خانم‌ها، مواظب استخوان‌هایتان باشید! استخوانها ستون های بدن شما هستند و عضلات شما برای فعالیت مناسب به سلامت استخوانها نیاز دارند. برعکس، برای داشتن استخوان های قوی و سالم باید فعالیت ورزشی و عضلانی مداوم و مناسب داشته باشید.
شما خانم ها به علت داشتن شرایط خاص هورمونی، بسیار در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارید و این مسئله در مورد همسر، پدر و برادرانتان صادق نیست.در عوض در این زمینه نگران دخترانتان باشید! شما زودتر و بیشتر از آقایان دچار پوکی استخوان می‌شوید و اگر یائسه شده‌اید چندین برابر مردان همسن خود در معرض بروز این مسئله و عوارض مربوط به آن قرار دارید.
خانم‌ها علاوه بر مسائل فیزیولوژیک، به دلیل شرایط زندگی و کاری نیز در معرض خطر هستند؛ شما خانم خانه دار چقدر خودتان را ملزم می کنید که ورزش و نرمش کنید؟ چقدر از نظر تغذیه به احتیاجات خود توجه می کنید؟
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان از نظر تعریف یعنی کاهش تراکم (دانسیته DENSITY)استخوانی، به نحوی که سبب ضعف و شکنندگی استخوان ها می شود. این مسئله گاهی آن قدر جدی است که می تواند بدون این که خبر کند، سبب شکستگی‌های ناگهانی استخوان ها شود؛ مثلاً در حالی که خم شده‌اید و می خواهید روزنامه را از زمین بردارید یا جاروبرقی را از اتاقی به اتاق دیگر می برید و یا حتی وقتی سرفه می کنید.
براساس مطالعاتی که صورت گرفته سالانه یک و نیم میلیون شکستگی در اثر پوکی استخوان به وجود می آید که عمدتاً در نواحی ستون فقرات، لگن و مچ دست رخ می دهد. تقریباً در مورد نیمی از خانم های بالای ۵۰ سال یا بیشتر، احتمال حداقل یک شکستگی به این علت وجود دارد. خوشبختانه برای این که کاری در این زمینه صورت بدهیم، هرگز خیلی دیر نیست.
لازم است بدانید که استخوان‌های شما مرتب در حال بازسازی اند. یک سیکل استخوان سازی حدود دو تا سه ماه طول می کشد. وقتی جوان تر هستید، میزان استخوان ساخته شده، بیشتر از استخوان برداشته شده است. بیشترین میزان توده استخوانی را در ۳۵ سالگی دارید و پس از آن در یک سرازیری قرار می گیرید؛ به این معنا که استخوان برداشته شده بیشتر از استخوان ساخته شده خواهد بود.
به هنگام قرار گرفتن در این سرازیری، اگر کلسیم و ویتامین D کافی دریافت نکنید، سرعت کاهش توده استخوانی افزایش می یابد. با افزایش سن، ۳۵ تا ۵۰ درصد توده استخوانی خود را از دست می دهید و در زمان یائسگی این سرعت افزایش می یابد.
خطر گسترش پوکی استخوان به میزان استخوان سازی و افزایش ذخیره آن در سنین ۲۵ تا ۳۵ سالگی بستگی دارد. هر چه ذخیره استخوانی بیشتری داشته باشید، پوکی استخوان در شما دیرتر شروع خواهد شد. بنابراین، درمان و توجه به تنظیم تغذیه در این سنین اهمیت بسیاری دارد.
عوامل و زمینه‌ها
به طور خلاصه این عوامل در شروع و شدت پوکی استخوان مؤثرند:
- جنسیت؛ پوکی استخوان در خانم‌ها دو تا سه برابر شایع تر از آقایان است. به علاوه خانم‌هایی که دیر قاعدگی شان شروع شده و خانم‌هایی که زودتر یائسه شده‌اند در معرض خطر بیشتری قرار دارند. همچنین در خانم‌هایی که جثه کوچکتری دارند احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر است.
- سن؛ خانم‌های بالای ۳۵ سال.
- نژاد؛ نژاد سفید و خانم های جنوب شرقی آسیا.
- سابقهِ خانوادگی؛ داشتن خواهر یا مادر با سابقهِ پوکی استخوان.
- مصرف سیگار؛ (به دلیل ایجاد اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان)
- مصرف برخی داروها؛ مثلاً مصرف طولانی مدت کورتون در مورد بیماریهای مزمنی نظیر آسم و روماتیسم مفصلی و بیماری های پوستی.
نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه کرد این است که ارتباط پوکی استخوان و مصرف کورتون در مواردی صادق است که این مصرف در درازمدت و با مقادیر فراوان صورت گیرد. باید توجه داشت اگر به هر دلیلی مجبور به مصرف طولانی مدت کورتون هستید، حتماً باید کلسیم و ویتامینD دریافت کنید.
- مصرف الکل نیز از مواردی است که در ایجاد پوکی استخوان مؤثر است و باید مد نظر قرار گیرد.
تشخیص
در مورد تشخیص پوکی استخوان نکته بسیار مهمی که باید مورد توجه و تأکید قرار گیرد این است که اگر فرد پوکی استخوان شدید داشته باشد در حدی که سبب شکستگی‌های خود به خودی شود، حتماً با یک عکس معمولی از هر کدام از استخوانها قابل تشخیص است. شیوهِ دیگر تشخیص، سنجش تراکم استخوان است که توصیه شده فقط در این موارد انجام شود:
- اگر در سن یائسگی هستید و هورمون جایگزین مصرف نمی کنید.
- اگر به مدت طولانی و با مقدار بالا داروهایی مصرف می کنید که پوکی استخوان ایجاد می کنند.
- اگر دیابت نوع یک دارید که انسولین مصرف می کنید و یا به بیماری های کبدی و کلیوی مزمن دچار هستید.
- اگر سابقهِ خانوادگی پوکی استخوان دارید.
- اگر یائسگی زودرس داشته اید.
- خانم‌های یائسه با سن بالای ۵۰ سال که یکی از موارد بالا را نیز داشته باشند.
- خانم‌های یائسه با سن بالای ۶۵ سال.
عوارض پوکی استخوان
- دردهای استخوانی و دردهای مزمن در ناحیه گردن و کمر.
- شکستگی‌های استخوانی در ناحیه ستوان فقرات، لگن و مچ دست (شکستگی‌های ستون فقرات ممکن است خود به خود رخ دهند و در درازمدت سبب کاهش قد و خمیدگی پشت شوند؛ شکستگی‌های لگن بسیار مهم اند و در خانم های با سنین بالا، به دلیل عوارض، سبب مرگ زودرس خواهند شد؛ شکستگی‌های مچ دست در خانم‌ها با زمین خوردگی و با نیروی کمتری در مقایسه با فرد عادی رخ می‌دهند)