تحقیق مقاله خلاصه مطالب درسی و نکات کنکوری

انواع کلمه:

کلمه در زبان عربی بر 3 قسم است: 1- اسم 2- فعل 3- حرف

اسم: آن است که به تنهایی در جمله معنا دارند و بدون داشتن زمان در جمله ایفا می‎شوند. مانند تلمیذ- رجل

اسم از لحاظ جنس و تعداد حروف به چهار دسته تقسیم می‎شوند.

اسم یا مفرد، مثنی، جمع

اسم یا مذکر، مونث

اسم یا مجازی، حقیقی

اسم یا معرفه، نکره

1- اسم مفرد: تنها بر یک نفر، یا یک شیء دلالت می‌کند مانند: مسلم، کتاب، رجل

مفرد هیچ علامت و نشانه ای ندارند.

تثنیه آن

مفرد مذکر

2- مثنی: (تثنیه): بر 2 نفر یا دو شیء دلالت می‌کنند علامت آن در عربی (انِ، ینِ) به آخر مفرد مذکر است مانند: طالب                   طالبانِ ، طالبینِ

نکته: هرگاه بخواهیم از اسم مفرد مونث           مثنی مونث بسازیم از طریق زیر عمل می‌کنیم:

< >ه گرد را از آخر آن حذف می کنیم. 

به جای آن ت

علامت مثنی

حذف ه گرد

                  مومنه            مؤمن           مومنت          مومنتانِ- مومنتینِ< >به جای آن (ت) می گذاریم.سپس علامت مثنی را به آخرش می افزائیم.3- اسم جمع: بر بیش از 2 ، 3 نفر یا بیشتر دلالت می‌کنند.

1- جمع مذکر (سالم)

جمع بر 3 نوع است     2- جمع مونث (سالم)

                             3- جمع مکسر (تکسیر)

< >جمع مذکر (سالم): علامت آن (ونَ - ینَ) به آخر اسم مفرد مذکر.

مفرد مذکر

جمع مذکر آن

جمع مذکر آن

مفرد مذکر

مانند: مسلم                مسلمونَ - مسلمینَ                   طالب               طالبونَ - طالبینَ

< >جمع مونث (سالم): علامت آن (اتِ) به آخر اسم مفرد مونث.نکته: هیچگاه از مفرد مذکر، جمع مونث ساخته نمی‎شوند.

«طریقه ساختن اسم جمع مؤنث»

< >جمع مونث: از مفرد مونث ساخته می‎شوند       

حذف ه گرد

مفرد مونث

           مجتهده               مجتهد             مجتهداتِ

بدین ترتیب

حروف زائد: یک یا 2 حرف به 3 حرف اصلی اضافه شوند را حروف زائد گویند.

مفرد آن

جمع مکسر بر وزن فَعوُل

فًعُولْ

مانند:

جمع مکسر بر وزن افعالْ

مفرد آن

افعال

اَشرار                 شرر= شرّ                         ذَنوُبْ                 ذنب

< >

جمع مکسر بر وزن فِعالْ

مفرد آن

فِعالْ

جمع مکسر بر وزن فَعوُل

مفرد آن

فِعالْ

هر کلمه ای که بر وزن (فِعالْ) باشند جمع مکسرند.

          عِبادْ               عَبدْ                       قبار               قبر

نکته: دو کلمه ای از قبیل (ایّام - اسماء) این دو کلمه بر وزن جمع مکسر می روند اما برای مفرد پیدا کردن طبق (ف . ع . ل) مفردشان بدست نمی آیند که مفردشان «یوم، اسم» می‎باشد.

< >هر کلمه ای که بر وزنهای زیر باشند جمع مکسرند.وزن: «مَفاعِلْ ، مَفاعِیلْ ، اَفاعِلْ ، اَفاعِیلْ ، فَواعِلْ ، فَواعِیلْ ، فُعَلاء»

مثال:  مَساجِدْ ، مکاتیب ، اَکابِر ، اَقاریر ، شواعِرْ ، تواریخ ، شُعَراء

مفرد:  مَسْجِدْ  ، مَکْتَبْ  ،  کِبْرْ  ،   قدر  ،   شعر  ،   تاریخ  ،  شِعْر

اسم مذکر، مونث:

< >اسم مذکر : بر جنس نر یا مذکر دلالت می کند، هیچ علامت و نشانه ای ندارند.مانند : مسلم - علی - تلمیذ< >مونث : برجنس زن، یا یکی از نشانه های مونث را به خود دارا باشند مونث است.نشانه های مونث عبارتند از:< >ه گرد در آخر کلمه : شهاده - عالمه - مومنه کلیه اسمهای زن : مریم - زینب - …هر کلمه ای که در آخر آن (ی: الف مقصوره) ، (اء : الف ممدوده) ذکر شوند مونث است.مانند کبری- صغری- موسی- دنیا (دنیی)   ،     زهراء - حمیراء - شعیراء< >ت در فعل . در ماضی آخرین حرف، در مضارع به اولین حرف

رفت او یکمرد

رفت او یک زن

می‌رود او یک مرد

می‌رود او یک زن

مونث

مونث

ذَهَبَ             ذَهَبَتْ                     یَذْهَبُ            تَذْهَبُ

< >اعضای زوج بدن که عبارتند از:(یَدْ): دو دست    ،     (رِجْلْ): دوپا    ،    (الاذن): دوگوش    ،     (العین): دو چشم

6- اسامی شهرها و کشورها، قبایل، ایران، طهران، کویت، قریش

7- بیشتر جمع مکسر غیراشخاص: مَدارسْ، مَنازِلْ، مَکاتِبْ

8- کلماتی از قبیل: (شَمْس، نَفْس، الارضْ، حَربْ، بَیت، دار، نار) : مونث اند.

اسم مجازی، حقیقی

< >اسم حقیقی: به کلیه اسمهایی که جاندار باشند چه انسان، چه حیوان، چه گیاه جاندار را اسم حقیقی گویند. جواد، الدیک، شجر)اسم مجازی: به کلیه اسمهایی‌که جاندار نباشند اسم مجازی گویند مانندالجدار، قلم،‌ کتاب.نکته: اسم مذکر، مونث خود بر چند شاخه تقسیم می‎شوند:

مذکر حقیقی: آن است که مذکر باشند و جاندار.

مثل: معلم، تلمیذ، شجر

مذکر مجازی: آن است که مذکر باشند و بی جان.

مثل: الجدار، قلم،‌ کتاب

                                      < >اسم مذکر: بر 2 نوع است: < >اسم مونث خود بر 4 نوع است:مونث حقیقی : آن است که علامت مونث را به خود داشته باشند و جاندار    مانند: دجاجه - فاطمه - لیلی< >مونث مجازی: آن است که علامت مونث داشته باشند و بی جان.مانند: محفظه (کیف)، منضده (میز)، املاء ، انشاء ، عاشوراء ، تاسوعاء< >مونث لفظی : آن است که علامت مونث را به خود داشته باشند اما در واقع بر جنس مذکر دلالت کنند. مثل : موسی، معاویه ، حمزه ، مصطفی، طلحه مونث معنوی : آن است که علامت مونث نداشته باشند اما در واقع خودشان مونث اند.     مانند: الام (مادر) ، أختْ (خواهر) ، بنت (دختر)

نکته: اعضای زوج بدن، اسامی شهرها و کشورها و کلماتی استثناء از قبیل:

«شَمسْ ، نَفسْ ، الارضْ ، حربْ ، بیت ، دار ، نار» مونث معنوی به شمار می روند.

«اسم معرفه ، نکره»

< >اسم معرفه : اسمی که بر تمامی اشخاص شناخته شده باشد.اسم نکره : اسمی که ناشناخته باشد را نکره گویند.نشانه‌های معرفه عبارتنداز: (مَعارِفْ شش بُوَد مُضْمِرْ اضافه      عَلَمْ و ذو لام و موصول، اشاره)< >داشتن «ال» در ابتدای کلمه : التلمیذ – الرجل – الشجاعکلیه اسمهای عَلَمْ (مرد، زن، شهر، کشور) معرفه به عَلَمْ گویند. محمد، زینب، ایران، تبریز

معرفه به

موصول

معرفه به

اشاره

معرفه به

ضمیر

معرفه به

استفهام

کلیه ضمایر، موصول، اشاره، استفهام معرفه اند. هو – الذی – ذلک – اَیْنَ

< >هر کلمه ای که مضاف بر کلمه بعدش باشد آن کلمه مضاف بواسطه کلمه بعدش معرفه به‌اضافه گویند.(یک اسم نکره‌ای که با یک اسم معرفه بیاید آن اسم نکره به واسطه کلمه بعد معرفه به‌اضافه گویند.

نکره

معرفه

معرفه به اضافه

نکره

معرفه

معرفه به اضافه

      بابُ الحوائج                            درسَهم

ضمایر منفصل (جدا)‌: به تنهایی در جمله معنا دارند و همیشه جایشان

     در ابتدای جمله یا قبل از فعل می باشند مانند هُوَ

2- ضمایر متصل (چسبیده): به تنهایی معنا ندارند و همیشه به کلمه‌ای

چسبیده‌اند.     ه           درسَهُ                   کم            مدرسکُمْ

اش

درسش

اشان

مدرسشان

«ضمایر» بر دو نوع اند:

صرف چهارده صیغه ضمایر منفصل و متصل

منفصل

متصل

منفصل

متصل

غائب مذکر

مفرد

هو

ه

غائب مونث

مفرد

هی

ها

مثنی

هما

هما

مثنی

هما

هُما

جمع

هم

هم

جمع

هُنَّ

هُنَّ

منفصل

متصل

منفصل

متصل

مذکر مخاطب

مفرد

اَنْتَ

کَ

مخاطب مونث

مفرد

اَنْتِ

کِ

مثنی

انتما

کُما

مثنی

انتما

کُما

جمع

انتم

کُمْ

جمع

انتنَّ

کُنَّ

منفصل

متصل

متکلم

وحده

انا

ی

مع الغیر

نَحْنُ

نا

ضمایر منفصل و متصل خود بر چند نوع اند:

ضمایر منفصل رفعی (مرفوعی): همان ضمایر منفصل می‌باشند. هُوَ – هُما – هُمْ – هی – هُما – هُنَّ …

2- ضمایر منفصل نصبی (منصوبی): آن است که همیشه یک لفظ

(ایّا + ضمیر متصل (ه – هما- هم- ها …) باهم به عنوان ضمیر

منفصل نصبی محسوب می‌شوند. (ایاه، ایاهُما، ایاهم، ایاها، ایاهُما،…)

1- متصل رفعی: ضمایر متصل به فعل ماضی: (ا، وا، نَ، تَ، تُما، تم، تِ، تُنَّ، تُ، نا) ذَهَبوا            کَتَبْنَ

2- متصل نصبی : ضمایر متصل به فعل مضارع (ان – ون – ین)

یَذْهبان        تکتبونَ                یضربنَ

3- متصل جری : ضمایر متصلی (ه، هما، هم) که به اسم (درسه) و حرف جر (منهم) بچسبند متصل جری گویند.

 علی + هم = علیهم            مدرسه +کم = مدرسکم

حرف جر

متصل جری

متصل جری

اسم

2- ضمایر متصل

   برسه نوعند:

2- نکره : ناشناخته:

نشانه های نکره:

1- تنوین   ً  ٍ   ٌ  در آخر کلمه  تلمیذً  - رجلٌ – شجاعٍ

2- داشتن کلمه‌ای که در آخر آن    َ   ِ  ُ  باشند و آن در صورتی نکره است که کلمه دارای (ال) نباشد.

نکته: هیچگاه 2 نشانه در یک جمله نمی آیند.

معرفه

نکره

نکره

معرفه

نکره

المدرسه ٍ = این کلمه غلط است درست آن بدین صورت است: المدرسه ِ‌ - مدرسه ٍ -  مدرسه ِ

نشانه های اسم:

< >داشتن «ال» در ابتدای کلمه مانند التلمیذ – الرجلکلیه اسمهای عَلَمْ (به کلیه اسم های مرد- زن- شهر- کشور- علی- مریم- ایران- تبریز)کلیه ضمایر، موصول، اشاره، استفهام

اسم

هر کلمه ای که مضاف بر کلمه بعدش باشند آن کلمه مضاف اسم است. بابُ  الحوائج

< >هر کلمه‌ای که بعد از حرف جر (فی– مِنْ- الی- عَلی- لِ- بِ ) ذکر شود اسم است.

اسم

حرف جر

      مِنْ صنادیق

سوالات تجزیه اسم (التحلیل الصرفی)

< >چه نوع اسمی است (مفرد، مثنی، جمع)     2- مذکر، مونث3- مجازی، حقیقی                                   4- معرفه، نکره

5- مبنی، معرب                                       6- منصرف، غیرمنصرف

7-جامد، مشتق (درصورت مشتق بودن ازچه نوعی می‌باشند)

8- ممدود الاخر، مقصور الاخر، منقوص الاخر، صحیح الاخر

از شماره تجزیه 1 تا شماره 4 قبلاً توضیح داده شد.

«مبنی، معرب»

مبنی: آن است که حرکت حرف آخرش ثابت است.

معرب: آن است که حرکت حرف آخر آن تغییر می کند.

اقسام مبنی ها در اسم عبارتند از : (1- کلیه ضمایر  2- موصول  3- اشاره  4- استفهام)

نکته: فقط «اسم اشاره و مثنی» قسمت مثنی معرب اند.

اسم اشاره:    نزدیک : «هذانِ، هذینِ – هاتانِ، هاتینِ»

«ذلکان- ذلکینِ»

      دور: «ذانکَ، ذینک- تلکانِ، تلکینِ»

اسم موصول خاص: (الذانِ، اللذینِ، اللتانِ، اللتینِ) : قسمت مثنی معرب اند.

اسم جامد، مشتق:

< >اسم جامد: تمامی اسم های مفرد را جامد گویند.اسم جامد بر دو نوع است:الف- 1- جامد مصدری: تمامی اسمهای مفرد به غیر از مشتقات را جامد گویند که مشتق را در پیرامون مشتق توضیح خواهیم داد.              التلمیذ- الرجل

نکته: اسم های جمع مکسر غیرعاقل جامد مصدری گویند.                 الاسماء – الایام

ب – جامد غیرمصدری: (کلیه ضمایر، موصول، اشاره، استفهام را جامد غیرمصدری گویند و همچنین لفظ (الله) را جامد غیرمصدری گویند.

2- مشتق: آن است که تنها از بن فعل تشکیل شده باشند.

     1- اسم فاعل، مفعول

                                  2- اسم زمان و مکان

اقسام مشتق عبارتند از :              3- اسم آلت

                                  4- اسم تفضیل

                                 5- صفت مشبهه

                                 6- صیغه مبالغه (اسم مبالغه)

< >اسم فاعل، مفعول: در ثلاثی مجرد بر وزن خودشان ساخته می شوند.      نَصَرَ   :   ناصر (اسم فاعل)    ،   منصور (اسم مفعول)