در کمترین زمان ممکن

4- وجود آرشیوهای متعدد بدون نیاز به فضای کتابخانه شخصی

5- حذف مراجعات غیر ضروری و حضوری به کتابخانه ها

2-4 – از دید کتابداران

1- مدیریت بهینه بخش مجلات کتابخانه با توجه به حفظ زمان و کاهش هزینه

2- کاهش فعالیت فیزیکی کتابداران

3- دسترسی فوری به آرشیوکامل و گذشته نگر مجلات موجود

4- وجود تسهیلات مختلف برای ذخیره و بازیابی مجلات و مقالات و ایجاد پرونده های پشتیبان از طریق نرم افزارهای مناسب

5- امکان جستجوی مقاله سفارش شده در انبوهی از مطالب و در واقع حذف مشکل تورق مجله و جستجوی عنوان در قفسه ها

6- کاهش هزینه و فضای لازم جهت ذخیره مجلات

7- کاهش هزینه های کتابخانه بابت خرید چند نسخه از یک مجله

8- تبادل آسانتر اطلاعات با دیگر کتابخانه ها

3-4- از دید ناشران

1- اعتلای سطح کیفی مجله

2- امکان اطلاع رسانی در سطح جهانی

3- راه اندازی دبیر خانه الکترونیکی

4- افزایش سودآوری

5- کاهش هزینه های نشر

معایب مجلات الکترونیکی

اما در برابر مزایای بسیاری که مجلات الکترونیکی دارند دارای معایبی نیز  می باشند :

اولین مساله شناسایی مجلات الکترونیکی از طریق اینترنت است .

دومین مساله تهیه ابزارهای دسترسی از قبیل رایانه ، مودم و تلفن است که ممکن است در اختیار همه قرار نداشته باشد .

با توجه بهاینکه مجلات الکترونیکی همانند مجلات چاپی در معرض دید مراجعان نیست آگاه کردن آنها نسبت به فهرست مجلات الکترونیکی مورد اشتراک و روشهای دسترسی به آن نیز مشکل دیگریاست .

فقدان امنیت اطلاعات و آرشیو و امکان نسخه برداری غیر مجاز از اطلاعات

6- روشهای اشتراک مجلات الکترونیکی

اشتراک در مجلات الکترونیکی به دو صورت امکان پذیر است :

اشتراک شخصی : که در آن هر کاربر به طور جداگانه برای استفاده شخصی در آن مجله اشتراک پیدا می کند و نام کاربری و رمز عبور دریافت می کند .

اشتراک سازمانی : در این روش کتابخانه یا موسسه سفارش دهنده به عنوان مشترک شناخته می شود در نتیجه هر شخص نام کاربری و رمز عبور جداگانه دریافت می کند .

7- پرسش های اساسی پژوهش

در این پژوهش سوالاتی اساسی که مطرح شد به شرح زیر هستند :

1- مهمترین مشکلات موجود کتابخانه ها در استفاده از مجلات چاپی چیست ؟

2- آیا تعریف درستی از مجلات الکترونیکی وجود دارد ؟

3- آیا ایجاد مجلات الکترونیکی فارسی بااستقبال روبرو می شود ؟

8- روش و ابزار پژوهش

در این پژوهش آنچه مورد توجه واقع شده ، بررسی میزان آشنایی استفاده کنندگان مجلات علمی – پژوهشی با مجلات الکترونیکی است که از روش پیمایشی و از طریق پرسش نامه صورت گرفته است تا میزان رضایت و استفاده کاربران و میزان سود دهی آنها در مقایسه با هزینه های احتمالی می باشد جامعه آماری مورد نظر در این 1پژوهش به 2 گروه زیر تقسیم می شوند :

اساتید ، دانشجویان و کارمندان دانشگاهی ( به عنوان کاربران پژوهشگر )

کتابداران ( به عنوان کاربران این مجلات در کتابخانه ها )

9- یافته های پژوهش

با توجه به پرسشهای اساسی ، یافتههای پژوهش به شرح زیرهستند :

1-9 – مشکلات موجود در کتابخانه در استفاده از مجلات چاپی

در بررسی های به عمل آمده ، مشخص شد که مشکلات عمده کتابخانه ها به دلایل حجم زیاد منابع چاپی نسبت به منابع الکترونیکی و کمبود فضا برای استقرار منابع چاپی و هزینه نگهداری و اتلاف هزینه به علت فرسوده شدن نسخه های قدیمی و اتلاف وقت به دلیل گم شدن نسخه های قدیمی می باشد . پژوهش حاضر نیز نشان داد که (% 67/66  ) کتابداران پاسخ دهنده ، کمبود فضای نا مناسب ،( % 67/16 ) اتلاف هزینه به علت فرسوده شدن نسخه های قدیمی و ( % 5/12 ) هزینه نگهداری و فقط ( % 17/4 ) به اتلاف وقت اشاره کردند .

2-9 - تعریف مجلات الکترونیکی از دید کاربران

برای فهمیدن اینکه آیا کاربران برای تحلیل درستی از مجلات الکترونیکی دارند یا نه قبل از اینکه پرسش نامه ها را ارائه کنیم متونی درباره مجلات الکترونیکی در اختیار آنها قرار دادیم و آمار به صورت زیر بدست آمد که فقط ( 5/4 % ) از پاسخ دهندگان تعری متفاوتی با تعریف پژوهش از مجلات الکترونیکی داشتند و مابقی یعنی ( % 5/95 ) پاسخ دهندگان با تعریف پژوهش مطابقت دارد . 

3-9 – میزان استقبال از مجلات الکترونیکی

برای بررسی میزان استقبال کاربران و کتابداران از مجلات الکترونیکی نظر آنها را درباره افزایش قیمت جهت خرید مجلات الکترونیکی پرسیده شد که نتایج آن در جدول 1 آمده است .

که با توجه به نتایج جدول می توان نتیجه گرفت که در صورت وجود قیمتی مناسب – کاربران زیادی حاضر به خرید مجلات الکترونیکی به جای مجلات چاپی می باشند .