امروزه IUD های جدید نه تنها از لحاظ پیشگیری از بارداری در حد قرص های جلوگیری از حاملگی خوراکی موثرند, بلکه در خیلی از مواردی که مصرف قرصهای ضد بارداری جایز نیست یا اصولاممنوع شده باشد, IUD وسیله با ارزشی است که می توان آن را به کار برد.درحدود نیم قرن پیش ,اولین بار گرافنبرگ آلمانی حلقه ای فلزی رابه عنوان یک وسیله جلوگیری از حاملگی در داخل رحم قرار داد.تا مدتها این وسیله به کار می رفت,ولی به علت شکل وجنس آن ونبودن آنتی بیوتیک به مقدار کافی معمولا بیماران دچار عوارضی نظیرعفونت,سوراخ شدن رحم,وخونریزی می شدند. بعدها با تغییر و اصلاح آن وجاگذاری صحیح IUDو فراوانی آنتی بیوتیکها,عوارض آن نیز به حداقل رسید و تمایل بانوان به استفاده از IUDبتدریج بیشتر شد و بطوری که آمار نشان می دهد در سال 1965 کمتر از یک درصد زنان متاهل,ودرسال 1976بیش از 6 درصد زنان متاهل و9درصدزنان بیوه از این وسیله استفاده کرده اند.در حال حاضر,تخمین زده می شود که تقریبا 60 میلیون زن در سرتاسر دنیاIUD را به عنوان یک وسیله جلوگیری از حاملگی به کار می برند و این در حالی است که تنها 6 درصد زنان آمریکایی واروپایی از آن استفاده می کنندکه البته با توجه به تبلیغات علیه IUDازنوع Dalkon shieldوارتباط آن با بیماری التهاب لگنی,می توان این کاهش مصرف را توجیح کرد.شاید بتوان گفت که حدود 80درصدIUDهادرچین مصرف می شود,به عبارت دیگر,حدود40 میلیون زن در چین این وسیله را به کار می برند درحالی که در آمریکا,پس از کنارگذاشته شدن IUDنوعDalkon shield , سایرIUD ها,از جمله loop Lippes و به دنبال آنcopper 7وTC 200بازار فروش خود را از دست دادند واین امر موجب گردیدکه سایر کشورها در مورد استفاده ازIUD به ارزیابی مجدد بپردازند.سازمان بهداشت جهانی معتقد است کنار گذاشتن این IUD ها در ایالات متحده آمریکا به لحاظ ملاحظات تجاری واقتصادی تولید کنندگان بوده است که تضمین کافی نداشته اند نه به خاطر سلامتی افراد,به هر حال,اخیرا دو نوعIUD وارد بازار آمریکاشده که هر دو به شکل Tهستند وبرای بهبود خاصیت ضد بارداری در آنها مس یا پروژسترون به کار رفته است.IUDدربرخی از کشورهای در حال توسعه یکی از پرمصرف ترین و رایج ترین وسایل ضد حاملگی است که پس از یک معاینه پزشکی به کار می رود.سازمان بهداشت جهانی سلامت مصرف این وسیله را تاییدکرده ومعتقد است که در حال حاضر IUDاحتمالا ,موثرترین ومطمئن ترین وسیله برگشت پذیر تنظیم باروری است.
انواعIUD
چندین نوع وسیله داخل رحمی در شکلها,اندازه هاوترکیبات مختلف فراهم شده ودر دسترس است .بعضی از این وسایل دارای مس یا پروژسترون هستند که IUDطبی نامیده می شود وبعضی دیگر که خنثی هستندIUDهای غیر طبی خوانده می شود.جنس IUDهای طبی از پلاستیک است که به آن مس یا پروژسترون اضافه شده است در گروهی از این دسته مس به وسعت 200تا250میلی متر مربع به کار رفته است( مانند200Tcu و 250Multiload) و در گروهی دیگر مقدار مس بیشتر یا توام با نقره است(مانندTCu220c,Multi load 375,Tcu 380 A,وnovat)
در موردTCu 380 Aباید گفت که اگر چه از سال 1982در سایر کشورها وارد بازار شد,از سال 1988در آمریکا معرفی گردیداین IUDاز پلی اتیلن با سولفات باریم دارای خاصیت جلو گیری از عبور انرژی تشعشعی(حاجب تشعشع)ساخته شده که حاوی 380 میلی مترمربع مس استTCu 380 Aیکی از موثرترین وسایل جلوگیری از بارداری با خاصیت و اثری بهتر از اثر عملی قرصهای جلوگیری از حاملگی نوع Combined است میزان حاملگی کمتر از یک درصد در سال اول استفاده و4/1درصد پس از 6سال بوده استIUDهای آزاد کننده هورمون پروژسترون(Progestasert)38 میلی گرم پروژسترون دارند وقادرند روزانه65 میکروگرم پروژسترون را به مدت یک سال آزاد کنند اگر چه IUDهای پروژسترون دار بایدهر ساله تعویض شود در 10درصد مصرف کننده ها آمنوره ایجاد می کند ولی در عین حال دو اثر سودمند نیز دارد:یکی اینکه با کاهش خونریزی قاعدگی از بروزکم خونی جلوگیری می کند ودیگر آنکه موجب کاهش انسیدانس قاعدگی دردناک اولیه می گردد بعلاوهIUD های طبی واکنشی التهابی ایجاد می کنند که دارای اثرات موضعی است وممکن است نقشی در عمل جلوگیری از حاملگی داشته باشد هر چند که نقش صحیح ودقیق آنهادر جلوگیری از بارداری نا شناخته است.ازIUDهای غیر طبی میتوان به عنوان مثالLippes loopرا نام برد که از جنس پلی اتیلن ساخته شده ودر بیشتر کشورها به جز چین مورد استفاده قرار گرفته است.
مکانیزم عملIUD
مکانیزم عملIUDبدرستی شناخته شده نیست ولی اظهار نظرهای متعددی بیان شده که در زیر به آنها اشاره می شود.
1)اثرIUDدر انتقال اسپرم:گزارشی وجود دارد که نشان می دهدوجودIUD در رحم در انتقال اسپرم دخالت داردوحرکت آن را درمراحل اولیه کند می کند به طوری که اگردهانه رحم زن در اواسط دوره قاعدگی به اسپرم آغشته گردد حداکثرمیزان اسپرماتوزوئید پس از 10تا45 دقیقه در لوله های رحمی به دست خواهد آمد,در حالیکه اگر زنIUD داشته باشدتا نیم ساعت اول اسپرماتوزوئید در لوله های رحمی دیده نمی شود.
2)اثرIUDروی لوله های رحمی:حرکات دودی لوله های رحمی در خانمی کهIUDدارد شدت می یابدو موجب می شود که تخم لقاح یافته قبل از آمادگی خود وآندومتردفع گردد.
3)اثرIUDروی عضلات رحمی:وجودIUDدر رحم انقباضات رحمی را شدت می بخشدکه ضمن ایجاد درد در مراحل اولیه,مانع لانه گزینی می شود,مکانیزمIUDهای حاوی پروستاگلاندین نیز بر این اساس استوار است.
4)تغییرات هیستولوژیک یاسیتولوژیک در اندومتر:حضورIUD در رحم سبب بروز التهاب غیر اختصاصی در آندومتر می شود که متعاقب آن پدیده فاگو سیتوز را در رحم فعال می کند,وبه این ترتیب,مانع لانه گزینی تخمک گشنیده شده می گردد.چنانچه ترشحات آندومتر را درحالیکهIUDدر رحم قرار دارد زیر میکروسکوپ مشاهده کنیم می بینیم که تعداد فاگوسیتها به شدت افزایش یافته و اکثراسپرماتوزوئیدها تخریب شده اند.همچنینIUDهای حاوی پروژسترون به علت تغییرات آتروفیکی که در آندومتر ایجاد می کنند آن را برای لانه گزینی نا مناسب می سازند.
5)تغییرات بیوشیمیایی وآنزیمی در آندومتر: وجودIUDدر رحم از میزان ازت مایع آندومتریال,که در چند روز اول قبل از لانه گزینی در تغذیه تخمک دخالت دارد,می کاهد یا به میزان اوره آن می افزاید که می گویند از فعالیت سلولهای تروفوبلاستیک کاسته ومانع لانه گزینی می شود.وجود مس درIUDبه علت پایین آوردن سطح روی در آندومتر از فعالیت آنزیمهای وابسته به روی مثل الکالن فسفاتازوکربن آنیدرازکه در متابولیسم سلولی دخالت می کند,می کاهدومانع فعالیت عادی تخمک ولانه گزینی می شود.همچنین مس واکنش التهابی را افزایش می دهد و موجب افزایش انقباضات لایه عضلانی رحمی,وبدین ترتیب,مانع لانه گزینی می شود.بعلاوه یون مس قادر است ترکیب بیوشیمیایی سرویکال موکوس را تغییر دهد که در این حالت ممکن است روی تحرک اسپرم,قدری باروری اسپرم(اسپرم ممکن است به زمان ومکان معینی نیاز داشته باشدتا قدری باروری پیدا کند که آنراCapacitationاسپرم گویند)وهمچنین زنده ماندن اسپرم اثر داشته باشد.
6)بر اساس مطالعات جدید معتقدند کهIUDروی مرحله لقاح اثرمی کند ومانع بارور شدن تخمک ماده توسط اسپرماتوزوئید می گردد و به طور کلی اثرات ضد باروری خود را قبل از این که تخمها(اوا)به حفره رحمی برسد اعمال می کند.
دستورات برای قرار دادنIUD
1)تجویز مسکن(انالژزیک)وآرام بخش(سدایتو),اگر نیاز داشته باشد,واگر دلایلی از وقوع سنکوب دیده شود باید ازاتروپین نیز استفاده شود.قرار دادنIUDدر زنان با سابقه زایمانی,معمولابا مختصر ناراحتی ناشی از دردهمراه است.
2)اسپکولوم داخل واژن قرار داده می شود تا سرویکس ودیواره واژن ملاحظه شود.
3)در صورت امکان,پاپ اسمیرویک کشت ازنظر سوزاک از دهانه رحم باید انجام شود.
4)یک امتحان دودستی جهت تعیین اندازه,شکل,موقعیت,وتحرک رحم وهمچنین رد التهاب یا بدخیمی اعضای متصل به رحم باید انجام شود.
5)اسپوکولوم مجدداً قرار داده می شود و اندوسرویکس ودیواره های واژن باید با یک محلول ضد عفونی کننده پاک شود.