را به همان شکل کودکى روزگار ویژه اى است. اگر تنها قادر بودیم عملکرد بدنمانده سالگى اش حفظ کنیم، مى توانستیم انتظار عمر متوسطى پنج هزار ساله داشته باشیم. اما افسوس که از یازده سالگى به بعد همه چیز در سرازیرى است.
مشکل اینجاست که بدن با افزایش عمر رو به زوال مى گذارد. در بیشتر دوران زندگى مان خطر مرگ به شکل نمایى افزایش مى یابد و هر هشت سال دوبرابر مى شود. بنابراین پرسش اصلى این است که چرا پیر مى شویم و درباره آن چه مى شود کرد؟
بسیارى از دانشمندان معتقدند که امروزه براى اولین بار در تاریخ بشر چنان شناخت کافى و سطح بالایى از ماهیت سالخوردگى انسان به دست آمده که مى توان به طور جدى برنامه ریزى شیوه هاى مقابله با آن را آغاز کرد. در واقع این دانشمندان از اندیشه اى ساده اما محکم شروع به کار کردند: بدن انسان، فراتر از موجودى کامل بودن، ماشینى است مستعد خرابى که طى فرایند تصادفى تکامل زیست شناختى شکل گرفته است. در این دیدگاه ما مى توانیم از طریق مهندسى ژنتیک، پزشکى پیشگیرانه، حیات بخش و ضد پیرى و نیز با تعمیر و تعویض قطعات فرسوده بدن، بیش از پیش اصلاح شویم. به زبان ساده یعنى سرعت پیر شدن ما شاید حتى تا مقدار ناچیزى کاهش خواهد یافت.
تلاش براى درک و کنترل سالخوردگى ما دو زیست شناس را به الهام گرفتن از منابع به ظاهر بعیدى به نام مهندسى قابلیت اعتماد کشاند. این رهیافت مهندسى به درک سالخوردگى براساس ایده ها، روش ها و مدل هاى گرفته شده از تئورى قابلیت اعتماد بنا شده است. این تئورى که در سال هاى پایانى دهه ۱۹۵۰ به منظور تشریح شکست و از کارافتادگى (سالخوردگى) تجهیزات الکترونیکى و الکتریکى پیچیده مطرح شد، طى چند دهه گذشته به طور چشم گیرى بهبود یافته است. این تئورى به محققان اجازه مى دهد تا چگونگى خرابى سیستمى را براساس معمارى خاص و سطح قابلیت اعتماد اجزاى اصلى اش در طول زمان پیش بینى کنند. گستره دید این تئورى به حدى عام است که مى تواند در درک سالخوردگى موجودات زنده نیز مورد استفاده قرار گیرد. ما در شیوه هاى افزایش عمر و مرگ خیلى با ماشین هایى که مى سازیم متفاوت نیستیم. در واقع این اختلاف نیز به حداقل مى رسد، اگر درباره خودمان به این شکل ناخوشایند بیندیشیم: ما بسان ماشین هایى ساخته شده از اجزاى مازادى هستیم که بسیارى از آنها درست از همان ابتدا معیوب اند.
رهیافت مهندسى قابلیت اعتماد به سالخوردگى انسان براى دانشمندان مشغول در زمینه هاى گوناگون این پدیده، زبان علمى مشترک و چارچوبى کلى فراهم مى کند و به آنها اجازه مى دهد تا موانع ایجادشده به دست متخصصان را از میان بردارند و یکدیگر را بهتر درک کنند. مهمتر از همه این رهیافت کمک مى کند تعریف شفاف ترى از سالخوردگى داشته باشیم. سالخوردگى (کهنگى) در تئورى قابلیت اعتماد از طریق خطر افزوده شکست تعریف مى شود. به عبارت دقیق تر چیزى در حال سالخوردگى است که فردا خطر فروپاشى اش بیشتر از امروز باشد. بنابر این براساس این تئورى اگر خطر شکست درگذر زمان افزایش نیابد هیچ سالخوردگى اى در کار نیست. ما با نگاهى دقیق به اطلاعات سالخوردگى انسان توانستیم شباهت قابل توجهى میان چگونگى افزایش سن و شکست (مرگ) موجودات زنده و دستگاه هاى الکترونیکى پیدا کنیم. در هر دو مورد نرخ شکست یک منحنى تقریباً شبیه وان حمام را دنبال مى کند. این منحنى شامل سه مرحله است، آغاز کار یا مرگ و میر کودکان، کار عادى و دوران سالخوردگى. مهندسان اغلب هر سه مرحله را در مورد محصولى منفرد ملاحظه نمى کنند. در واقع مرحله مرگ و میر کودکان در مورد دستگاه هاى الکترونیکى، ناکامى نسبتاً اجتناب ناپذیرى در ضمانت محصول است. از طرف دیگر بیشتر این دستگاه ها پیش از آغاز دوران سالخوردگى به حد کافى از کارافتاده مى شوند. اما با این حال به طور کلى هنوز همان منحنى وان حمام شکل نشان دهنده مسیر خرابى چیزها است.
در آغاز عمر یک ماشین یعنى مرحله آغاز کار، نرخ هاى شکست بسیار بالا هستند و سپس با افزایش سن کاهش مى یابند. در این دوره اجزاى معیوب خراب مى شوند. براى مثال خطر شکست یک میکروپروسسور جدید به خاطر نقص هاى موجود در سیلیکون یا ارتعاشات کوچک در فرایند تولید که منجر به از کار افتادن مدارهاى تحت فشار ابتدایى کار مى شوند، اغلب در آغاز بیشتر است. همین دوره آغاز کار در زندگى بیشتر موجودات زنده از جمله انسان نیز وجود دارد که در این مورد به آن مرگ و میر کودکان گفته مى شوند.
آن دسته از کامپیوترها و افرادى که مرحله ابتدایى را به سلامت مى گذرانند براى مدتى موسوم به دوره کار عادى به خوبى عمل مى کنند. این مرحله با نرخ هاى شکست پایین و تقریباً ثابت شناخته مى شود. این دوره که در مورد انسان بسیار کوتاه است از حدود پنج سالگى آغاز مى شود و تنها ۱۰تا ۱۵ سال ادامه مى یابد. سپس نوبت به مرحله سوم، دوران سالخوردگى مى رسد. افزایش بى امان نرخ هاى شکست در طول زمان نشانه بارز این مرحله است.
در بیشتر موجودات زنده از جمله خود ما این افزایش در نرخ هاى شکست، الگوى نمایى انفجارى را دنبال مى کند که توسط قانون مرگ و میر گمپرتز بیان مى شود. براساس این قانون که در سال ۱۸۲۵ توسط بنیامین گمپرتز (B.Gompertz)، کارشناس بریتانیایى بیمه، براى محاسبات بیمه عمر پیشنهاد شد، با افزایش سن افراد لگاریتم نرخ مرگ و میر به طور خطى افزایش مى یابد. دوره سالخوردگى در انسان به طور تقریبى از حدود بیست تا صد سالگى رخ مى دهد.
اما مرحله چهارمى نیز وجود دارد که ما و ماشین هاى ما در آن سهیم هستیم. این مرحله در زیست شناسى به دوره ثابت مرگ دیررس شناخته شده است. قانونى کاهش نرخ مرگ دیررس بیان مى کند که افزایش غایى نرخ هاى مرگ در سنین بالا متوقف مى شود و شرایطى پایدار به خود مى گیرد. این مرحله در انسان در سنین بالاى صد سال رخ مى دهد. درواقع اگر تا ۱۱۰ سالگى زنده بمانید شانس تان براى جشن تولد بعدى خیلى خوب نیست اما عجیب اینکه خیلى هم بدتر از وقتى نیست که ۱۰۲ ساله بودید. کوشش هاى بسیارى شده است تا مبانى زیست شناختى پشت این پدیده براساس تولید مثل و تکامل بیان شود. اما از آنجا که این پدیده منحصر به انسان نیست و در برخى از مصنوعات بشر مثل فولاد، رله هاى صنعتى و عایق حرارتى موتورها نیز یافت شده، به نظر مى رسد تئورى قابلیت اعتماد بتواند پاسخ بهترى ارائه دهد.
پى آمد بى درنگ مشاهده فوق این است که هیچ حد بالاى ثابتى براى طول عمر انسان وجود ندارد. در واقع هیچ عددى در کار نیست که در گستره زندگى رقم هاى ممکن را از ناممکن جدا کند. این نتیجه خلاف باور رایجى است که مى گوید انسان بیشینه عمر ثابتى دارد و محدودیتى زیست شناختى براى طول عمر وجود دارد