مقدمه
یکی از آسیب های جدی که جامعه ما را تهدید می کند گسترش روزافزون کودکان خیابانی است که به دلایل گوناگون بخشی یا همه اوقات خود را در خیابان ها سپری و عمدتاً از طریق تکدی ، بزهکاری و شغل های کاذب و فصلی امار معاش می کنند . گرچه آمار دقیقی از تعداد این کودکان در دسترس نیست ، آماری که براساس جمع آوری بخشی از این کودکان تهیه شده بیانگر اهمیت و عمق این فاجعه عظیم ملی است که صرف نظر از مشکلات و مسائلی که در حال حاضر ایجاد می کند ، پیامدهای ناگوارتری در آینده ای نه چندان دور برای جامعه در پی خواهد داشت.
طبق آمار رسمی فقط در سال 78 و نیمه اول سال 79 حدود 7 هزار کودک خیابانی را یکی از مراکز جمع آوری این کودکان پذیرفته و نگهداری کرده است ، کودکانی که از یک روز تا شش سال را در خیابان ها سپری کرده اند و حداقل سن آن ها 3 سال بوده است .
« کلوپ های ورزشی »
« کلوپ های رایانه و CD »
« کلوپ ها ی دوستی»
پسران مجرد
گروههای انحرافی غیر سیاسی
دختران فراری
« بچه های کلوپ »
طبقه بندی کودکان خیابانی :
کودکان خیابانی را از جهات گوناگون می توان طبقه بندی کرد :
الف : وضعیت سرپرستی
< >کودکان دارای خانواده کامل ( پدرو مادر )کودکان تک سرپرست تحت تکفل پدر کودکان تک سرپرست تحت تکفل مادر کودکان تک سرپرست تحت تکفل پدر دارای نامادری کودکان تک سرپرست تحت تکفل مادر دارای ناپدریکودکان بی سرپرست دارای قیم کودکان بی سرپرست فاقد قیم کودکان بد سرپرست
در طبقه بندی فوق هر کدام از گروه ها تعاریف خاص خود را دارند و علل خیابانی شدن آن قابل بررسی است .
درگروه 1- عواملی همچون نبود ارتباط منطقی و عاطفی بین کودکان و والدین مؤثرند :
< >جمعیت زیاد خانوار ( نکته قابل توجه : میانگین جمعیت خانوار در کشور 6/4 نفر است ؛ لکن بررسی های انجام شده بیانگر آن است که میانگین جمعیت د ربین کودکان خیابانی 6/7 نفر ، حداقل 4 نفر و حداکثر 21 نفر است ) .فقر عاطفی موجود در خانواده تعداد زوجات پدر ترس از تنبیه و مجازات به دست بزرگ ترها به دلیل انجام دادن عمل ضداجتماعی و اخلاقی مشکل درسیداشتن نقص عضو و مورد استهزا و تمسخر قرارگرفتن توسط سایر افراد خانواده تجدید یا مردود شدن در دروس فشار خانواده و اعمال نگرش های متعصبانه در قبول آن چه در بین طوایف و اقوام رسم و سنت نامیده می شود عدم آستانه مقاومت کودکان در برابر این فشارها اعتیاد یکی از والدین تمایل به استقلال فردی و تلاش برای اشتغال و …
در گروه کودکان تک سرپرست تحت تکفل پدر یا مادر ، 30% از کودکان علت تک سرپرستی شان فوت یکی از والدین به علت های گوناگون بوده است که شوک ناشی از خلا ایجاد شده به خودی خود موجب تغییر رفتار کودک در آستانه رشد می شود در این گروه عواملی همچون :
< >عدم تسلط سرپرست به هدایت و حمایت کودک فقر اقتصادی فشار روانی ناشی از بروز پدیده طلاق و خلأ ایجاد شده همسر گزینی سریع و بدون مطالعه و مشورت سرپرست عواملی همچون بدرفتاری و از سوی دیگر وجود بدبینی در اجتماع نسبت به ناپدری و نامادری که خود موجب تشدید بحرانهای رفتاری می شود .در گروه کودکان تحت تکفل پدر دارای نامادری ، فشارهای مضاعف سرپرستان سببی یا نسبی دارای حق حضانت ،احساس حقارت کودک در جمع شبه خانواه موجود ، همچنین فاش شدن راز کودک در بین اهالی محل و گروه همسالان و تشدید احساس حقارت موجود ، موجب خانه گریزی و خیابانی شدن کود ک می شود .
همچنین کودکان فاقد قیم که بر اثر داشتن نابهنجاریهای موروثی و همچنین عدم شناخت این نابهنجاری هاتوسط متولیان امور سرپرستی کودکان ، همچون مراکز شبانه روزی و تقابل و برخورد معترضانه همراه با اعمال تنبیهات گوناگون نیز موجب گریز این کودکان از مراکز یاد شده است .
ب. طبقه بندی از حیث نوع زندگی خیابانی
1. کاسبان خیابانی : این گروه به دسته های زیر تقسیم می شود :
< >شاغل در مراکز خدماتی ( پادویی )دستفروشان دوره گردها واکسی ها 2. گروه ولگردان
3. گروه تلکه گیران
4. بزهکاران . این گروه به دسته های زیر تقسیم می شود :
4-1- حضور در گروه های بزهکاری سارقان اعم از شب روها ، جیب برها ، خانه روها ، دخل زن ها ، کیف قاپ ها و …
4-2- حضور در گروه های بزهکاری توزیع کننده مواد مخدر که بیش از 60% این گروه حین فعالیت به مصرف مواد نیز آلوده می شوند .
4-3- حضور در گروه های ضداخلاقی که در تعمیم و اشاعه فحشاء و سوء استفاده های جنسی از کودکان فعالیت دارند .
4-4- حضور در باندهای حمل و جابه جایی مواد مخدر که معمولاً به عنوان طعمه و انباری ( جاسازی جنس ) در بدن کودک مورد استفاده قرار می گیرد .
5. حضور در باندهای سوإ استفاده کننده سودجو و فرصت طلب که معمولاً این باندها همه نوع سوء استفاده از کودکان را به عمل می آورند .
6. متکدیان شامل :
6-1- تکدی فردی به شیوه تحریک احساسات عاطفی مردم
6-2- تکدی گروهی به شیوه های گوناگون که توسط افراد حرفه ای آموزش داده می شوند .
ج . طبقه بندی کودکان از لحاظ وضعیت سکونت خیابانی
1. کارتن خوابها :
این گروه یا به صورت انفرادی و یا به صورت گروهی معمولاً در پارک ها ، کناره های میدان ها ، همچنین در نقاط کور و غیر قابل رؤیت محلات با زیر انداز کارتن نیاز خود را برطرف می کنند . گروه های دارای اسباب و پتو سرویس خواب خود را د رداخل بشکه یا سطل زباله درگوشه ای از پارک ها مخفی می کنند و اموال سرقتی خود را لاله لای گیاهان و درختان و زیر پل هاجاسازی می کنند .
2.اتوبوس خواب و قطارخواب :
اتوبوس خواب ها و قطار خواب ها با تهیه بلیط وگاه با التماس و خواهش از راننده اتوبوس یا نگهبان قطار و یا قاچاق سورا قطار می شوند و نیاز به خواب خود را تأمین می کنند . در بسیاری از موارد با جیب بری و سرقت اموال نیازهای خود را برطرف می کنند .
در یک بررسی که به صورت سرشماری و پرسش و پاسخ از کارکنان قطار و کودکان قطار خواب صورت گرفته به طور متوسط در هر قطار 20 کودک زیر 16 سال به تنهایی مسافرت می کنند که حداقل یک چهارم آنها قطار خواب هستند . برخی قطار خوابها با کارکنان قطار . « بوفه داران » ، طرح دوستی می ریزند و گاه در انجام دادن وظایف مربوط آنان را یاری می کنند .